Խույր (թագ)

Պատմության ընթացքում եկեղեցական զգեստները որոշակի փոփոխություն ունեցան: Հայ եկեղեցում զգեստների որոշ տեսակներ հետագա դարերում հաստատվեցին: Եթե ժամանակին բոլոր հոգևորականները, ավանդության համաձայն, Սուրբ Պատարագի ժամանակ կրում էին սաղավարտ, ապա 13-րդ դարում Կիլիկյան Հայաստանում ընդունվեց պատարագիչ հոգևորականի համար մի այնպիսի գլխանոց՝ թագ, խույր անվանումով, որ գործածում էին կաթոլիկ հոգևորականները: Այդ զգեստի ընդունումով Հայ եկեղեցում նվիրապետական աստիճանի զգեստավորման մեջ առաջ եկավ տարբերություն: Մեր եկեղեցում բարձրաստիճան եկեղեցականները՝ Հայոց հայրապետը, եպիսկոպոսները, Սբ. Պատարագի կամ որևէ խորհրդակատարության ժամանակ, որ պահանջում է ամբողջական ծիսական զգեստավորում, կրում են այդ թագերը, խույրերը: Իսկ քահանաները և վարդապետները կրում են սաղավարտներ:

Խույր կրում են նաև ծայրագույն վարդապետները, եթե թեմակալ առաջնորդ են, միայն իրենց թեմի մեջ:

Խույրը երկճյուղ թագ է, երկու տափակ մասերից բաղկացած, սրածայր վերջավորությամբ, ծայրերին՝ մեկական խաչ: Լինում է ականակուռ, գոհարազարդ, ասեղնագործված: Մեծ մասամբ ասեղնագործված է ոսկեթել, յուրաքանչյուր երեսին մեկական պատկերներ (Խաչելություն, Հարություն և այլն): Այսօր հանդիպում ենք նաև ազգային թեմաներով պատկերներ: Բարձրությունը մոտ 35-45 սմ է: Վերցված է Հին ուխտի եկեղեցուց և խորհրդանշում է Հին ու Նոր Կտակարանների գիտությունը և իմաստությունը, որ պիտի ունենա եպիսկոպոսը:

Խույրն իր վրա եղած փրկչական և ավետարանական պատկերներով խորհրդանշում է, որ եպիսկոպոսի գլուխը Քրիստոսն է և Նրա Ավետարանը, ըստ որի նա պետք է հովվի իր հոտը՝ ձգտելով ամեն ինչ կատարել միայն Աստծո կամքի համաձայն:

Հայ եկեղեցում խույրը (թագը) սկսվել է օգտագործվել 12-րդ դարի վերջից կամ էլ 13-րդ դարի սկզբից սկսած, շատ հավանական է Գրիգոր Զ Ապիրատ կաթողիկոսի (1194-1203թթ.) ժամանակներից: