Գրքեր

Երեխաներին շատ բաներով են ծանրաբեռնում

Տեսնում եմ, որ հաճախ ոչ միայն միջնակարգ դպրոցների շրջանավարտները, այլ նույնիսկ համալսարան ավարտածները խզբզում են, ուղղագրական սխալներ են անում: Մենք, մի տարրական դպրոց ավարտելով, նման սխալներ չէինք անում: Այժմ միայն լեզվաբանության և իրավաբանության ֆակուլտետների ուսանողներն են փոքրիշատե գրագետ*: Այլ ֆակուլտետներում նույնիսկ առանց սխալների գրել չեն կարողանում: Իսկ հնում ութնամյա կրթությունը համարյա…

- Համալսարանի պես էր, հա՛յր:

- Այո, եթե տարրական դպրոցում էին երեխաներն այդքան գիտելիքներ ստանում, ապա էլ ի՜նչ ասես ութնամյա կրթության մասին: Իսկ այսօր երեխաներին ծանրաբեռնում են և ծածկում ամեն տեսակի աղբի կույտով: Նրանց գերսնում են գիտություններով, բայց միևնույն ժամանակ դատարկ են թողնում կշեռքի մյուս նժարը՝ հոգևորը: Երեխաներին դպրոցներում նախ և առաջ պետք է Աստծո երկյուղը սովորեցնել: Փոքր երեխաները անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն են սովորում, իսկ հին հունարեն՝ ոչ: Երաժշտությամբ են զբաղվում, էլի ինչ-որ բանով, հինգերորդով, տասներորդով… Բայց առաջին հերթին ի՞նչ պետք է սովորել: Այժմ միայն տառեր ու թվեր են սովորում, իսկ այն, ինչ անհրաժեշտ է իմանալ հայրենիքի մասին, ամենակարևորը չեն սովորում: Ո՛չ հայրենասիրական երգեր, ո՛չ նման բաներ:

Որևէ ժամանակակից երեխայի կանգնեցրու և հարցրու. «Քո գյուղը ո՞ր շրջանում է գտնվում: Քանի՞ բնակիչ ունի»: Նա չի կարողանա պատասխանել: «Ես,- կմտածի նա,- ավտոկայան կգնամ, ավտոբուս կնստեմ և այն ինձ իմ գյուղ կտանի: Իսկ թե որտեղ է գտնվում իմ գուղը, վարորդը պետք է իմանա: Ես նրան կասեմ, որ այսինչ գյուղն եմ գնում, կվճարեմ տոմսի համար և ավտոբուսը ինձ տեղ կհասցնի»: Տարրական դպրոցում մենք աշխարհի քարտեզը հինգ մատի պես գիտեինք: Տարրական դպրոցի աշակերտը պետք է անգիր իմանար բոլոր երկրների հինգ հարյուր հազարից ավելի բնակչություն ունեցող քաղաքների անվանումները: Բացի այդ, պետք էր հիշել այդ երկրների ամենաերկար գետերը, ամենալայները, որոնք են երկրորդ տեղը զբաղեցնում, աշխարհի ամենաբարձր գագաթների անունները և նման շատ այլ բաներ: Դե իսկ Հունաստանի մասին չեմ էլ խոսում: Իսկ ա՞յժմ: Պատահել է, որ ոչ միայն երեխաների, այլև մեծահասակների՝ ուսանողների եմ հանդիպել, ովքեր չգիտեն, թե որքան է այն քաղաքի բնակչությունը, որտեղ իրենք սովորում են: Մի ուսանողի հարցրեցի, թե որն է Հունաստանի ամենաբարձր լեռը: Նա չկարողացավ պատասխանել: Ո՞րն է ամենամեծ գետը: Լռություն: Ո՞րն է ամենափոքրը: Լռություն: Ուսանող է և ոչինչ չգիտի իր հայրենիքի մասին: Իսկ հետո, երբ մեր «ընկերները», մեր «բարի հարևանները» գան և ասեն. «Սա ոչ թե ձեր, այլ մեր հայրենիքն է», ապա նա նրանց կպատասխանի. «Այո, դուք ճիշտ եք, այդպես էլ կա»: Հասկանալի՞ է ձեզ: Մենք դեպի այդտեղ ենք գլորվում: Սակայն եթե ժամանակակից երեխաներին ֆուտբոլի կամ հեռուստատեսության մասին հարցնես, ապա կտեսնես, որ նրանք բոլորին և ամեն ինչ գիտեն մինչև վերջին ստորակետը:

Փոխարենը Ալբանիայից՝ Հյուսիսային Էպիրից եկած երեխաները գրել և կարդալ գիտեն: Հարցնում ես նրանց. «Որտե՞ք եք գրագիտություն սովորել», նրանք պատասխանում են. «Բանտերում»: Այդ դժբախտները բանտերը դպրոցների են վերածել: Իսկ մեր հույն երեխաները դպրոցները բանտերի են վերածել: Նրանք գրավել են դպրոցներն ու փակվել ներսում: Այժմյան երեխաներին, հատկապես դեռահասության տարիքում, ապուշության աստիճանի են հասցրել՝ հատկապես միջին և բարձր դասարաններում: Համալսարաններում պատանիները ավելի հասուն են, և համալսարանական դասախոսություններին հաճախում են, երբ ուզում են:

Սակայն, կրթական համակարգի նկատմամբ անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկելու փոխարեն, այն փչացնում ու փչացնում են: Եվ ավելի շատ հենց հոգևորն են խեղաթյուրում: Հապա այս աղոթքը լսեք տարրական դպրոցում ընթերցվելիք քրեստոմատիայից. «Օ՜հ, Կույս Մարիամ, քո Մանուկն աշխարհում ամենահիասքանչն է»: Է՜հ, այս ո՜ւր ենք գլորվել: Առաջ ինչ էին երեխաները սովորում դպրոցում և ինչ են սովորում հիմա.

Իմ այծ-այծիկ,

Մի պոզահարիր, այ անդադրուն,

Կերակրիր քո ուլիկներին,

Կաթնակեր դևուկներին…

…որպեսզի կաթ տան

Քո փոքրիկ թոռնիկներին,

Պոզավոր բալիկներին,

Ուլիկ-դևուկներին**

 

Կարելի՞ բան է փոքրիկներին նման զզվելի բաներ սովորեցնել: Բայց նրանք դա հատուկ են անում, որպեսզի երեխաներին սատանային սովորեցնեն և այդ կերպ սատանայապաշտներն իրենց գործն ավելի հեշտությամբ կանեն: Աստված տարածի Իր աջը, որովհետև երեխաներն այսօր օգնություն չեն ստանում, որպեսզի դեպի լավը փոխվեն, այլ դիվոտ են դառնում:

Երեխաները գիտելիքներն այնպես են ստանում, որ ընդ որում ամենևին չեն սովորում գլուխն աշխատեցնել: Այդ պատճառով էլ ուղեղներին չեն տալիս: Բայց եթե ուղեղները չեն աշխատում, ապա դրանք լի են մշուշոտ խավարով: Ա՛յ, օրինակ, գյուտարարները ուղեղներն աշխատեցնում էին: Իրենց առջև որևէ խնդիր ունենալով՝ մտածում էին, թե ինչպես այն լուծեն: Իսկ այսօր մեծամասնությունը նայում է, թե ինչ է գրված հրահանգի մեջ: Մարդիկ մնում են այդ մակարդակի վրա, միայն թվեր ու համարներ, ուրիշ ոչինչ: «Սա համար մեկ պտուտակն է, սա՝ համար երկու հեղույսը…» Իսկ եթե մի պտուտակը մի անցքի մեջ չի մտնում և մեքենան գործի չի ընկնում, ապա միանգամից ինժեներ են կանչում: Գլխի չեն ընկնում, որ պետք է խարտոցը վերցնել, մի փոքր լայնացնել անցքը և պտուտակը կմտնի: Իսկ եթե անցքը, ընդհակառակը, չափազանց մեծ է, ապա պետք է մեկուսիչի մի կտոր վերցնել, դրանով փաթաթել պտուտակը և այն չի տարուբերվի: Բայց ոչ, հենց մի բան պատահի, միանգամից՝ «Արի ինժեներ կանչենք»: Ի՞նչ ասես այստեղ: Հեռուստատեսությունը, ժամանակակից այլ տեխնիկական միջոցները ապուշացնում են մարդուն: Նույնիսկ խելացի մարդիկ են ի վերջո մագնիտոֆոնային կասետաների պես են դառնում [ինչ նրանց վրա ձայնագրում են, այն էլ վերարտադրում են]: Այսինքն ուզում եմ ընդգծել, որ մարդը պետք է ուղեղն աշխատեցնի: Ողջ հիմքը դրանում է: Քանի որ ուղեղը չաշխատեցնելով, նա այսօր կարող է ինչ-որ բան սովորել, բայց վաղը դա մեկ այլ բանի հետ կշփոթի: Այդ պատճառով խնդիրն այն է, որ մարդու ուղեղը ինքը ինչ-որ բան անի, ինքը լուծումներ գտնի: Այն ուղեղը, որն ինքը ոչինչ չի անում, թերզարգացած ուղեղ է:

 

* Ժամանակակից հունարենում լեզվական երկու ոճ կա՝ դիմոտիկա (տառացիորեն «ժողովրդական» լեզու) և կաթարևուսա (կամ «մաքուր» լեզու): Քերականական և բառական առընչությամբ կաթարևուսան զգալիորեն մոտ է հին հունարենին, որի հիման վրա են պատմականորեն զարգացել երկու ոճերը: Մինչ 1974թ. դասավանդումը հունական համալսարաններում անցկացվում էր գրքային լեզվով՝ կաթարևուսայով: Այժմ Հունաստանի բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում դասավանդումը ճնշող մեծամասնությամբ անց է կացվում դիմոտիկայով, որը սկզբնապես խոսակցական ոճն էր: Արհեստականորեն պարզեցված ուղղագրության, արդի հունարեն մուտք գործած օտար բառապաշարի հետ միասին, որպես դպրոցական լեզու կաթարևուսայի վերացումը հանգեցրեց ժամանակակից հույների կրթական մակարդակի նշանակալի անկմանը:

** Ներողություն ենք խնդրում ընթերցողից, որ թարգմանության ժամանակ ծերի հիշատակած բանաստեղծությունն անփոփոխ ենք թողել՝ չնայած դրա ողջ նողկալիությանը: Սակայն խնդրի հոգևոր բովանդակությունը զգալիորեն սարսափելի է՝ դրա այլանդակ գեղագիտական թաղանթից: Մեջբերված հատվածը վերցված է մայրենի լեզվի դասագրքից, որը պաշտոնապես հաստատված է Հունաստանի Կրթության նախարարության կողմից՝ տարրական դպրոցի երկրորդ դասարանի համար, այսինքն ակնհայտ է, որ Հունաստանի երեխաների դեմ նույնպիսի նպատակամետ հոգևոր պատերազմ է վարվում, ինչպես և նրանց ռուս հասակակիցների դեմ: Հետևաբար, երանելի ծեր Պաիսիոսի կողմից սույն գլխում առաջարկվող հոգևոր պաշտպանության մեթոդները գործնականում կարող են կիրառվել ռուս ծնողների և մանկավարժների կողմից:

 

Հայր Պաիսիոս Աթոսացու «Ցավով և սիրով՝ ժամանակակից մարդու մասին» գրքից

Ռուսերենից թարգմանությունը՝ Էմիլիա Ապիցարյանի

 

17.05.18
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․