Արիության և համբերության մասին

Հայր Դանիելը մեզ պատմում էր թե մի կրոնավոր կար, որի անունը Դուլաս էր, և նա մեծ հայրերից էր համարվում: Այդ Դուլասը միաբանների հետ ապրեց քառասուն տարի և ասում էր. «Կենցաղա­վարության բազում տեսակներ եմ փորձել և գտա, որ բազում եղբայր­ների մեջ հեշտությամբ են կատարվում առաքինության գործերը, եթե ի սրտե գալիս են բնակվելու այնտեղ: Որովհետև մի եղբայր կար` տե­սակով խոնարհ և արհամարհված, իսկ գործերով՝ բարձր և Աստծուց պատվված: Բնակվում էր միաբան եղբայրների հետ: Սա բոլորի կող­մից անարգված էր, քանզի բոլոր եղբայրները չար նախանձով նեղում էին նրան. մեկը խփում էր, իսկ ոմանք՝ թքում, ոմանք էլ նախատում և անարգում էին նրան: Քսան տարի այսպես շարունակվելուց հետո, այլևս չհամբերեց դևը` տեսնելով նրա հոգու մեծությունը, նրա մտքի արիությունն ու սրտի համբերատարությունը, այլ հնար գտավ նրան վհատեցնելու. դրդեց եղբայրներից մեկին, և նա գիշերը, երբ եղբայր­ները քնած էին, մտնելով եկեղեցի՝ գողացավ քահանայական բոլոր անոթները և վանքից դուրս գալով` գնաց: Իսկ երբ աղոթքի ժամը եկավ, սարկավագը մտավ խնկելու և տեսավ՝ ամենը կողոպտված, և դուրս գալով՝ պատմեց վանահորը: Եվ զանգերը հնչեցնելուց հետո հավաքվեցին եղբայրները և սկսեցին վրդովվել, մեծ աղմուկ բարձ­րացավ, և բոլորն ասում էին, թե ոչ այլ ոք է արել այս բանը, եթե ոչ՝ այսինչ եղբայրը, դրա համար էլ այսօր եկեղեցի չի եկել: Եթե ինքը արած չլիներ այս բանը, ինչպես որ միշտ սովոր էր մեզանից առաջ գալ, նույնպես և հիմա արդեն եկած կլիներ: Մարդ ուղարկեցին նրա մոտ և նրան գտան աղոթք անելիս, կոտրեցին դուռը և ներխուժելով՝ նրան դուրս քաշեցին: Իսկ նա աղաչում էր նրանց և հարցնում. «Ի՞նչ եմ արել, ի՞նչ»: Իսկ նրանք անարգանքով ասում էին. «Արի՛ գնանք մեզ հետ, դո՛ւ, եկեղեցակողոպտի՛չ, արժանի չես ապրելու, արի՛ մեզ հետ: Բավական չէ, որ այսքան ժամանակ նեղեցիր ու վրդովեցրիր մեզ, հիմա էլ ձեռնարկել ես մեր հոգիների կորուստը»: Իսկ նա ասում էր. «Մեղա՜, թողությո՛ւն տվեք ինձ»: Եվ նրան բերելով առաջնորդի մոտ` ասացին. «Սա՛ է, հա՛յր, առաջուց իսկ մեր վանքն ավերողը»: Եվ նրանցից յուրաքանչյուրն սկսեց ամբաստանել. մեկն ասում էր. «Ես սրան տեսա գաղտնի բանջար ուտելիս», մեկ ուրիշն ասում էր. «Գո­ղացված հաց էր դուրս հանում», իսկ մեկ այլն ասում էր. «Ես դրան տեսա, որ եկեղեցում գինի էր խմում»: Ահա այսպիսի սուտ բաներ էին վկայում այն արդարի դեմ: Իսկ նա ճշմարիտն էր ասում, թե. «Ես դրանց մասին, ինչ ասում եք, ոչինչ չգիտեմ»: Բայց նրանք ամենևին չէին հավատում նրան: Այնժամ առաջնորդը մերկացրեց նրան կրոնա­վորի հանդերձներից և ասաց. «Քո այդ գործերը քրիստոնյայի գոր­ծեր չեն»: Շղթայեցին նրա ձեռքերն ու ոտքերը և հանձնեցին վանքի տնտեսին` տանջանքների ենթարկելու համար: Նա գանահարեց նրան արջառաջիլ մտրակով, ապա հարցրեց նրան ու ասաց. «Ճշմարի՞տ է` ինչ ասում են քո մասին»: Իսկ նա ժպտալով պատասխանեց. «Ների՛ր ինձ, որովհետև հանցավոր եմ և չգիտեմ»: Դրա վրա զայրանալով` տնտեսը բավական տանջեց նրան, ապա բանտ գցեց, ոտքերը պնդեց կոճղի մեջ և նրա մասին գրեց դուքսին: Դուքսի սպասավորները եկան և շղթայակապ տարան նրան: Երբ կանգնեցին նրա առաջ, դուք­սը հարցրեց. «Որտեղի՞ց ես դու, մա՛րդ, ո՞ր աշխարհից, կամ ինչո՞ւ դարձար կրոնավոր»: Իսկ նա ոչինչ չպատասխանեց, այլ միայն այս ասաց. «Թողությո՛ւն տուր ինձ»: Բարկացավ իշխանը և հրամայեց մերկացնել արդարին, արջառաջիլ մտրակով ծեծել և թիկունքի մաշկը հերձել: Եվ երբ սկսեցին խփել, նա ժպտալով ասաց իշխանին. «Ծեծե­լով ես կոփում իմ արծաթը, որ առավել ևս պայծառանա»: Իսկ դուքսն ասաց. «Եվ ես իբրև ճերմակ ձյուն կդարձնեմ քո հիմարությունը»: Եվ հրամայեց կրակ լցնել նրա որովայնի վրա, հրից խոցված տեղերի վրա քացախ և աղ ցանել: Եվ ովքեր կատարում էին այդ հրամանը, զարմա­նում էին նրա արիության ու համբերության վրա և ասում էին. «Ա­սա՛ մեզ, ո՞ւր են եկեղեցու անոթները, և մենք կարձակենք քեզ»: Իսկ նա պատասխանում էր. «Ինչ որ չգիտեմ՝ ինչպե՞ս ասեմ. մի բան, որ իմ արածը չէ»: Եվ դուքսը մեծ դժկամությամբ հրամայեց դադարեց­նել սրբին ծեծելը և բանտ գցեց: Հաջորդ առավոտյան նա կանչեց իր մոտ վանահորն ու եղբայրներին, և երբ եկան նրա մոտ, ասաց նրանց. «Խիստ ու սաստիկ տանջեցի նրան, բայց ոչ մի բան չիմացա»: Եղ­բայրներն ասացին. «Ամենապատի՛վ իշխան, շատ ուրիշ չարիքներ էլ է գործել այդ մարդը, բայց մենք համբերելով սպասել ենք նրա դարձին, իսկ նա ամենաստոր չարիքը գործեց»: Եվ դուքսն ասաց. «Եվ ի՞նչ եք կամենում, որ անեմ նրան»: Ասացին նրան. «Ինչ որ օրենքն է ասում»: Դուքսն ասաց. «Օրենքն ասում է, որ եկեղեցու կողոպտիչը պետք է մեռնի»: Եվ նրանք ասացին. «Թո՛ղ մեռնի դա»: Այնժամ դուքսը ար­ձակեց նրանց, իսկ եղբորը հանձնեց դահճին, որպեսզի սպանի նրան: Բռնելով սրբին և արդարին` տարան սպանության վայրը: Այդ ժա­մանակ անոթները գողացող եղբայրը, տեսնելով, որ վճիռ կայացվեց, զղջաց և ասաց. «Գող եղա, մարդասպան էլ կդառնամ: Սա անմեղ կմեռնի և հոգով կապրի, իսկ ես մեղավոր կմնամ և կկորչեմ: Ո ՜վ եղկելի անձ իմ, եթե անոթներն այժմ թաքցված են, ապա հետագա­յում թաքցված չեն մնա, իսկ եթե բացահայտվեց՝ մեռնելու ես: Եթե այստեղ անգամ թաքուն մնա, Աստծուց ծածուկ չի մնա, և ի՞նչ պա­ տասխան պիտի տաս դատաստանի օրը»: Հապճեպ գնաց առաջնորդի մոտ և ասաց. «Օգնի՛ր, հա՛յր, որպեսզի չմեռնի արդարը: Ես գիտեմ, թե որտեղ են անոթները»: Այնժամ վանահայրը լուր ուղարկեց իշ­խանին և պատմեց նրան այդ ամենը, իսկ իշխանը գնաց դահճի մոտ և տեսավ եղբորը կապված, սուրը՝ մերկացված, և սուրբը` պատրաստ մեռնելու: Արձակեց նրա կապանքները և դնելով պատգարակի վրա` ուղարկեց վանք: Իսկ եղբայրներն սկսեցին ընկնել նրա առաջ և ասել. «Մեղանչեցինք քո առաջ, թողությո՛ւն շնորհիր մեզ»: Իսկ նա սկսեց ողբալ և ասել. «Թողությո՛ւն տվեք ինձ, եղբայրնե՛ր, որովհետև ես ինձ շնորհապարտ եմ համարում ձեզ, քանզի այս փոքր­ինչ ցավերի ու չարչարանքների շնորհիվ մնում եմ Աստծո մեծ ողորմության մեջ: Դրա համար էլ ուրախ էի ինձ չարախոսելու համար և ժպտալով էի խոսում, քանզի այս նվազագույն արհամարհանքների դիմաց մեծամեծ վարձք ստացա: Այլ ձեզ համար էի տրտմում, քանզի չէի կամենում, որ ձեր հանցանքների գնով ես արդարանայի»: Եվս երեք օր ապրեց եղբայրն այն մահճում և գնաց Տիրոջ մոտ, Ում կարոտում էր միշտ: Եղբայրներից մեկը գնաց տեսնելու, թե ինչպես է նա, և նրան գտավ ծնկերի վրա աղոթելիս՝ հոգին ավանդած, և դեռևս այդ դիրքում էր մնում: Վերադառնալով՝ պատմեց մեծ վանքի վանահորը, իսկ վանա­հայրը հրահանգեց նրա մարմինը բերել եկեղեցի: Նրա մարմինը դրին սարկավագանոցում, և դուռը կնքելով՝ սպասում էին վանահորը, որ նա գա, և ապա մեծ պատվով թաղեն նրան՝ որպես Քրիստոսի վկայի: Եվ երբ եկան մեծ վանքի հայրերն ու եղբայրները, և երգիչները կա­տարեցին թաղման կարգը, մեծ վանքի վանահայրն ասաց տեղի առաջ­նորդին. «Բացե՛ք սարկավագանոցի դուռը և հանե՛ք սրբի մարմինը, որպեսզի թաղենք, որովհետև արդեն ժամը ինն է»: Եվ երբ բացեցին, ոչինչ չգտան, այլ միայն նրա սանդալները, քանզի Աստված փոխա­դրել էր նրան կենդանյաց երկիր: Եվ զարմանալով ամենքը հիացան այդ մեծ սքանչելիքի վրա, փառավորեցին Աստծուն և արտասվելով ասացին. «Տեսե՛ք, թե ինչ շնորհներ է մեզ պարգևում երկայնամտու­թյունը և համբերատարությունը, խոնարհությունն ու չարչարանա­կրությունը»: Եվ մենք, տեսնելով համբերության այս սքանչելի պա­տիվը, նախանձախնդիր լինելով համբերության և խոնարհության գեղեցիկ շնորհներին` գնա՛նք ճգնելու և համբերելով ամոթի և արհա­ մարհանքների` քաջալերվելով մխիթարվենք փորձության ժամին, որը մեզ կարժանացնի Երկնքի Արքայության` շնորհներով մեր Քրիստոս Աստծո:

«Սուրբ հայրերի վարքն ու կենցաղավարությունը» գրքից, Հատոր Ա, Էջմիածին 2016