Համբերություն հանուն Քրիստոսի հավատքի

«Իսկ համբերությունը թող դրսևորվի լիությամբ, որպեսզի անթերի և կատարյալ լինեք , ոչ մի բանով պակաս չլինեք» (Հակ. 1:4)։

Այսօր պետք է խոսեմ մի երևույթի մասին, որը շատ կարևոր է յուրաքանչյուր քրիստոնյայի կյանքում, ինչի բացակայության պատճառով մենք չենք կարողանում ամրանալ մեր հավատքի մեջ: Դա համբերությունն է:

            Ինչպե՞ս ձեռք բերել համբերություն: Մարզե՞լ այն մեր մեջ, թե՞ Աստծուց խնդրել:

Բոլորս էլ մեր կյանքում ունեցել ենք դեպքեր, երբ հուսահատ կամ սուգի մեջ եղող մեր հարազատին կամ ընկերոջը ասել ենք. «Քեզ համբերություն եմ ցանկանում», ինչ եք կարծում դրանից այն աճե՞լ է նրա մեջ, թե՞ ոչ:

           Երբեմն լսում ենք. «Այլևս համբերություն չունեմ»: Աստուծով ապրող մարդիկ սովորաբար դրան պատասխանում են. «Համբերությունն Աստծուց խնդրիր և Տերը կտա»: Իսկ հուսահատվածը` հոգոց հանելով պատասխանում է. «Խնդրել եմ, բայց էլ ուժ չունեմ համբերելու»: Ինչու՞ է այդպես: Միգուցե սխա՞լ ենք խնդրում: Ո՞րտեղից է առաջանում համբերությունը: Իսկ մենք այնպե՞ս ենք համբերում, ինչպես խորհուրդ ենք տալիս ուրիշներին: Խնդրում ենք և ստանու՞մ ենք: Եվ մեր դժվար պահին, երբ մեկը մեզ է համբերություն ցանկանում, արդյո՞ք այն ավելանում է մեր մեջ:

Նախ ընդունենք, որ համբերությունը շատ մեծ նշանակություն ունի մարդու հոգևոր կյանքում և հենց դրանով է բացատրվում այն փաստը որ այն պահանջվում է միշտ և ամեն պարագայում: Հովհան Ոսկեբերանն ասում է.« Համբերությունը բոլոր բարիքների արմատն է »: Իսկ սուրբ Եփրեմ Ասորին զգուշացնում է.  «Ով համբերություն չունի, նա զրկված է ամենայն հույսից, ուստի աղաչում եմ համբերություն ձեռք բերեք, որպեսզի փրկվե»:

Համբերությունը` ունակությունն է արձագանքելու մեզ հետ կատարվող չարիքին` առանց ոգու ուժը կորցնելու: Պարզվում է համբերել կարելի է տարբեր կերպ` բողոքելով, նեղսրտելով, հանուն շահի, վախից կամ խորամանկությունից դրդված: Այդպիսի համբերությունը մարդկային բնության ծնունդ է, դրան միախառնվում են նաև կրքերն ու բնականաբար այդպիսի համբերությունը փրկչական լինել չի կարող: Բայց սրբերի վարքից կարդում ենք, որ համբերությունը կարող է լինել բարեբերության կերպով, որը Սուրբ Հոգու շնորհներից է և որի շնորհիվ նահատակները համբերում էին բոլոր չարչարանքներին` հանուն Քրիստոսի հավատքի, փառք էին տալիս Աստծուն և մահն ուրախությամբ էին ընդունում: Մենք էլ համբերությամբ տանելով տարատեսակ դժբախտություններն ու վշտերը` ցույց ենք տալիս, որ հավատում, վստահում և հույս ենք դնում առ Աստված:

Եկեք ուսումնասիրենք, թե այդ ի՞նչ յուրահատուկ վիճակ է և ինչպե՞ս հասնել դրան: Այպիսի շնորհով հնարավոր կլիներ դյուրությամբ հաղթահարել տարատեսակ վշտեր ու հիվանդություններ: Եթե մենք ինքներս վստահ իմանայինք, թե ինչպես է ձեռք բերվում Աստվածային բարեբեր համբերությունը և արդեն օգտվեինք նրանից, ապա չէինք ասի. «Համբերություն եմ քեզ ցանկանում»: Այլ հստակ հուսահատ մարդուն կբացատրեինք, թե ինչպես այն ձեռք բերել: Գործնականում մենք միայն խուրհուրդներ տալու վարպետներ ենք: Իսկ եկեղեցու Սուրբ Հայրերն իրենց ավանդություններում հստակ սովորեցնում են մեզ, թե ինչպես հասնել այդ համբերությանը:

Ամեն ինչ շատ պարզ է: Համբերություն ձեռք բերելու համար անհրաժեշտ է ինքնաքննադատություն: Երբ սովորենք ինքնաքննադատության` ձեռք կբերենք համբերություն և Աստված կօգնի մեզ դրանում: Սրբերից մեկն ասել է. «Հոգու բնակարանը համբերությունն է, որովհետև այն ապրում է այնտեղ: Հոգու սնունդը` խոնարհությունն է, որովհետև այն նրանով է սնվում»: Սնվելով խոնարհության սուրբ սնունդով` կարող ենք հայտնվել համբերության սուրբ բնակարանում: Իսկ երբ այդ սնունդը բավարար չի լինում, ապա հոգին դուրս է գալիս համբերության բնակարանից և շփոթմունքը` ձնաբքի նման առևանգում է նրան, պտտում է, տանում հեռու: Ալիքների նման նրա մեջ բարձրանում են տարբեր մտքեր ու զգացողություններ և խեղդում են նրան մեղավոր մտածումների, խոսքերի ու գործերի հորձանուտում: Հոգին թուլանում է, մռայլվում ու վհատվում: Հաճախ մոտենում է կործանարար հուսալքման անդունդին:

Կամենու՞մ ես արդյոք մնալ համբերության տանը, ուրեմն պաշար հավաքիր այդտեղ գտնվելու համար: Հավաքիր և բազմապատկիր քո մեջ խոնարհ մտքերն ու զգացողությունները: Որովհետև խոնարհությունը, որը նախապատրաստում է քեզ համբերելու համար` վշտերի գալուց առաջ, նպաստում է խոնարհությամբ համբերելու վշտերին` դրանց կատարվելու պահին և հենց դա էլ սուրբ հայրերի կողմից անվանվում է ինքնաքննադատություն: Ինքնաքննադատությունը` սեփական անձի մեղադրումն է մեղավորության մեջ` համամարդկային և իր անձնական: Միևնույն ժամանակ պետք է հիշել և թվարկել Աստծո օրենքների խախտումն իր կողմից, բացի անառակության մեջ անկումներից, որոնց մասին մանրամասն հիշողություններն արգելված են եկեղեցու հայրերի կողմից, քանի որ վերակենդանացնում են մարդու մեջ մեղավոր զգացողություններն: Ինքնաքննադատությունը վանական գործք է: Խելացի գործք, որ հակադրվում է մեր մեղավոր «ես»-ի հիվանդագին բնույթին, որով բոլոր մարդիկ և հատկապես ամենամեղավորները ջանում են ապացուցել իրենց արդարությունը` զանազան հնարքների միջոցով: Ինքնաքննադատությունը` միջոց է անկյալ ու մեղավոր բնույթի դեմ: Այդպիսի միջոց է նաև աղոթքը և այլ վանական արարումներ: Ինքնաքննադատությունը սկզբանական շրջանում` անգիտակից մեխանիզմի ձև է կրում, այսինքն արտահայտվում է լեզվով միայն` ոչ ի սրտե: Հետո աստիճանաբար սիրտն էլ է ներգրավվում ինքնաքննադատության խոսքերի մեջ: Վերջապես ինքնաքննադատանքը արտասանվում է ողջ հոգով` ողողված առատ արցունքներով: Մեր մերձավորների մեղքերն արդարացնում է մեր աչքին, փափկեցնում մեր սիրտն այլոց հանդեպ, մղում մեզ գորովանքով լեցուն աղոթքի ու ապաշխարության: Ոգեշնչում ու հզորացնում համբերության անհաղթահարելի ուժը: Եկեղեցու բոլոր աղոթքները լեցուն են ինքնաքննադատության խոնարհ մտքերով: Բայց վանականներն ամեն օր հավելյալ ժամանակ են տրամադրում ինքնաքննադատմանը: Նրանք փորձում են դրա միջոցով իրենց համոզել, որ իրենք մեղավորներ են: Մեղավոր «ես»-ը չի ցանկանում հավատալ դրան և ընդունել դա: Երբ ինքնաքննադատությունը հասնում է իր լիարժեքության գագաթին` սրտից վերջնականորեն արմատախիլ է անում չարությունը` վերացնելով խորամանկությունն ու կեղծավորությունը: Կեղծավորությունն ատելը կայանում է նրանում, երբ մարդ արդարացնում է իր մերձավորին, իսկ իրեն մեղադրում է յուրաքանչյուր պարագայում: Այս եզրահանգումը հիմնված է մեր Փրկչի խոսքերի վրա, քանի որ Նա կեղծավոր անվանեց բոլոր նրանց, ովքեր մեղադրում են իրենց մերձավորներին (Մատթ. 7:5): Ինքնաքննադատության ժամանակ մարդը բոլորին որպես սրբեր և հրեշտակներ է տեսնում, իսկ ինքն իրեն` մեղավորներից ամենամեղավորը:

Մի վանական, իր մասին հետևյալ հիշատակությունն է գրել. «Դու քո կյանքն ապրեցիր խելացնորության մեջ, ո՜վ խայտառակված և ամենայն չարիքի արժանի մարդ: Մի հարցրու ոչ այս աշխարհի մասին, ոչ էլ նրա վիճակի: Ոչ այլ վանականների մասին և ոչ էլ` նրանց գործունեության: Մի տրվիր այդպիսի հոգածությունների: Դու հեռացար այդ աշխարհից և մեռած ձևացար` հանուն Քրիստոսի, արդ էլ մի ապրիր այդ աշխարհի համար, ոչ էլ այն ամենի` ինչ աշխարհին է պատկանում: Պատրաստ եղիր տանելու յուրաքանչյուր անարգանք` բոլորի կողմից: Այդ ամենն ուրախությամբ ընդունիր, կարծես թե արժանի ես դրան: Աստծուն երախատագիտություն հայտնելով` համբերիր բոլոր հիվանդություններին, վշտերին ու հալածանքներին` դևերի կողմից, որոնց կամքը դու ժամանակին կատարում էիր: Արիաբար համբերիր բոլոր նեղություններին ու կարիքներին: Հույսդ Աստծո վրա դնելով` կրիր մարմնի զրկանքները: Այդ ամենը երախտագիտությամբ ընդունիր` հույս ունենալով Աստծո վրա, սակայն չսպասելով ոչ ազատագրման և ոչ էլ մխիթարության: «Հոգսդ դի՛ր Տիրոջ վրա, ու նա քեզ կկերակրի և չի թողնի, որ արդարը հավիտյան սասանվի» (Սաղմ. 54:23): Եվ բոլոր փորձությունների համար ինքդ քեզ մեղադրիր, որպես դրանց պատճառի: Ոչնչով մի՛ գայթակղվիր: Եվ քեզ վիրավորողներից ոչ ոքի մի՛ հանդիմանիր, որովհետև դու կերար արգելված պտուղն ու բազմապիսի կրքեր ձեռք բերեցիր: Ուրախությամբ ընդունիր այդ վշտերը, թող նրանք ցնցեն քեզ, որպեսզի դու քաղցրանաս դրանց հետևանքներով: Վա՜յ քեզ և քո չարահոտ փառքին: Բազում մեղքերով լեցուն քո հոգուն դու անուշադրության մատնեցիր, թողեցիր չդատապարտված, իսկ մյուսներին դատապարտեցիր` մտքով և խոսքով: Այդ սնունդը, որով մինչև հիմա սնվում ես` խոզերին տուր: Դու ի՞նչ գործ ունես այլ մարդկանց հետ: Եթե դու ուշքդ դարձնես այդ ամենին և հիշես այդ ամենը, ապա միգուցե փրկվես Աստծո օգնությամբ: Ապա թե ոչ, կանցնես խավարի կողմը, կմտնես դևերի կացարանը, որոնց կամքը անամոթաբար կատարել ես: Ահա, ես վկայեցի քեզ այս ամենը: Եթե Աստված իրավմամբ քո դեմ հանի այն մարդկանց, փոխհատուցի քեզ վրդովմունքի ու կշտամբության համար, որոնք դու մտածեցիր ու արտասանեցիր նրանց դեմ, ապա ողջ աշխարհը պիտի ելնի քո դեմ: Այսպիսով դադարիր գործել այնպես, ինչպես մինչ այժմ ես արել և համբերությամբ կրիր այն փոխհատուցումները, որ Աստված թույլատրել է քո դեմ>>:

Այս ամենն ամեն օր հիշեցնում էր ինքն իրեն այդ վանականը, որպեսզի գտնվեր համբերության վիճակի մեջ և փառաբաներ Աստծուն այն ժամանակ, երբ վշտերը կայցելեին իրեն: Արդ մենք էլ, երախտագիտությամբ առ բարեգութ Աստված, ընդունեք այն ամենը, ինչ Տերը կթույլատրի կատարվել մեզ հետ: Արիությամբ և համբերությամբ տանենք բոլոր դժվարությունները` հիշելով, որ բարեգութ Աստված թույլ չի տալիս, որ Իրեն հուսացող ու համբերությամբ զինված հոգիները ավելի շատ փորձվեն, քան ի վիճակի են տանել: Այդ մասին է գրում սուրբ Պողոս առաքյալը` Կորնթացիներին ուղղված իր առաջին նամակում. «Ձեր վրա ոչ մի փորձություն չի եկել, բացի մարդկանցից եկածից։ Բայց հավատարիմ է Աստված, որ ձեզ ավելի փորձության մեջ չի գցելու, քան կարող եք տանել. այլ՝ փորձության հետ փրկության ելք էլ է ցույց տալու, որպեսզի կարողանաք համբերել» (Ա Կորնթ. 10:13)։ Կենդանի հույսն ու հավատն առ Աստված և վստահությունը, որ Նա կպաշտպանի մեզ ու կվերականգնի արդարությունը` ստեղծում են մարդու ներքին խաղաղությունը: Համբերությունը` հզոր վահանի նման պաշտպանում է մեր հոգեկան խաղաղությունը տարբեր չար ու մեղավոր իրավիճակներից և աստիճան է հանդիսանում դեպի Աստծո Արքայություն:

Ինքնաքնադատությունն ունի այն յուրահատուկ ու օգտակար հատկությունը, որ հիշողության մեջ արթնացնում է նաև այնպիսի մեղքեր, որոնք կատարելապես մոռացվել էին կամ էլ անուշադրության էին մատնվել: Ինքնաքննադատության մեջ վարժվելը սովորեցնում է քննադատել ինքդ քեզ: Երբ այս փորձառությունն ունեցող անձին մի որևէ դժբախտություն պատահի, նույն պահին նրա մեջ կդրսևորվի փորձառության ներգործությունը և դժբախտությունը կընդունվի, որպես արժանի փոխհատուցում: «Եթե մենք մանրամասն հետազոտենք, ապա կտեսնենք որ յուրաքանչյուր շփոթմունքի գլխավոր պատճառն այն է, որ մենք չենք քննադատում ինքներս մեզ»,- ասում է աբբա Դորոթեոսը: Այստեղից էլ գալիս են տարատեսակ դառնությունները: Այդ պատճառով էլ մենք երբեք հանգստություն չենք գտնում: Եվ այսպես զարմանալի չէ, որ բոլոր սրբերից լսում ենք. «Չկա այլ ճանապարհ, քան այս մեկը»: Երբևէ չենք տեսել, որ սրբերից որևէ մեկն այլ ճանապարհով խաղաղություն գտնի: Մենք էլ ենք ուզում ճշմարիտ ուղղով ընթանալ ու հասնել դրան, սակայն չենք ցանկանում քննադատել ինքներս մեզ: Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, եթե մեկը բազում բարեգործություններ անի, սակայն այդ ճանապարհով չընթանա, ապա երբեք չի դադարի վիրավորվել ու վիրավորել` դրանով իսկ հողին հավասարեցնելով իր բարի գործերը: Եվ ընդհակառակը` ինքն իրեն քննադատողը միշտ ուրախություն ու խաղաղություն ունի իր ներսում: «Ինքն իրեն քննադատողը ուր էլ որ գնա,- ասում է աբբա Պիմենը,- ինչ էլ, որ նրա հետ պատահի, լինի դա վիրավորանք, թե վիշտ, արդեն ինքն իրեն արժանի է համարում այդ ամենին ու երբեք չի դառնանում»: Կարո՞ղ է արդյոք այդ վիճակից ավելի հանգիստ ինչ-որ բան լինել: Բայց ինչ-որ մեկը կարող է ասել.«Եթե եղբայրներից մեկը վիրավորում է ինձ և ես ինձ քննելով` տեսնում եմ, որ ոչ մի առիթ չեմ տվել նրան, ապա ինչպե՞ս կարող եմ մեղադրել ինքս ինձ»: Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, եթե մեկը քննի ինքն իրեն Աստծո երկյուղով, ապա կտեսնի, որ թե՛ խոսքով, թե՛ գործով և թե՛ այլ կերպ բազում առիթներ է տվել դրա համար: Իսկ եթե կոնկրետ այդ դեպքի համար պատճառ չի գտնի, ապա նախկինում հաստատ վիրավորել է այդ եղբորը կամ մեկ ուրիշին նման մի հարցի շուրջ և պետք է տառապեր դրա կամ մեկ այլ մեղքի համար, որն էլ և հաճախ պատահում է: Այսպիսով, եթե քննենք ինքներս մեզ, մեր խիղճը` Աստծո երկյուղով լցված, ապա անպայման կտեսնենք, որ մեղավոր ենք:

Զարմանալի բան է, երբ մենք սկսենք քննադատել մեզ նախ ստիպողաբար, ապա արդեն մեքենայորեն, ապա կհասնենք ինքնաքննադատման այն աստիճանին, որի օգնությամբ կտանենք ոչ միայն հասարակ դժվարությունները, այլև` մեծագույն վշտերը: Գայթակղությունն այլևս այնպիսի ուժ չի ունենա նրա վրա, ով առաջադիմում է այդ գործի մեջ և առաջադիմության հետ համընթաց՝ դրանք ավելի են հեշտանում, չնայած որ ինքն իրենով բավականին դժվար պիտի լինեին: Առաջադիմության հետ մեկտեղ հոգին ամրանում է և ուժ է ստանում՝ դիմանալու իր հետ կատարվածներին: Սակայն հիշենք, որ համբերությունը չի նշանակում խոնարհությամբ համաձայնել ամեն չարիքին ու անարդարությանը: Համբերատար մարդը նա չէ, որ լողում է հոսանքի ուղղությամբ և փոփոխվում` աշխարհի պահանջների համաձայն: Դա այն մարդն է, ով պահպանում է իր ներքին ուժն ու անկախությունը` շրջապատող աշխարհի չարից, քանի որ նրա սրտում արդեն Աստծո Արքայության փայլն է շողում:

Աստծո նախախնամության հանդեպ անսասան հավատը` հաստատում է համբերության մեջ և օգնում է ինքնաքննադատության հարցում. «Չէ՞ որ երկու ճնճղուկ մեկ դահեկանի է վաճառվում, բայց նրանցից մեկն անգամ առանց ձեր Հոր գետին չի ընկնում. և ձեր գլխի մազերը բոլորն իսկ հաշվված են» (Մատթ. 10:29, 30)։ Աշխարհի Փրկիչն այս խոսքերով ցույց է տալիս այն անծայրածիր հոգատարությունը, որ ունի Աստված` առ իր ծառաները: Մեր հանդեպ Աստծո այս հոգածությամբ` մենք ազատված ենք տարատեսակ փոքրոգի հոգածություններից ինքներս մեր հանդեպ, որ ներշնչվում է անհավատությունից. «Խոնարհվեցե՛ք Աստծու հզոր ձեռքի տակ, որպեսզի ժամանակին նա ձեզ բարձրացնի։ Ձեր բոլոր հոգսերը նրա վրա գցեցե՛ք, որովհետվ նա է, որ հոգում է ձեր մասին» (Ա Պետ. 5:6, 7)։

Երբ մեզ հետ որևէ դժբախտություն է կատարվում, Աստված տեսնում է դա: Դա տեղի է ունենում ոչ միայն Նրա թույլատվությամբ, այլև՝ նրա սուրբ հոգածությամբ մեր մասին: Նա թույլ է տալիս մեզ տառապել մեր մեղքերի համար` ժամանակի մեջ, որպեսզի ազատի մեզ տառապանքներից` հավիտենության մեջ: Հաճախ այնպես է պատահում, որ մեր գաղտնի ու մեծ մեղքը անհայտ է մնում մարդկանցից, մնում է անպատիժ` ծածկված լինելով Աստծո ողորմածությամբ: Սակայն այդ ժամանակ էլ, կամ որոշ ժամանակ անց ստիպված ենք լինում, կարծես թե անտեղի, տառապել որևէ զրպարտության կամ վիրավորանքի հետևանքով: Մեր խիղճն ասում է մեզ, որ մենք տառապում ենք մեր գաղտնի մեղքերի համար: Այդ մեղքը ծածկած Աստծո ողորմածությունը մեզ հնարավորություն է տալիս անմեղ տառապյալների պսակը կրել` զրպարտությանը համբերելու և գաղտնի մեղքից` պատժի միջոցով մաքրվելու համար: Սա գիտակցելով` փառաբանենք Աստծո ամենասուրբ իմաստությունը և խոնարհվենք Նրա առջև. «Օրհնյալ ես, Տե՛ր, մեր հայրերի՛ Աստված, հավիտյանս գովյալ և փառավորյալ է քո անունը, որովհետև դու արդար ես այն ամենի մեջ, որ բերեցիր մեզ վրա, քո բոլոր գործերը ճշմարիտ են, քո ճանապարհները՝ ուղիղ, և քո բոլոր դատաստանները՝ արդար. դու ըստ ամենայնի արդար արեցիր այն, ինչ արեցիր մեր և մեր հայրերի սուրբ քաղաք Երուսաղեմի նկատմամբ, որովհետև ճշմարտությամբ և արդար կերպով արեցիր այս բոլորը մեր մեղքերի պատճառով, քանի որ քո դեմ ապստամբելով՝ մեղանչեցինք և անօրենություն գործեցինք. մենք առավել մեղանչեցինք նրանով, որ քո պատվիրանները չլսեցինք» (Դան. 4:26-29): Ճշմարիտ Աստծուն իրենց հավատարմության համար Սուրբ այրերը`նետված բոցավառ վառարանների մեջ և չայրվելով, այլ կարծես հովանալով զով դղյակում` իրենք իրենց մեղավոր էին ընդունում իրենց ժողովրդի հետ միասին, որն իսկապես հրաժարվել էր Աստծուց: Մերձավորների հանդեպ սիրուց մղված` նրանք իրենց վրա էին տարածում իրենց մերձավորների մեղքերը: Աստծո սրբեր և արդարներ լինելով` նրանք խոնարհաբար չէին ցանկանում զատվել մեղքին գերի իրենց եղբայրներից: Ինքնաքննադատության, խոնարհության և մարդկության հանդեպ սիրո այս վիճակն արդեն իսկ աղոթք է հանդիսանում առ Աստված` իրենց փրկության համար: Այդպես էլ մենք փառաբանենք Աստծո խորհուրդներն ու խոստովանենք մեր մեղքերը` պատահած բոլոր պատուհասների ժամանակ և Աստծուց ողորմություն խնդրենք: Սուրբ Գիրքը վկայում է, որ Աստծո պատվիրաններին հետևող Նրա ծառաներին հատուկ վշտեր են ուղարկվում` իրենց գործունեությանը օգնելու համար: Ինչպես մեր Փրկիչն է ասում. «Ամեն ճյուղ, որ իմ վրա է և պտուղ չի տալիս, նա կտրում է այն. և այն ամենը, որ պտուղ է տալիս, էտում է, որպեսզի առավել ևս պտղաբեր լինի» (Հովհ. 15:2)։ Այս մաքրող վշտերն անվանվում են Աստծո պատուհասներ: Դրա մասին Դավիթ թագավորը երգում է. «Տիրոջ երկյուղը սուրբ է և սուրբ է մնում հավիտյան։ Տիրոջ դատաստանները ճշմարիտ են և ինքնին՝ արդար» (Սաղմ. 18:10):

Օրինակը, թե Աստծո նախատեսածն ինչպես է օգնում Աստծո ծառաներին, որոնք կամենում են հաճոյանալ Աստծուն, ինչպես է բարձրացնում նրանց այն սուրբ գործունեության մեջ, որ իրենց ուժերով երբեք չէին հասնի, բերվում է Կոստանդնուպոլցի մեծատոհմիկ Քսենոֆոնի օրինակում: Հարուստ և ճանաչված Քսենոֆոնը շատ ազնիվ կյանք էր վարում այն ժամանակվա քրիստոնյաների շրջանում: Նա ցանկանում էր, որ իր երկու որդիները ժառանգեին թե՛ իր կարողությունները, թե՛ կայսեր պալատում իր դիրքը: Այն ժամանակ մի հարգարժան դպրոց էր գործում այժմյան Բեյրութի տարածքում: Քսենոֆոնն իր զավակներին ուղարկեց այնտեղ՝ սովորելու այս աշխարհի իմաստությունները: Կոստանդնուպոլսից դեպի Բեյրութ ճանապարհն անցնում էր ծովով: Մի անգամ, երբ որդիներն այցելել էին իրենց հորը` նրա հիվանդության ժամանակ, վերադառնում էին դպրոց: Հանկարծ մի սաստիկ փոթորիկ բարձրացավ Միջերկրական ծովում և խորտակեց նավը: Ալիքները երկու երիտասարդներին Պաղեստինի տարբեր ափեր նետեցին: Այդպիսի աղետալի դրության մեջ գտնվելով, մանկուց դաստիարակված բարեպաշտական ոգով, Քսենոֆոնի որդիները վրա հասած դժբախտության մեջ Աստծո կոչումը տեսան` ճգնավորական կյանքի համար: Եվ կարծես փոխադարձ համաձայնությամբ` ընդունվեցին Պաղեստինի մենաստանները: Բավական մեծ ժամանակ անց Քսենոֆոնն իմացավ, որ իր որդիներին տանող նավը կործանվել է և նրա վրա գտնվողները` անհետ կորել: Խորապես տրտմած հայրը աղոթքի զորությանը դիմեց: Ողջ գիշեր արթնության ու աղոթքի մեջ գտնվելուց հետո, Աստծուց նրան հայտնություն եղավ, որ իր որդիներին լուսավորում է Աստծո հատուկ ողորմածությունը: Դրանից հասկանալով, որ նրանք ճգնավորության ուղին են ընտրել և գիտենալով, որ Պաղեստինի այն ափերին որտեղ նավը խորտակվել էր, բազմաթիվ մենաստաններ են գտնվում, Քսենոֆոնն իր կնոջ հետ ուղևորվեց դեպի Երուսաղեմ: Այնտեղ նա հանդիպեց իր որդիներին և այլևս Կոստանդնուպոլիս չվերադարձավ: Երուսաղեմից նա կարգադրեց վաճառել իր ողջ ունեցվածքը, ստացված ողջ գումարը բաժանեց եկեղեցիներին, մենաստաններին ու աղքատներին: Քսենոֆոնն ու իր կինը` Մարիամը հետևեցին իրենց որդիների`Հովհաննեսի և Արկադիոսի օրինակին և իրենք էլ ընդունվեցին մենաստաններ և մեծագույն հոգևոր ձեռքբերումներ ունեցան:

Որքան էլ որ նրանք բարեպաշտ լինեին, երբեք այդ ամենին չէին հասնի` աշխարհիկ կյանքում մնալով: Աստված` կանխավ տեսնելով նրանց մեջ եղած առաջադիմության համար անհրաժեշտ նախապայմանները, իր անքննելի ճամփաներով հասցրեց նրանց այդ նպատակին. «Թե խրատին համբերող եք, Աստված ձեզ կմոտենա իբրև որդիների։ Ո՞րն է այն որդին, որին հայրը չի խրատում» (Եբր. 12:6): Աստծո խրատների հետևանքները քաղցր են և անգնահատելի: Աստծո այլ ընտրյալների կյանքը քննելով, համոզվում ենք, որ բարի գործերին օգնելու համար Տերը դժվարություններ է ուղարկում: Դրանց միջոցով է Նա մաքրում և իրականացնում այդ գործերը: Սիմեոն Աստվածաբանն ասում է. «Ժանգով պատված ոսկին չի կարող այլ կերպ մաքրվել և իր բնական փայլը ձեռք բերել, եթե կրակի մեջ չմտնի: Այդպես էլ մեղքերով պղծված և անպետք հոգին չի կարող այլ կերպ մաքրվել և իր նախնական գեղեցկությանը վերադառնալ, եթե չփորձվի բազմաթիվ գայթակղությունների ու վշտերի միջոցով»: Այդ մասին է ասում նաև Հիսուս Քրիստոս` ավետարանական հետևյալ հատվածներում. «Հիսուս նրան ասաց. «Եթե կամենում ես կատարյալ լինել, գնա վաճառի՛ր քո ունեցվածքը ու տո՛ւր աղքատներին. և երկնքում գանձեր կ՚ունենաս. և դու արի՛ իմ հետևից» (Մատթ. 19:21): «Քեզ մե՛կ բան է պակասում. եթե կամենում ես կատարյալ լինել, գնա վաճառի՛ր ինչ որ ունես ու աղքատների՛ն տուր և երկնքում գանձեր կ՚ունենաս. և վերցրո՛ւ խաչդ և արի՛ իմ ետևից» (Մարկ. 10:21): Այս հատվածներում խաչով պատկերվում են վշտերն ու գայթակղությունները: Բաժանել իր ողջ ունեցվածքը և միևնույն ժամանակ արիաբար չդիմանալ բոլոր դժվարություններին` անփույթ և ծույլ հոգու նշան է, որն իր օգուտը չգիտե, որովհետև միայն ունեցվածքից հրաժարվելով` ոչինչ ձեռք չես բերի, եթե մինչև վերջ չդիմանաս բոլոր նեղություններին` հանուն Աստծո: Ունեցվածքը բաժանելն ու աշխարհից հրաժարումը՝ միանշանակ օգտակար և գովելի է, սակայն դա ինքն իրենով, առանց գայթակղություններին դիմադրելու, չի կարող մարդուն Աստծով կատարյալ դարձնել: Նա ով բաժանում է իր ունեցվածքը կարիքավորներին և հեռանում է աշխարհիկ կյանքից, պարծենում է իր հոգում` երկնային վարձքի հույսով և հենց այդ փառամոլության պատճառով էլ կորցնում է վարձքը: Իսկ նա` ով բաժանում է իր ունեցվածքը և երախտագիտությամբ համբերում է բոլոր վշտերին, նա ճաշակում է տարատեսակ դառնություններ, բայց իր երկնային վարձքն անխախտ է պահում: Նրան մեծագույն պարգև է սպասվում այս և գալիք ժամանակներում` որպես Քրիստոսի չարչարանքների մասնակցի: Եվ այդ պատճառով խնդրում եմ ձեզ իմ եղբայրներ` ի Քրիստոս, ինչպես մենք հրաժարվեցինք այս աշխարհից և նրան պատկանող ամեն ինչից, այնպես էլ փորձենք մեր Աստծո և Փրկչի` Հիսուս Քրիստոսի խոսքի համաձայն անցնենլ նեղ դռներով (Ղուկ. 13:24), որն ամփոփվում է ամեն մարմնականից հրաժարումի մեջ, որովհետև առանց մեր կամքի ու կրքերի սանձահարման անհնար է սփոփանք և ազատություն ձեռք բերել` մեր կրքերից:

Սակայն ինչու՞ մենք չենք կամենում ենթարկվել այդ փորձություններին, որ Աստված թույլ է տալիս կատարվեն`մեր հոգիների փրկության համար: Քանի որ մեզ վրա իշխում են ցանկասիրությունն ու փառամոլությունը: Առաջինի թելադրմամբ` մենք չենք կամենում նեղություն պատճառել մեր մարմիններին, երկրորդի կամքով` թանկ ենք գնահատում մարդկային կարծիքները: Այս երկու կրքերը մերժվում են կենդանի հավատքի կողմից, քանի որ գործում են անհավատության պատճառով: Աբբա Դորոթեոսի այն հարցին, թե. «Ի՞նչ անեմ: Ես վախենում են անարգանքի ամոթից»: Սուրբ Հովհաննես առաքյալը պատասխանում է. « Անարգանքը չտանելը` անհավատության գործ է: Եղբա՛յր, Հիսուսը մարդացավ և անարգանքի ենթարկվեց: Արդ մի՞թե դու Հիսուսից առավել ես: Դա անհավատություն է և դիվային հմայություն: Ով խոնարհություն է կամենում ինչպես ասում է և չի տանում անարգանքը` նա չի կարող խոնարհություն ձեռք բերել: Ահա դու լսեցիր իսկական ուսմունքը, արդ մի արհամարհիր այն, այլապես նա էլ քեզ կարհամարհի»: Իսկ Հովհաննես Ոսկեբերանն ասում է. «Ոչ թե նայենք վշտերին ու դառնություններին, այլ այն օգուտին, որ դրանցից է առաջանում: Նայենք պտղին, որ դրանցից է ծնվում»:

Եթե ոչ մի փորձություն չի կարող դիպչել մարդուն` առանց Աստծո գիտության ու կամքի, ապա նեղսրտել, բողոքել, ուրիշներին մեղադրել այդ պարագայում` նշանակում է դեմ գնալ Աստծո կամքին, հակառակվել Նրան:

Հիշենք երկու ավազակների օրինակը, որ խաչվեցին մեր Փրկչի երկու կողմերում: Նրանք երկուսն էլ նույն իրավիճակում էին գտնվում, երկուսն էլ` խաչի վրա էին: Սակայն նրանցից մեկը` չընդունելով իր չարագործությունները, վիրավորում ու հայհոյում էր Տիրոջը` դրանով իսկ տեղ պատրաստելով իր համար դժոխքում: Իսկ մյուսն իրեն արժանի համարեց այդ պատժին, իսկ Հիսուսին` անմեղ: Եվ այդ ինքնաքննադատանքն օգնեց նրան, բացեց նրա հոգու աչքերը: Ի դեմս այդ տառապյալ մարդու` նա տեսավ ամենասուրբ Աստծուն: Այսինքն խոնարհությամբ խոստովանելով ու ընդունելով իր մեղքը` նա Աստծո Արքայությանն արժանացավ (Ղուկ. 23:39-43): Այս երկու ավազակները ողջ մարդկությունն են խորհրդանշում: Մարդկանց ուղարկվում են զանազան պատուհասներ ու փորձություններ` որպես ևս մեկ հնարավորություն՝ ուղղվելու, դարձի գալու ու փրկվելու: Արդ, անսահման երկյուղածությունն ու խոնարհությունն առ Աստված` կազմավորում են համբերությունը:

Համբերությունը` որպես առաքինություն, մեզ վեր է բարձրացնում աշխարհի ունայնությունից: Համբերությունը իմաստություն է: Նրա միջոցով է ձեռք բերվում մարդու հոգևոր ուժը, այդ պատճառով էլ մեր աղոթքներում, մյուս առաքինությունների հետ մեկտեղ, խնդրում ենք նաև մեզ համբերություն շնորհելու մասին:

Մեր Տեր Հիսուս Քրիստոս, երկնքի և երկրի Արքան, որ եկավ մարդկության փրկության համար` Իր աստվածության անհերքելի ապացույցներն ուներ, և անսահման իշխանություն` ամենայն երևացող և աներևույթ արարածների վրա: Սակայն ոչ միայն մարդկանց կողմից չընդունվեց արժանի փառքով ու պատվով, այլև` կասկածանքի, ատելության, վիրավորանքի արժանացավ ու վերջիվերջո Նրան ձերբակալեցին որպես մի հանցագործի, բազում տանջանքների, բռնությունների ու ծաղրանքների ենթարկեցին և ի վերջո անարգ խաչին գամեցին: Ինչպե՞ս պատասխանեց Նա այս մեծագույն անարդարությանը: Անխոս ու հեզ զոհի նման՝ աստվածային լռությամբ պատասխանելով անարգանքներին: Հիսուս անմեղ էր, ինքնաքննադատության ու Իր մեղքերն ընդունելու կարիքը չուներ, սակայն Իր լռությամբ Նա պաշտպանեց Իր աստվածային ճշմարտությունը, որպեսզի մենք էլ ինքնաքննադատությամբ մերժելով մեր կեղծ ու երևակայան ճշմարտությունը` Նրա ամենասուրբ ճշմարտության համակիրները դառնանք: Խոնարհությունը մեր Տիրոջը խաչը բարձրացրեց և Իր հետևորդներին էլ է բարձրացնում սուրբ համբերության խաչը, որը հասու չէ ոչ հոգևոր էակներին: Աղոթենք Աստծուն, որպեսզի արժանացնի մեզ համբերելու բոլոր փորձություններին, որ Նա թույլ է տալիս ժամանակի մեջ, որպեսզի փրկություն ունենանք հավերժության մեջ. «Բայց ով մինչև վերջ համբերեց, նա պիտի փրկվի» (Մատթ. 24:13): Ամէն:

Պատրաստեց՝ Տեր Գրիգոր քհն. Գրիգորյանը