Գրքեր
3 Օգոստոս, Շբ Սուրբ Թադեոս առաքյալի և Սանդուխտ կույսի հիշատակության օր

Թադեոս առաքյալ

Հայոց առաջին Լուսավորիչը և ամենահայտնի Առաքյալը:

Ղուկասի Ավետարանում (6:16) և Գործք Առաքելոցում (1:13) հայտնի է որպես Հուդա Հակոբյան: Հովհաննեսի մոտ էլ հիշվում է որպես. «Հուդա, ոչ Իսկարիովտացի» (14:22), որը վերջին Կտակի խոսակցության ընթացքում ընդհատողներից էր հետևյալ հարցով. «Տե՛ր, ի՞նչ է նշանակում, խոսքդ, որ Քեզ պիտի մեզ հայտնես, ոչ թե աշխարհին»: Հիսուսը անուղղակի պատասխանում է, որ Ինքը պիտի հայտնվի Իրեն սիրողների մեջ և ընդհակառակը՝ երբեք չպիտի երևա սեր չունեցողների մեջ: Իսկ Մատթեոս առաքյալը նրան կոչում է «Ղեբեոս, որը Թադեոս անվանվեց» (Մատթ 10:3), իսկ Մարկոսը նրան պարզապես Թադեոս է կոչում (Մարկ. 3:18): Կաթոլիկ եկեղեցին նրան նույնացնում է Հուդա Տեառնեղբոր հետ, որի անունով մի կարճ թուղթ էլ կա ընդհանրական թղթերի մեջ, որը վերջինն է հանդիսանում: Բայց արևելյան եկեղեցիները այս նույնացումը չեն ընդունում:

Ըստ մեր ազգային ավանդության, Թադեոս առաքյալը նախ Եդեսիա է գալիս, որտեղ, ըստ Քրիստոսի խոստումի, բժշկում և քրիստոնյա է դարձնում Աբգար թագավորին: Եդեսիան, արդարև, քրիստոնեական հնագույն կենտրոններից մեկն է համարվում:

Թադեոսն իր քարոզչությունը առաջ է տանում դեպի հյուսիս, մտնում է հայոց Սանատրուկ թագավորի սահմանները, քարոզում և դարձի է բերում շատ հայերի, որոնք երախայրիքը և հիմքն են կազմում Հայ Առաքելական Եկեղեցու: Նաև արքունիք է մտնում և դարձի է բերում թագավորի դստերը՝ Սանդուխտին, որը հետագայում նահատակվում է իր հոր ձեռքով: Ի վերջո, Թադեոս Առաքյալն էլ, շատ հրաշքներ գործելուց և հազարավոր հոգիներ դարձի բերելուց հետո, Արտազ գավառում սրով նահատակվեց, ներկայիս Պարսկական Ատրպատական գավառի արևմտյան կողմում, որտեղ մինչև այսօր պահպանվել է նրա գերեզմանը, որի վրա կառուցվել է մի փառավոր եկեղեցի: 

 

«Աստվածաշնչական Սուրբեր», Շնորհք արքեպսԳալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշարԵրևան1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկԴոխոլյանը

 

Սուրբ Սանդուխտ

Հայ եկեղեցու պարծանքը և նախամարտիրոսուհին է; Ինչպես որ Ս. Ստեփանոսը քրիստոնեական եկեղեցու համար, այդպես էլ Ս. Սանդուխտը Հայ Եկեղեցու համար:

Ավանդությամբ մեզ հասած հայոց Սանատրուկ թագավորի դուստրն է, որը թագավորել է 38-68թթ.: Սանդուխտը քրիստոնյա էր դարձել Թադեոս Առաքյալի քարոզչության արդյունքում: Երբ հայրը իմացավ եղելության մասին, փորձեց  տարհամոզել նրան, բայց երբ Սանղուխտն անդրդվելի մնաց, հրամայեց մյուս նորահավատների շարքում բանտարկել նաև նրան: Թադեոս Առաքյալը գաղտնի բանտ այցելեց, մխիթարեց և սրտապնդեց նրանց և իր աղոթքներով նրանց շղթաները քանդվեցին: Այս տեսնելով բանտապահները և մյուս բանտարկյալները, թվով 33 հոգի, դարձի եկան, նշում է Վկայաբանությունը:

Ի վերջո թագավորը մարդ է ուղարկում բանտ և վերջին փորձն անելու համար, որ նա վերստին իր հայրենի և հեթանոսական կրոնին վերադառնա, իր մոտ է կանչում նրան: Երբ բանտ գնացող մունետիկը տեսավ, որ բանտարկյալների շղթաները քանդված են և իրենք էլ զվարթադեմ Թադեոս Առաքյալի քարոզչությունն են լսում, սքանչանալով դարձի եկավ: Այս դեպքից հետո թագավորը հրամայում է սպանել բոլոր նորադարձներին, բացի Թադեոս Առաքյալից և իր աղջկանից:

Երբ Ս. Սանդուխտը ներկայացավ իր հորը, արքան հանդիմանական և հայրական շեշտադրումով ասաց. «Ուրացար ինձ՝ հորդ, և կապվեցիր այդ մոլորեցնողի հետ», ակնարկելով Թադեոսին: «Սակայն քո «մոլորեցնող» կոչած մարդը իմ հոգին լուսավորեց», պատասխանեց Սանդուխտը: «Ամեն դեպքում քեզ ասվելիք վերջնական խոսքս հետևյալն է, անպայման հայրենի կրոնին պիտի վերադառնաս, այլապես չարաչար կերպով պիտի սպանվես», - ասաց Սանատրուկը; Եվ խոսքից գործի անցնելով՝ հրամայեց կապկպել նրան և չարչարանքների ենթարկել, որոնց ժամանակ Սանդուխտն անդադար կրկնում էր. «Քրիստոս, իմ Փրկիչ, օգնիր ինձ»:

Այն ժամանակ, շարունակում է Վկայաբանությունը, երկնքից զորավոր լույս ծագեց, երկիրը շարժվեց և Սանդուխտի կապանքները քանդվեցին, բոլորը զարհուրեցին և ապշեցին: Այս առիթով շատերը քրիստոնյա դարձան, այդ թվում նաև Զարմանդուխտ իշխանուհին՝ թագավորի մերձավորներից մեկը: Սա էլ թագավորի հրամանով նահատակվեց: Նրա վրա էլ լույս իջավ և շատերը հավատքի եկան:

Ի վերջո Սանդուխտը նորից բանտ առաջնորդվեց: Նույն գիշերը մի տեսիլք ունեցավ, ըստ որի մի Փառավոր Անձնավորություն նրան լուսե պատմուճան էր տալիս ու նրա գլխին սքանչելի թագ էր դնում: Սանդուխտը հասկացավ, որ շուտով նահատակվելու է: Արդարև, հաջորդ օրը բանտ գալով՝ դահիճը նրան տարավ նահատակության վայրը: Երբ հասան նշանակված վայրը, սրբուհին նախ աղոթեց «Հայոց աշխարհիս համար» և գլուխը խոնարհեցրեց դահճի սրի տակ: Վերջինս գլխատելու փոխարեն սուրը մտցրեց նրա սիրտը, և Հայոց հողը ոռոգվեց նրա անարատ սրտից հոսող թանկագին արյունով:

Ս. Սանդուխտի գերեզմանը երկար տարիներ անհայտ էր մնում: Բայց ի վերջո, հատուկ տեսիլքով, հայտնվում է Կիրակոս անունով մի մենակյացի: Նրա գերեզմանի տեղը, ըստ Օրմանյանի վկայության, մինչև վերջին 60-65 տարիները, համարվում էր Նարեկի վանքը, որը նախապես եղել է Ս. Սանդուխտի վանքը (Ազգ): Օրմանյանը նաև ավելացնում է, որ Սանդուխտի հիշատակը հին տոնացույցներում առանձին է կատարվել, հետո միայն միացել է Թադեոս Առաքյալի հետ:

Հայսմավուրքների մեջ անհամաձայնություններ կան նրա մահվան և տոնի օրերի վերաբերյալ: Մարզվանցիի Հայսմավուրքը նրան հիշատակում է դեկտեմբերի 23-ին, Փեշտիմալճյանը՝ դեկտեմբերի 15-ին: Ներկայումս մենք տոնում ենք Ս. Թադեոս Առաքյալի հետ, Վարդավառի տոնին հաջորդող շաբաթ օրը:

Մեր շարակնոցում, Ս. Սանդուխտ կույսին նվիրված հետևյալ մանկունք շարականը կա.

Այսօր քեզնով պարծենում է Ս. Եկեղեցին,

Ով վկայուհի Սուրբ Սանդուխտ,

Որ հայրական պաշտամունքը թողեցիր.

Քրիստոսի համար քո սուրբ արյունը թափեցիր:

Աշակերտեցիր Թադեոս Առաքյալին

Եվ ճշմարիտ հավատքի մեջ հաստատ մնացիր.

Չխառնակվեցիր հեթանոսական պաշտանմունքին,

Արժանի եղար առ Հայրը բարձրանալ:

Ազնվական կնոջ փառքից հրաժարվեցիր,

Եվ աստվածային փառքով զարդարվեցիր.

Այսօր երկնքի հրեշտակների հետ դասակից եղար.

Բարեխոս եղիր մեզ համար Տիրոջ մոտ:

 

«Հայազգի Սուրբեր», Շնորհք արքեպսԳալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշարԵրևան1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկԴոխոլյանը

ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․