Գրքեր

«Երկրորդ գալստյան» պատկերագրական տարբերակը

Երկրորդ գալստյան պատկերներում Քրիստոս Իր ամենազոր առաքելությամբ հայտնվում է մարդկանց: Երբ անցել են երկրային փորձություններն ու չարչարանքները՝ մատնություն, անարգանք, խաչելություն, թաղում ու հարություն, Նա Իր համբարձումից հետո Հոր կամքով հայտնվում է որպես մահվան դեմ հաղթանակած Փրկիչ: «Երկրորդ գալստյան» թեմայի հետ կապված մեջ են բերվում Աստծո արքայության վայելմանը արժանի արդար մարդկանց ուղղված Քրիստոսի խոսքերը՝ «Եկե՛ք, Իմ Հո՛ր օրհնյալներ»: Այդ տեսարանի հետ կապվում է կամ ուղղակի դրան հաջորդում է «Վերջին դատաստանի» թեման, երբ Նա դատելու է կենդանի մարդկանց և մեռածներին, որոնք հարություն պիտի առնեն: Այդ մասին Աստվածաշնչյան վկայություններից գլխավորը Քրիստոսի խոսքն է Իր աշակերտներին (Մատթ. 25:31-46): Հիմք է եղել նաև Հովհաննու Հայտնության գիրքը: Վերջին դատաստանն ունի բազմաթիվ պատկերագրական առանձնահատկություններ:

Վերջին դատաստանը թեմայի հետ է կապվում «Հիսուսը փառքի աթոռին» տեսարանն իր պատկերագրությամբ: Սա մարգարեկան ակնարկն է, ըստ որի Աստծո Որդին երկրորդ անգամ գալու է աշխարհ և բազմելու դատավոր գահին՝ շրջապատված երկնային ուժերով: Գահաթոռը, որի վրա բազմած է լինում Քրիստոսը, նախապատրաստումն է Նրա Երկրորդ գալստյան և թագավորության (գահ բարձրանալու):

Վատիկանի գրադարանում պահպանվող Կոզմա Հնդկանավորդու «Քրիստոնեական Տեղագրության» մեջ «Երկրորդ գալստյան» տեսարանը ներկայացնող տարբերակներից մեկում գահին բազմած օրհնող Քրիստոսի պատկերից ներքև երեք գոտով ներկայացված են. նախ՝ հրեշտակները, ապա՝ մարդիկ և վերակենդանացող մեռյալները: Վերևում պատկերված գահակալ Քրիստոսի երկու կողմերում Սուրբ Կույսն ու Հովհաննես Մկրտիչն են, որն, ըստ էության, ներկայացնում է «բարեխոսության» թեման:

Կիլիկյան մանրանկարչության ամենափայլուն դեմքի՝ Թորոս Ռոսլինի «Մալաթիայի» Ավետարանում ևս «Դեիսուս» (Բարեխոսություն) տեսարանը զուգորդված է Երկրորդ գալստյան հետ: Ոսկե հարթ ֆոն ունեցող օվալաձև շրջանակի մեջ Քրիստոսն է: Նրանից աջ և ձախ՝ Աստվածամայրն ու Հովհաննես Մկրտիչը: Շրջանակից դուրս, պայմանականորեն փոքրացված չափերով ներկայացված է խմբակային տեսարան: Թորոս Ռոսլինի 1262թ. ձեռագրում նույնպես Վերջին դատաստանի ընդհանուր գաղափարը արտահայտվում է «Դեիսուս» տեսարանի հետ: Մարիամի և Հովհաննեսի թիկունքում հրեշտակների խումբն է: Այս պատկերն իր հերթին հիշեցնում է «Կեռան թագուհու» Ավետարանի ընտանեկան խմբանկարը, որի գլխավերևում կրկին Հիսուսն է:

Ոսկանյան Աստվածաշնչի «Ահեղ Դատաստանը» փորագրանկարի կենտրոնում՝ ճաճանչապսակի մեջ, շրջապատված բազում հրեշտակներով, պատկերված է Քրիստոսը՝ որպես դատավոր: Վերևում երկնակամարի վրա պատկերված են արևն ու լուսինը, աստղերը: Քրիստոսը շրջապատված է մարդկանց խմբերով, որոնց մի մասը նստած է ամպի ծվենների վրա: Քանի որ պատկերը հստակ չէ, թույլ չի տալիս որոշել դրանք այն կերպարնե՞րն են, որոնք սպասում են իրենց դատավճռին, թե՞ պատկերված են երկնային քահանայապետության ինը կարգերը: Ներքևում՝ կրակե բոցերում, պատկերված են մեղավորները, որոնք ցած են նետվում Տիրոջ դատավճռից հետո: Որպես առաջին փրկվողներ ներքևի հատվածում տեսնում ենք Ադամին և Եվային: Տեսարանը շատ հագեցված է, փորագրողն օգտագործել է տարածության յուրաքանչյուր հատված:

Ահեղ դատաստանը տեսարանի պատկերագրական տարբերակներում հանդիպում ենք «Աստծո ձեռքի կշեռք (սատանաների հետ)» պատկերներին: 1491թ. Թանահատի վանքի նկարազարդ Ավետարանում այս տեսարանում Աստծո աջի փոխարեն կանգնած հրեշտակը ձեռքի սլաքաձև երկար սվինով խոցում է սատանաներին և պաշտպանում արդարների նժարը: Չորս սատանաներ ջանում են գերակշռել մեղավորների նժարը: Կշեռքի տակ պատկերված է գալարվող վիշապը, որը պատրաստվում է կուլ տալ մեղավորների նժարը: Նման պատկերի ենք հանդիպում 1856թ. Բայազետի վարագույրի հորինվածքում, որտեղ վիշապը պատկերված է որպես դժոխքի խորհրդանիշ, սև ֆոնի վրա վիշապի գլուխն է միայն պատկերված, հրեշտակը մեղավորներին քշում է վիշապի երախը:

 

Կազմեց Գայանե Սուգիկյանը

04.04.19
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․