Գրքեր

Խաղողօրհնեք

Սուրբ Աստվածածնի վերափոխման տոնի օրը՝ Սբ. Պատարագից անմիջապես հետո, կատարվում է խաղողօրհնության կարգ և ապա օրհնված ողկույզները բաժանվում է ժողովրդին:

Այս սովորույթը ոչ մի առնչություն չունի բուն տոնի հետ, այլ գալիս է շատ հին ժամանակներից: Հնուց ի վեր եկած սովորության համաձայն՝ տարվա առաջին բերքը ընծայվում էր Աստծուն: Ըստ օրենքի՝ այդ բերքերն էին ցորենը, գարին, խաղողը, թուզը, նուռը, ձիթապտուղը, մեղրը և այլն:

Այդ նվիրատվության արարողությամբ մարդիկ իրենց երախտագիտությունն էին հայտնում Աստծուն, իրենց վայելած բարիքի համար և այս կերպով նաև ապահովում առաջիկա բերքի առատության համար Աստծո օրհնությունը:

Հին Կտակարանում ևս ակնարկվում է նմանօրինակ սովորություն (Բ 0րինաց 26:1-2): Ինչպես Հրեաստանում և այլ երկրներում, այնպես էլ Հայաստանում նախաքրիստոնեական շրջանում գոյություն ունեին այդ արարողությունները: Տարվա առաջին պտուղն ու բերքը հայերը նվիրում էին տաճարին:

Այսպիսով, երբ սկսվում էին Նավասարդյան տոները, մարդիկ մեծ հանդիսավորությամբ իրենց այգու բարիքները բերում էին տաճար և ընծայում բերքի ու պտղաբերության աստվածներին:

Քրիստոնեական շրջանում տարվա բերքի խորհրդանիշ ընտրվեց խաղողը և օրհնվելու նպատակով միայն խաղողը տարվեց եկեղեցի: Այս արարողությունը հիմնականում կատարվում էր եկեղեցում: Ժամանակին այս արարողությունը տեղի էր ունենում հոգևորականի կամ այլ անձանց այգիներում: Քահանան, մկրատը աջ ձեռքում, թափորով գնում էր եկեղեցու այգին, որը դրախտ էր կոչվում: Իսկ եթե եկեղեցին այգի չուներ, գնում էր գյուղի կամ քաղաքի երեցփոխի այգին, և այնտեղ, հավատացյալների ներկայությամբ, կատարում էր անդաստան և խաղողի օրհնության արարողությունները: Այնուհետև բարեմաղթանքներ էին ասում պտուղների առատության համար: Սովորություն էր թռչուններին ևս բաժին հանել և այդ նպատակի համար օրհնված խաղողի ողկույզները կախում էին բարձր վայրերից:

Խաղողօրհնեքի ընթացքում եկեղեցում երգվում է «Փառք սուրբ խաչի» շարականը, կարդացվում է Սուրբ Գրքից հատվածներ, որոնց հաջորդում է խաղողի օրհնության համար գրված Սբ. Ներսես Շնորհալու աղոթքը: Աղոթքում հիշատակվում է, թե Աստված երրորդ օրը ստեղծեց բուսականությունը, ապա Ադամին ու Եվային պարգևեց դրախտի դյուրին ու ճոխ կյանքը: Բայց նրանք, օրինազանց գտնվելով, դրախտից արտաքսվեցին, իսկ Աստվածային օրհնությունը փոխվեց անեծքի: Սակայն Աստված մարդուն չանտեսեց. Միածնի աշխարհ գալով, անեծքի կապանքը վերացավ, և մարդիկ ձերբազատվեցին մեղքի ու մահվան ծառայությունից։

Խաղողօրհնեքի ընթացքում աղոթքներ են հղվում ոչ միայն պտղի, այլև դրա մշակողի, հողագործի և հողի համար՝ խնդրելով Արարչից առատ, բերրի, բոլոր պատահարներից ու աղետներից, խորշակահար հողմերից զերծ տարի: Աստծո օրհնությունն է հայցվում նաև պտուղը բերողների համար, որպեսզի նրանք արժանի դառնան երկնքի վարձատրությանը:

Արարողության ժամանակ սարկավագի քարոզով գոհանում ենք բարերար Աստծուց և խնդրում, որպեսզի Նա օրհնի խաղողի պտուղներն Իր սկզբնական օրհնությամբ և շնորհի մեզ որպես գինի ուրախության և կերակուր առողջության` հոգու և մարմնի: Միաժամանակ դիմում ենք Սուրբ Մարիամ Աստվածածնի բարեխոսությանը, ում միջոցով մեզ տրվեց կյանքի և անմահության Պտուղը` Հիսուս Քրիստոս: Ապա քահանան օրհնում է ժողովրդի կողմից ընծայված խաղողի ողկույզները` պտղին միացնելով Աստծո օրհնությունը, որպեսզի այդ պտուղների նյութական ճաշակմամբ մեր հոգում ընդունենք Աստծու իմանալի շնորհները: Քահանան խնդրում է նաև, որ այս աշխարհում Տիրոջ փառքի համար վայելենք այն նյութական բարիքներից, որն Ինքը շնորհեց, իսկ հանդերձյալում արժանանանք ուտել և ըմպել Տիրոջ հետ այն բերքերից, որ կան արքայության սեղանի վրա՝ ըստ Տիրոջ անսուտ խոստման:

Քրիստոսի գալստյամբ կրկին օրհնվեց մարդկային բնությունը: Սակայն բոլոր պտուղներից առավել օրհնվում է խաղողի ողկույզը, քանի որ Տերը խաղողի որթը ամենազորավոր ծառերից ավելի վեր բարձրացրեց և պատվեց առավել, քան մյուս տնկիները` Իրեն Խաղողի որթ անվանելով`ըստ այս խոսքի. «Ես եմ ճշմարիտ որթատունկը» (Հովհաննես 15:1): Իսկ Տիրոջը սիրով կապվածներին ճյուղեր անվանեց և Հորը` Մշակ, որպեսզի Հայրը էտելով որթատունկը` այն պտղաբեր անի արդարության գործում, իսկ էտված ճյուղերը հավիտենական կրակի նյութ դարձնի: Պտուղներից խաղողն էր, որ վերջին ընթրիքին գինու տեսքով ծառայեց Քրիստոսին՝ որպես Նրա սուրբ Արյան խորհրդանիշ: Վերնատանը մեր Տերը, վերցնելով գինին, օրհնեց և ասաց. «Սա՛ է Նոր ուխտի Իմ Արյունը» (Մատթեոս 26:28), որով մենք գնվեցինք ու ազատվեցինք մեղքերի ծառայությունից ու մահից:

Հարավային այն շրջաններում, ուր խաղողն ավելի վաղ էր հասունանում, խաղողօրհնեքը կատարվում էր Վարդավառին:

 

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը

16.08.19
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․