Մեծ Պահքի երրորդ կիրակին կոչվում է Անառակի կիրակի` այդ օրն ընթերցվող Անառակ որդու մասին առակի անունով (Ղուկ. 15.11-32): Մեծահարուստի երկու որդիներից կրտսերը հորից պահանջում է իրեն հասանելիք ժառանգությունը, գնում հեռու երկիր, վատնում ունեցվածքը, ընկնում աղքատության մեջ և տարածված սովի պատճառով ստիպված է լինում մի քաղաքացու ագարակում խոզեր արածեցնել: Այս թշվառության մեջ նա հիշում է, որ նույնիսկ ծառաներն իր հոր տանը ավելի լավ կացության մեջ են, և որոշում է վերադառնալ հոր մոտ և ներողություն խնդրել: Հայրը, տեսնելով վերադարձող որդուն, վազում է ընդառաջ, փարվում որդու պարանոցին և հրահանգում նրան հագցնել նախկին պատմուճանը, կոշիկներ և մատանի դնել մատին:
Ըստ արտահայտված մի կարծիքի` առակի ավագ որդին խորհրդանշում է հրեաներին, իսկ կրտսերը` հեթանոսներին, ովքեր հետո դարձան ճշմարիտ աստվածպաշտության: Սակայն այս կարծիքը հիմնավոր չէ, որովհետև առակում հայրն ասում է ավագ որդուն. «Որդյա՛կ, դու միշտ ինձ հետ ես, և ամեն ինչ, որ իմն է, քոնն է» (31), իսկ պատմությունից գիտենք, որ հրեաները միշտ չեղան Աստծո հետ, այլ հաճախ շեղվեցին Աստծո ուղենշած ճանապարհներից: Ավելի ընդունելի է այն մեկնությունը, ըստ որի, ավագ որդին խորհրդանշում է աղոթքով, առաքինի կյանքով ապրող, սակայն հպարտ քրիստոնյաներին, ովքեր հակակրանքով են վերաբերվում մեղքերով աղտոտվածներին: Ավագ եղբոր արհամարհանքը երևաց նաև նրա խոսքերից, երբ եղբոր մասին խոսելով` հորն ասաց` քո այդ որդին (30), փոխանակ ասելու` իմ եղբայրը: Այստեղից պետք է դաս քաղենք` սիրով ու հարգանքով լինելու բոլորի հետ:
Առակում ամեն ինչ իմաստալի խորհրդանիշ է: Մեծահարուստ հայրը Աստվածն է, հարստությունը` առաքինության հարստությունները, որ տրվեցին մարդկանց, սակայն մարդիկ կորցրին առաքինությունները` մեղքերի մեջ ընկնելով: Առակում հիշվող սովը Աստծո խոսքը լսելու սովն է, քաղաքացին, ում մոտ աշխատում էր անառակ որդին, սատանան է: Ագարակը, որտեղ խոզեր էին արածեցնում, սատանայի ագարակն է, իսկ խոզերը` մարմնամոլները: Անառակ որդու վերադարձը խորհրդանշում է մեղավոր մարդու զղջումը, հոր կողմից ընդունումը` Աստծո կողմից մեղավորներին ներելը: Առակի մեջ հիշվող մատանին և կոշիկները, որ տրվեցին կրտսեր որդուն, ազատ մարդու նշանն են, քանի որ ստրուկները բոբիկ էին լինում: Կոշիկները նաև հիշեցնում են այն փոխաբերական կոշիկները, որ առաքյալը պատվիրում է հագնել Ավետարանի քարոզչության համար (Եփ. 6.15):
Սակայն ինչո՞ւ հայրը թույլ տվեց, որ որդին հեռանա և փորձության մեջ ընկնի, ինչո՞ւ է Աստված մարդկանց փորձության մեջ գցում: Այս հարցում Աստծո հանդեպ մեղադրանք հնչեցնողները պետք է փոխեն իրենց կարծիքը, քանի որ Աստված միշտ վարվում է իբրև բարի, քաջ հովիվ, ում հետ իրեն համեմատեց Քրիստոս (Հովհ. 10.11-16): Երբ հովիվը ձայնում է, ոչխաները հավաքվում են նրա շուրջը: Սակայն երբ հովիվը տեսնում է, որ հոտից ոմանք մոտենում են անտառին, որտեղ նրանց գայլերի հարձակման և այլ պատճառներով մահ է սպասում, բաց է թողնում շներին, որոնք հեռացած ոչխարներին հալածելով` ետ են բերում խաղաղ ու ապահով վայր:
Առանց Աստծո թույլտվության սատանան չի կարող դիպչել մարդուն, ինչպես երևում է գերգեսացի դիվահարների դրվագից, երբ չար ոգիները Քրիստոսից թույլտվություն են խնդրում անգամ խոզերի մեջ մտնելու համար (Մատթ. 8.31): Աստված իր կանչերը մեզ է ուղղում հոգևորականների քարոզների, Սուրբ Գրքի միջոցով, եկեղեցու աղոթքներով ու պատգամներով, և երբ չենք լսում, թույլ է տալիս, որ փորձությունները վրա հասնեն մարդկանց, ինչպես վերոնշյալ օրինակում հովիվն է բաց թողնում հալածող շներին: Եվ ըստ Սուրբ Հովհան Ոսկեբերանի խրատի` նեղության մեջ դժգոհություն արտահայտելու փոխարեն պետք է գոհություն և փառաբանություն հայտնել Աստծուն, որից չարը կփախչի, և Աստծո օգնությունը շուտով կգա:
Կրկին անառակ որդու առակի մասին
Փոխաբերական իմաստով անառակ որդիներ ենք մենք ամենքս, որովհետև մեր կյանքի որոշ ժամանակ Աստծո հետ ենք, հետո մեղքերով հեռանում ենք և կրկին ետ դառնում զղջումով: Անառակ որդի է մարդկությունը, ինչպես որ կորած ոչխարի մասին առակի մեջ է ակնարկվում (Մատթ. 18.12-14, Ղուկ. 15.3-7): Հարյուր ոչխար ունեցող մարդը, կորցնելով իր ոչխարներից մեկին, թողնում է իննսունիննին և գնում այդ մեկի հետևից: Ըստ մեկնություների` կորուսյալ ոչխարը մարդկային կուրուսյալ հոգին է, իննսունիննը` հրեշտակների երկնային դասերը, որոնց Քրիստոս թողեց և աշխարհ եկավ` փրկելու մարդկային կորած հոգին:
Անառակի կիրակին նշվում է պահքի շրջանում: Անառակ որդին էլ իր կյանքի ճգնաժամային շրջանում հեռու էր պարարտ կերակուրներից, որովհետև իր ունեցվածքը վատնելով` աղքատացավ և սկսեց խոզեր արածեցնել մի քաղաքացու մոտ: Նա այնքան քաղցած էր, որ ցանկանում էր ուտել նույնիսկ խոզերին տրվող կերակուրը, բայց նրան ոչ ոք չէր տալիս (Ղուկ. 15.15-16): Սակայն անառակ որդու` պարարտ կերակուրներ չուտելը չի կարելի պահք համարել, որովհետև ստիպողաբար կամ հանգամանքների բերումով պահքը պահեցողություն չի համարվում: Առաքինագործությունների համար ահնրաժեշտ է ճշմարիտ դիտավորություն, առանց որի արարքն արժեք չի ունենում: Օրինակ` ծառերը միշտ ողորմություն են անում, այլև ընտանի շատ անասուններ հրաժարվում են միս ուտելուց, և ինչպես նաև Սուրբ Գրիգոր Տաթևացին է ասում, էշերն էլ մշտական պահքի մեջ են, այսինքն` ամեն օր խոտ են ուտում, բայց դա իհարկե պահեցողություն չէ: Այլ ճշմարիտ պահեցողությունն այն է, երբ պահք ենք պահում հատուկ մտադրությամբ, ապաշխարության, ինքնամաքրման, բարիով կատարելագործվելու հոգևոր նպատակի համար:
Երբ որդին զղջումով վերադառնում էր հոր մոտ, հայրը նրան հեռվից տեսավ, ընդառաջ վազեց և փարվեց նրա պարանոցին (Ղուկ. 15.20): Սրանով Աստված մեզ ասում է. «Ինչքան որ կարող ես, արի դեպի Ինձ, իսկ մնացած ճանապարհը Ես Ինքս կգամ դեպի քեզ»: Հայրը հեռվից տեսավ իր որդուն: Հեռվից տեսնելու մասին նշենք հետևյալը: Ընդհանրապես առարկաները փոխաբերական իմաստով սիրում են, որ իրենց հեռվից նայեն: Եվ մենք, երբ նայում ենք մի առարկայի, շատ սերտ չենք մոտենում դրան, որովհետև նայելու համար հարմար է դիտել որոշակի հեռավորությունից: Այսպես էլ մարդիկ առարկաների նման սիրում են, որ իրենց դիտեն որոշակի հեռավորությունից: Ոչ ոք չի սիրում որ իր նեղ անձնականի մեջ այլ մարդիկ մտնեն, որովհետև մեր խիստ անձնական կյանքում կան նաև ամոթալի մտքեր, վարմունքներ ու գործեր, և մեզ համար ամոթ է այդ մասին հայտնի դարձնելը: Եվ ահա պահքը մի գեղեցիկ առիթ է, որպեսզի զղջումով, խոստովանությամբ ու ապաշխարությամբ կարողանանք զղջման արտասուքներով մաքրել մեր մեղքերը:
Տեր Ադամ քհն. Մակարյան
«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից