19 Մարտ, Գշ, Մեծ պահքի ԼԷ օր

Գրքեր
10 Դեկտեմբեր, Գշ, Պահք Սուրբ Կոռնելիոս հարյուրապետի, Քրիստոսի ազգական Շմավոնի, որ խաչվեց Երուսաղեմում, Զմյուռնիայի Պողիկարպոս Հայրապետի և արևելքում նահատակված վկաների հիշատակության օր

Կոռնելիոս Հարյուրապետ

Առաջին հեթանոսն է, որ քրիստոնյա դարձավ: Թեև սրանից առաջ մենք տեսանք Ղունկիանոս հարյուրապետին, որը հավատի եկավ Խաչելության ժամանակ, բայց նրա մկրտության և կյանքի մնացյալ պարագաները ներկայացված չեն Նոր Կտակարանում, այլ մեր գիտեցածը լոկ ավանդությունից է: Տեսանք նաև եթովպացի թագուհու ներքինիին, որի մասի թեև ասվում է «եթովպացի», բայց դա պատճառ չէ, որ չկարծենք, թե նա հրեա էր, քանի որ «երկրպագելու համար Երուսաղեմ էր եկել» (Գործք 8:27): Արտասահմանցի հրեաներն իրենց ապրած երկրի անունով էին կոչվում. «լիբիացի, կիպրոսցի, կիլիկեցի» և այլն:

Կոռնելիոսը հաստատվել էր Պաղեստինի կառավարիչների կենտրոնը հանդիսացող Կեսարիա քաղաքում, այսօրվա Հայֆա քաղաքի մերձակայքում: «Իտալական» կոչվող գնդի հարյուրապետերից էր: Հավանաբար այն բարեպաշտ հեթանոսներից էր, որոնք, տեսնելով հրեական կրոնի մեջ եղող ճշմարտությունը, հրաժարվել էին իրենց կրոնից և աստվածներից և ճշմարիտ Աստծուն էին պաշտում: Կոռնելիոսի մասին ասվում է. «Ընտանիքով հանդերձ բարեպաշտ և երկյուղած մի մարդ էր, բոլորին ողորմություն էր անում և ամեն օր աղոթում էր Աստծուն» (Գործք. 10:1-2):

Մի օր Աստծո հրեշտակը երևում է նրան և ասում. «Աղոթքներդ և բարեգործություններդ Աստծո մոտ բարձրացան և ընդունելի եղան. արդ մարդ ուղարկիր Հոպպե և կանչել տուր Պետրոս անունով մարդուն, որը բնակվում է ծովեզերքում՝ կաշեգործ Սիմոնի տանը»: Արդարև Կոռնելիոսը մարդ է ուղարկում և կանչել է տալիս Պետրոս Առաքյալին, որն էլ իր հերթին նույն օրը տեսիլք էր տեսել և որի իմաստը Կոռնելիոսի կողմից կանչվելուց հետո հասկացավ, այսինքն երբեք չխորշել Ավետարանը հեթանոսներին քարոզելուց և նրանցից նորադարձներ ունենալուց: Ըստ Գործքի բացատրության. «Ոչ ոքի անսուրբ կամ պիղծ չհամարել» ծիսական մեկնությամբ:

Երբ Պետրոսը Կոռնելիոսի տուն հասավ նա արդեն հրավիրել էր «իր ազգատոհմին և կարևոր ընկերներին» ու սպասում էր իրեն: Այնքան պարզ, ամբողջական և հետաքրքրական էր այս առթիվ Պետրոսի քարոզը, որ արժե նույնությամբ մեջբերել:

«Ճշմարտապես վերահասու եմ եղել որ Աստված խտրություն չի դնում մարդկանց մեջ. այլ կարևոր չէ, թե ինչ ազգից է, եթե երկյուղած է և արդարություն է գործում, ընդունելի է Աստծուց: Աստված Իր Խոսքը ուղարկեց Իսրայելի որդիներին Հիսուս Քրիստոսի միջոցով խաղաղության ավետիսը տալու համար, որը ամեն ինչի Տերն է: Դուք արդեն պիտի լսած լինեք այն բաների մասին, որոնք տեղի ունեցան Իսրայելում, սկսած Գալիլեայում Հովհաննեսի մկրտության քարոզչությունից հետո, այսինքն Նազովրեցի Հիսուսի մասին, Որին Աստված օծեց Իր Սուրբ Հոգով և Զորությամբ, Որը շրջեց՝ բարիք գործելով և բժշկելով բոլոր նրանց, ովքեր սատանայից բռնված էին, քանի որ Աստված Նրա հետ էր: Եվ մենք վկայում ենք այդ ամենի մասին, որ արեց Հրեաստանում և Երուսաղեմում և որից հետո խաչելով սպանեցին Նրան: Սակայն Աստված երրորդ օրը Նրան հարություն տվեց և Նրան արտոնեց, որ երևա ոչ թե բոլորին, այլ մեզ՝ վկաներիս, որոնց Աստված նախապես ընտրել էր, որ հարությունից հետո Նրա հետ կերանք և խմեցինք: Եվ մեզ պատվիրեց բոլորին քարոզել, որ Ինքն է Աստծուց սահմանված ողջերի և մեռելների դատավորը»:

Երբ Պետրոսը խոսում էր, «Սուրբ Հոգին իջավ բոլոր լսողների վրա»: Երբ տեսան, որ Սուրբ Հոգու շնորհները հեթանոսների վրա էլ է իջնում, հատկապես զարմացան հրեա քրիստոնյաները, որոնք ընկերակցում էին Պետրոսին:

Այն ժամանակ Պետրոսը բազմիմաստ ակնարկ գցելով իր հետ եկած քրիստոնյաների վրա, ասաց. «Կարո՞ղ ենք արդյոք արգելել սրանց, որ մկրտվեն ջրով, երբ նրանք մեզ պես Սուրբ Հոգին ընդունեցին»: Եվ հրամայեց, որ նրանց մկրտեն: Մի տան երդիկի ներքո հավաքված և հեթանոսներից բաղկացած այս փոքրիկ խումբն այն փոքրիկ ձնագունդը եղավ, որը մինչ այսօր գլորվում և մեծանում է մեր երկրագնդի ամբողջ տարածքում:

Կոռնելիոսի մասին ավանդությունն ասում է, որ Սկեփսիոն անունով մի քաղաք է գնացել և քարոզել, թեև այնտեղ չարչարանքների է ենթարկվել, բայց խաղաղ մահվամբ է ավարտել իր կյանքը:

Նրա հիշատակը տոնում ենք Հիսնակի պահոց երրորդ երեքշաբթի օրը՝ այլ սրբերի հետ միասին:

 

Շմավոն՝ Քրիստոսի ազգական

Մենք այս անհատին պիտի նույնացնենք «Տեառնեղբայր» Սիմոնի հետ, որի մասին անունից բացի (Մարկ. 6:3) ոչ մի տեղեկություն չունենք: Ավանդությունը նրան համարում է Հակոբոսի հաջորդը՝ Երուսաղեմի երկրորդ եպիսկոպոսը, որը շուրջ հիսուն տարի մնացել է այդ պաշտոնին: Որպես քրիստոնյաների առաջնորդ՝ հրեաների ձեռքով մատնվում է Պաղեստինի հռոմեացի կառավարիչների ձեռքը, որոնք նրան չարչարանքների են ենթարկում, որոնց նա զարմանալի համբերությամբ տոկում է, ի վերջո Հիսուսի նման խաչի մահվան է դատապարտվում խոր ծերության հասակում՝ ավելի քան հարյուր տարեկանում: Տոնվում է Հիսնակի երրորդ երեքշաբթի օրը այլ առաքելական սրբերի հետ միասին:

 

«Աստվածաշնչական Սուրբեր», Շնորհք արքեպսԳալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշարԵրևան 1997 

 

 

Պողիկարպոս Զմյուռնիայի Հայրապետ

Պողիկարպոս հունարեն նշանակում է «բազմապտուղ» և արդարև նախնական եկեղեցու բարզմարդյունք Հայրապետներից է: Ծնված է համարվում 70 թ.-ին և աշակերտած Հովհաննես Ավետարանչին, որը այդ թվականներին և այնուհետև երկար տարիներ ապրել է Եփեսոսում, նրա կողմից էլ, Պողիկարպոսը, ձեռնադրվել է որպես Զմյուռնիայի եպիսկոպոս: Այդ դիրքում դարձավ ամենահայտնի դեմքը ոչ միայն ամբողջ Էգեյան ծովածոցում, այլև նրան ժամանակակից ամբողջ Քրիստոնեական եկեղեցում: Իր կյանքի և կորովի մեծ մասը հատկացրեց ժամանակակից հերետիկոսների դեմ պայքարելուն:

Պողիկարպոսն էլ, Իգնատիոսի նման, մի ճանապարհորդություն ունեցավ դեպի Հռոմ, որ նպատակը Հռոմի Անիկտոս Եպիսկոպոսի հետ Զատկի տոնակատարության միօրինականության շուրջ համաձայնութան գալն էր: Քանզի Էգեյան ծոցի հավատացյալների մեջ սովորություն կար Զատիկը տոնել Նիսան ամսի 14-ին, առանց կաևորելու, թե շաբաթվա որ օրը կհամընկներ դրան, այլ կերպ ասած՝ տոնում էին հրեաների հետ՝ Պասեքի տոնին, մինչդեռ մյուս քրիստոնյաները կատարում էին հաջորդ կիրակի օրը: Պողիկարպոսը, որպես էգեյացիների, կամ «չորեքտասանականներ»-ի ներկայացուցիչ, նախ փորձեց համոզել Հռոմի եպիսկոպոսին, որ իրենց հետ կատարեն Զատիկը: Անիկտոսը մերժեց: Բայց քանի, որ երկուստեք բարի տրամադրվածություն կար և քրիստոնեական նույն ոգին դեռ տիրապետող էր, ուստի համաձայնվեցին, որ յուրաքանչյուր Եկեղեցի իր սովորության համաձայն կատարի:

Վերադառնալիս արդեն կայսրական հալածանքի հրաման էր արձակվել, ուստի ձերբակալվեց և հրավիրվեց ուրանալ Քրիստոսին: Պատկառելի Հայրապետը պատասխանեց. «86 տարիներ ի վեր ծառայում եմ Քրիստոսին և ոչ միայն Նրանից վնաս չեմ տեսել, այլ մի շարք բարիքների եմ արժանացել. ես ինչպե՞ս կարող եմ ուրանալ իմ Թագավորին և Փրկչին»: Դատավորը հրամայեց հրով այրել նրան: Կապեցին ձեռքերն ու ոտքերը և նա աչքերը երկնքին հառած աղոթում էր: Երբ նրան կրակի մեջ նետեցին, «բոցը քամուց փչված նավի առագաստի նման բարձրացավ և նրա գլխավերևում հրե կամար կապեց և կարծես սուրբը վրանի ներքո էր և այդպես հոգին ավանդեց: Դահիճները, երբ տեսան, որ նրա մարմինը չայրվեց, կարծեցին, թե ողջ է, սրերով խոցեցին նրա մարմինը և կրակը բորբոքելով 155 թ.-ին այրեցին անշնչացած մարմինը»: Իսկ հավատացյալները հավաքելով մնացած ոսկորները՝ պատվով թաղեցին; Պողիկարպոսից մնացել է մի թուղթ՝ ուղղված Փիլիպպեցիներին, որի հայերեն թարգմանության հետքը չգտանք:

Մենք նրա տոնակատարությունը կատարում ենք Հիսնակի երկրորդ կիրակիին հաջորդող երկուշաբթի օրը՝ դեկտեմբերի սկզբին:

Որպես ծանոթություն ավելացնենք, որ Զմյուռնայի Եկեղեցին Փոքր Ասիայի ներքին նահանգներից Պիսիդյան Փիլոմելիում քաղաքի Եկեղեցուն մի երկար նամակ գրեց, որում նկարագրվում է Պողիկարպոսի մարտիրոսությունը: Այդ նամակը մինչ այսօր պահվում է, որպես այդպիսին հանդիսանալով քրիստոնեական մարտիրոսագրության գրավոր առաջին վավերագիրը: Այդ վավերագրում հաստատվում է, որ Պողիկարպոսը արժանացել է ամենամյա հիշատակության, սրանով էլ նա հանդիսանում է առաջին մարտիրոսը, որի ամենամյա հիշատակությունը, կամ տոնակատարությունը հաստատվում է պատմական գրավոր վավերագրերի կողմից, որը մեզ է հասել Բ դարի սկզբներից: Մի հիշատակություն, որը մինչ այսօր շարունակվում է հին և պատմական բոլոր Քրիստոնյա Եկեղեցիներում:

 

Արևելյան Վկաներ

Սրանք Էգեյան ծոցի քրիստոնյաներից էին, որոնք նահատակվեցին Զմյուռնիայում՝ 150-ական թթ.-ին, Զմյուռնիայի Հայրապետ Պողիկարպոսի նահատակությունից քիչ անց:

Հայերս նրանց հիշատակը տոնում ենք Հիսնակի երկրորդ երեքշաբթի օրը:

 

«Համաքրիստոնեական Սուրբեր», Շնորհք արքեպսԳալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշարԵրևան 1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկԴոխոլյանը

ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․