19 Մարտ, Գշ, Մեծ պահքի ԼԷ օր

Գրքեր
25 Սեպտեմբեր, Գշ, Պահք Սուրբ կույսեր Փեփրոնեի, Մարիանեի և Մեծ Վարդանի դստեր` Շուշանի հիշատակության օր

Փեփրոնե

Փեփրոնյան Մծբին քաղաքից էր, մատաղահասակ տարիքում վանք մտավ և կրոնավոր կյանքով ապրեց: Նա ժամանակակից է մեր Ս. Հռիփսիմեին և վարքն էլ հիշեցնում է նրա վարքը: Նա էլ, ի դեմս Վրենի, կամ Փրիոնյայի, հոգևոր մայր ուներ, ինչպես Գայանեն Հռիփսիմեի համար, և տեսքով էլ բարձրահասակ և գեղեցիկ է ներկայացվում, ինչպես որ Հռիփսիմեն: Դիոկղետիանոսի հալածանքները մինչև Մծբին հասան: Կույսերը, որպեսզի հեթանոսների ձեռքը չընկնեն, բարեկամների խորհրդով, դատարկեցին վանքը: Իսկ Փեփրոնյան հիվանդության պատճառով և՛ չկարողացավ և՛ չցանկացավ լքել վանքը: Նրա հետ մնացին նաև իր հոգևոր մայրը՝ Փրիոնյան և Թումայիս անունով մի կույս, որը հետագայում գրի առավ Փեփրոնյայի նահատակությունը, որը մի գեղեցիկ դյուցազներգություն է: Զորքը շրջապատում է վանքը և միայն Փեփրոնյային են դուրս բերում երկու դատավորների մոտ, որոնք կայսեր կողմից հատուկ ուղարկվել էին, որպեսզի Արևելքում քրիստոնեությունը վերացնեին: Սրանցից մեկը Լյուսիմաքոսն էր, որի մայը քրիստոնյա լինելու պատճառով գաղտնի կերպով բարյացակամ էր տրամադրված քրիստոնյաների հանդեպ, մյուսը սրա հորեղբայրն էր՝ Սելինոսը, որը սրտանց հալածում էր քրիստոնյաներին: Երբ Լյուսիմաքոսը կույսին հարցնում է, թե ինչ է նրա անունը, պատասխանում է «խոնարհ քրիստոնյա»: Սելինոսը ինքն է իր ձեռքը վերցնում հարցաքննությունը և տեսնելով Փեփրոնյայի հեզությունն ու գեղեցկությունը, ցանկացավ հայրաբար համոզել նրան, որ հրաժարվի իր կրոնից, և խոստացավ նրան հարսնացնել իր կողքին նստած ազնվական եղբորորդու՝ Լյուսիմաքոսի հետ և քանի որ ինքը որդի չուներ, ուստի իր ժառանգները դարձնել: Փեփրոնյան գեղեցիկ պատասխաններ տվեց, ասելով, որ ինքն արդեն հարսնացել է Քրիստոսին: Բազում և անտանելի չարչարանքներից հետո, Սելինոսը հրամայում է նախ կտրել նրա ձեռքերը և ոտքերը, ապա նոր միայն գլուխը: Եվ այսպես անմեղ գառան պես զոհվեց «անարատ և մաքուր կույս Փեփրոնյան՝ բազմաչարչար և բազմահաղթ նահատակը»: Սելինոս դատավորն, ազդվելով մի անմեղ կույսի այսօրինակ քաջարի դիմադրությունից և մահվանից, գրեթե խելագարվեց և գլուխը մի սյան հարվածելով գանգը ճեղքվեց և մահացավ: Իսկ Լյուսիմաքոսն, ընդհակառակը, գալով հավատքի, հրամայում է սուրբ կույսին Ս. Հակոբ Մծբնեցի Հայրապետի ձեռամբ, իր ճգնած վանքում պատվով թաղել Տիրոջ 305 թ-ին:

Հայերս նրա հիշատակը տոնում ենք Ս. Խաչին հաջորդող երկրորդ երեքշաբթի օրը:

 

Մարիանե 

Այս կույսը հույների մոտ ծանոթ է Մարինե, իսկ լատինների մոտ Մարգարիտա անուններով: Ապրել է Գ դարի կեսերին Գոնիայի մոտ գտնվող Պիսիդյան Անտիոքում, մի քուրմի միակ դուստրն էր՝ մատաղահասակ և մորից որբ մնացած: Հայրը նրան մի քրիստոնյա ստնտուի խնամքին հանձնեց: Երբ աղջիկը չափահաս դարձավ, հայրը որպես քրմուհի նրան ցանկացավ նվիրել իր չաստվածներին: Սակայն Մարիանեն, քրիստոնեության ճշմարտության վրա համոզում ունենալով, իր հորն ասաց, որ չի ցանկանում անբան կուռքերի սպասուհին լինել: Հայրը նրան տնից վտարեց, որը սիրով իր ստնտուի մոտ վերադարձավ և նրա ոչխարներն էր արածեցնում: Որպես քրիստոնյա ձերբակալվեց և խստագույն չարչարանքների ենթարկվեց, որոնց մեծ քաջությամբ համբերեց: Ի վերջո, շուրջ 275 թ.-ին գլխատմամբ նահատակվեց;

Հայերս նրա հիշատակը տոնում ենք Ս. Խաչին հաջորդող երկրորդ երեքշաբթի օրը, Փեփրոնյայի հետ:

                                                                                                                                                 

«Համաքրիստոնեական Սուրբեր», Շնորհք արքեպսԳալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշարԵրևան1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկԴոխոլյանը

 

Շուշանարդենի ✝475

Քաջ նահատակ հոր՝ Վարդան Մամիկոնյանի, նույնքան արի և նահատակված դուստրն է Շուշանիկը: Նրա բուն անունը Վարդենի, կամ Վարդանուհի է, նրան փաղաքշաբար Շուշանիկ էին կոչում, որը նրա համար մնայուն անուն էր դարձել: Նա նաև կրտսեր քույր ուներ, որը երջանիկ ամուսնությամբ ամուսնացել էր Արշավիր Կամսարական իշխանի հետ և ազգին երեք կորյուններ էր պարգևել (Ներսեհ, Հրահատ և Սահակ), որոնք կարևոր դեր կատարեցին Վահան Մամիկոնյանի գլխավորած ազգագրական շարժման ժամանակ, որը հաջորդեց վարդանանց պատերազմին: Իսկ Վարդենին մի դժբախտ ամուսնություն կնքեց վրաց Վազգեն իշխանի հետ, որն իր կյանքի իրապես փուշ - պսակը եղավ:

Ծնված է համարվում 409 թ.-ին, իր հոր կողմից մեծ մայրը Սահականուշն էր՝ Սահակ Հայրապետի դուստրը: Իր հոր նման ինքն ու իր քույրն էլ ստացել էին շատ բարձր և ընտանեկան դաստիարակություն, երկուսն էլ մանկությունից բարեպաշտ և եկեղեցասեր էին: Շուշանիկի վերաբերյալ հետևյալ դրվատանքը ունի Հայսմավուրքը. «Սա զարդարված էր երկյուղածությամբ և պարկեշտությամբ, կատարյալ հավատքով և սիրով կապված էր Քրիստոսին. աստվածպաշտության մեջ կրթված, բարի գործերի մեջ փութաջան»: Վրաց Վազգեն իշխանի հետ ամուսնությունից երեք մանչ և մեկ աղջիկ ունեցավ:

Վազգենը քրիստոնեական կրոնի բարոյական պահանջներից ինքն իրեն ազատելու և պարսից աչքին ինքն իրեն հաճելի ներկայացնելու համար գնաց Տիզբոն և կամավորաբար ուրացավ իր կրոնը և ընդունեց պարսկական կրակապաշտությունը և օրվա շահ Պերոզի զոքանչի հետ ամուսնացած վերադարձավ: Շահին խոստացել էր, որ իր առաջին կինը և երեխաներն էլ մոգության կրոնին կբերի:

Երբ Շուշանը լսեց, որ ամուսինը ուրացած վերադառնում է, իր զավակներով հանդերձ ապաստան գտավ եկեղեցում, որտեղ անց էր կացնում ամբողջ օրը, իսկ գիշերները մի մոտակա խցում հսկումով էր անցկացնում: Ի վերջո դժվարությամբ համոզեցին նրան պալատ վերադառնալ: Պալատ վերադառնալուց հետո էլ, չէր ցանկանում որևէ կապ ունենալ իր ամուսնու հետ, մինչև որ Վազգենը սկսեց բրտորեն ծեծել և ի վերջո բանտ նետեց նրան՝ նրան գարեհացից և ջրից բացի ոչինչ չտալով: Վազգենը պալատից երկար բացակայելու պատճառով նրան քաղաքի եպիսկոպոսարանի հսկողությանն էր հանձնել: Վերադարձին Շուշանիկը մերժեց պալատ վերադառնալ: Վազգենը բռնությամբ և քաշքշելով, գլխաբաց և հագուստները պատռելով նրան բերել տվեց:

Արքունիքում իր կնոջը ձեռքերից, ոտքերից և պարանոցից շղթայակապ արեց: Այս վիճակում վեց երկար տարիներ չարչարվեց Աստծո այս մեծ վկայուհին, լոկ հացով և պարզ ջրով սնվելով: Բանտում միայն մի քուրձ ուներ հագին, գոտիով գոտևորված, բոկոտն և բաց գլխով, միայն իր մարմինն էր իր անկողինը: Հակառակ իր բարբարոս ամուսնու պնդումներին, որ իր կրոնը ուրանա և այդպիսով ազատվի այդ թշվառ կյանքից, նա անսասան մնաց հավատքի մեջ:

Բանտարկության 7-րդ տարում իր կրած սաստիկ տանջանքներից հյուծված և մաշված Շուշանիկը հիվանդանում է: Նույն այդ բանտում էլ մարտիրոսական մահվամբ կնքում է իր առաքինի կյանքը: Բարեբախտաբար վերջին վայրկյաններին նրա մոտ էին քաղաքի եպիսկոպոսը, նրա պալատի երեցը և Վազգենի եղբայր Ջոջիկ իշխանը, որը չէր ուրացել և առանց լուրջ հաջողությունների աշխատում էր օգտակար լինել իր հարսին: Նրանք նրա ցանկության համաձայն նրան թաղեցին այն փոքրիկ խցում, որտեղ Վազգենի ուրացումից հետո առաջին անգամ ապաստան էր գտել:

Շուշանիկի գերեզմանը մինչ այսօր պահպանված է Թիֆլիսի միջնաբերդի բանտում: Շուշանիկն իր հետ մի փոքրիկ Ավետարան ուներ, հավանաբար իր տատիկից՝ Սահականուշից, ժառանգություն մնացած, որին էլ իր հերթին Ս. Սահակից էր տրվել: Իր մեծագույն մխիթարությունն այս Ավետարանի ընթերցանության մեջ էր գտնում:

Վախճանված է համարվում 475 թ.-ին, 60 տարեկան հասակում:

Լիակատարը հետևյալ կերպ է ներկայացնում նրա կյանքի վերջին վայրկյանները.

«Այս տրտմության հովիտից ելնելու ժամանակ, ինքն իրեն Ս. Հաղորդության արժանավոր ընդունելությանը պատրաստեց: Եվ իր միտքն առ Աստված ուղղելով՝ այսպես ասելով աղոթեց. «Տեր Աստված, ընդունիր աղախնուդ հոգին»: Եվ այսպիսի բարի խոստովանությամբ Վարդուհի-Շուշանը Քրիստոսի ձեռքն ավանդեց իր հոգին, իր հորից՝ Վարդանից, հետո ընդունելով նահատակության կատարյալ պսակը»:

Ինչպես Հռիփսիմեի անունն է կապված Վարագա Ս. Խաչի հետ, այդպես էլ Շուշանիկի անունն է կապված մի այլ նշանավոր Խաչի հետ: Տեսնելով, որ իր ուրացած ամուսնու պատճառով կրակապաշտությունը տարածվում է, աշխատում է փրկել «Ս. կույս Նունեի՝ վրաց առաջին լուսավորչի, նշանագործ Ս. Խաչը» և Հայաստան՝ իր գավառը՝ Տարոն է ուղարկել տալիս այն, որպեսզի չպղծվի ուրացածների կողմից: Այս Խաչը հանձնում է Անդրեաս անունով մի հոգևորականի, որն իր պապի՝ Սահակի, աշակերտն էր: Անդրեասն իր թանկագին ավանդով Սպեր է հասնում և այլևս չի կարողանում առաջ գնալ և 5 տարի մնում է այնտեղ: Ապա լուր է ուղարկում օրվա Մամիկոնյան նախարարության իշխանին, որը Սպեր գալով ստանում է Խաչը և տանում է Տարոն և զետեղում է Մամիկոնյանների Կապույտ ամրոցում, և որից հետո այդ խաչը կոչվում է Շուշանիկի Խաչ: Այստեղից փոխադրվում է Վանանդ գավառի Ս. Խաչ վանք, ապա Կարս քաղաք, ապա 164 տարի հետո Անի, որտեղ մնում է 142 տարի: Երբ Անին թաթարների կողմից գրավվում է՝ այս խաչն էլ անհետանում է:

Փեշտիմալճյանի Հայսմավուրքը Շուշանիկին հիշատակում է դեկտեմբերի 29-ին, իսկ Մարզվանցունը դեկտեմբերի 25-ին: Ներկայումս մենք Շուշանիկի հիշատակը տոնում ենք Ս. Խաչին հաջորդող երկրորդ երեքշաբթի օրը, Փեփրոնե և Մարիանե կույսերի հետ: Հատուկ շարական չունի:

 

«Հայազգի Սուրբեր»Շնորհք արքեպսԳալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշարԵրևան1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկԴոխոլյանը

ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․