Քահանաներ Ծխական խորհուրդ Տիկնանց միություն Երիտասարդաց միություն Ցերեկային կենտրոն 
Քրիստոնյա ընտանիք Հարցազրույցներ Ուխտագնացություն Սոցիալական ծառայություն
Մտքի մասին
1. Ա՜խ, իմ հոգի, ինչու՞ ես անհոգ կյանքիդ հանդեպ, ինչու՞ ես մտացրիվ անցկացնում քո սակավ օրերը. չգիտե՞ս արդյոք, ահա ուր որ է կկանչեն քեզ (Եփրեմ Ասորի):
2. Ծովի մեջ եղող կղզին կարո՞ղ է արդյոք կանգնեցնել ալիքները, որպեսզի չհարվածեն ափերին, բոլոր դեպքերում կղզին դիմադրում է ալիքներին: Այդպես էլ մենք չենք կարող կանգնեցնել մտածմունքները, բայց կարող ենք դիմադրել դրանց (Եփրեմ Ասորի):
3. Կրակի սնունդը փայտն է, իսկ զայրույթի սնունդը՝ մտածումները (Եփրեմ Ասորի):
4. Կերակրի հագեցումից միտքը դառնում է կոպիտ, իսկ բարի պահեցողությունը մաքրում է այն (Եփրեմ Ասորի):
5. Բոլոր խոհերդ եղբորդ հետ մի կիսիր, որպեսզի նրան գայթակղության մեջ չգցես (Անտոն Անապատական):
6. Ավելի լավ է բարձրացիր կյանքով, քան մտքով, կյանքը քեզ կարող է աստվածանման դարձնել, իսկ միտքը կտանի ցավալի կործանման (Գրիգոր Աստվածաբան):
7. Ինչպես ծոցիդ մեջ կարիճ չես պահի, այնպես էլ մտքումդ չար մտքեր մի՛ պահիր (Եվագր Պոնտացի):
8. Թող չխռովեցնի մեզ և մեր բարի ընթացքը չկասեցնի չար դևը, հափշտակելով մեր միտքը դեպի աստվածհայհոյություն և ամենապիղծ մտապատկերումներ, որը նույնիսկ գրավոր կերպով հայտնելն իսկ ամաչում եմ: Սրտագետ Աստված գիտե, որ նույնիսկ աշխարհիկ ժամանակներում մենք թույլ չէինք տալիս մեզ հիմարանալ նման անմտություններով: Այդ չար դևի նպատակը մեր աղոթքների կասեցումն է, որպեսզի մեր ձեռքերը վեր չկարկառենք առ Նա, ում հանդեպ նմանօրինակ պիղծ մտածմունքներ ենք ունենում (Եվագր Պոնտացի):
9. Հավատա՛, որ չար և ունայն մտքերը սատանայի սերմանածն են, որ պիտի դադարեն, ու սերմանողը պիտի անարգվի (Նեղոս Սինայեցի):
10. Երբ եկեղեցում ես գտնվում, մի սավառնիր մտքով, քանի որ Թագավորի առջև կանգնողները ցրված չեն և չեն ծիծաղում (Նեղոս Սինայեցի):
11. Խորշի՛ր մարդահաճ մտքերից, որովհետև դրանք թե՛ մարմինն են ապականում, թե՛ հոգին են պղծում (Նեղոս Սինայեցի):
12. Ալիքների հարվածից տարուբերվում է չծանրաբեռնված նավը, իսկ շնության մասին մտքերը տարուբերում են անսանձ միտքը (Նեղոս Սինայեցի):
13. Չար մտքերը, երբ գալիս են, չես կարող կասեցնել, ինչպես քամուն չես խանգարի ձեռքիդ շորով: Քո գործն այդ մտքերին հավատքով դիմակայելն է (Հայր Պիմեն):
14. Եթե առանց հակակրանքի ընդունես որևէ ցանկասեր միտք, ապա մտածմունքների միջոցով քո մեջ արմատներ կարձակի ու դեպի իրեն հավաքելով միտքդ՝ կհրապուրի քեզ դեպի չարության հորձանուտները (Կյուրեղ Երուսաղեմցի):
15. Ինչպես գիշերվա խավարը չի կարող երկնքի աստղերը մարել, այդպես էլ աշխարհի ապականությունը չի ստվերում Աստծո խոսքի վրա հիմնված հավատարիմների մտքերը (Օգոստինոս Երանելի):
16. Թույլ մի՛ տուր սրտիդ ցանկասիրաբար հիշել անցյալը, որպեսզի ցանկությունները հոգիդ չսողոսկեն և չպարտադրեն վերադառնալ Եգիպտոս (Օգոստինոս Երանելի):
17. Ինչպե՞ս մարդը կարող է մտքով ճանաչել Աստծուն, երբ դեռ չի հասկանում, թե ինչ է միտքը (Գրիգոր Աստվածաբան):
18. Հաղորդությունը մեր մեջ այրում է մեղքերը, ազատում է դևերից և լուսավորում է մեր միտքը (Աբբա Իսիքիա):
19. Միտքը մթագնում է հետևյալ երեք կրքերից. արծաթսիրությունից, փառամոլությունից և վավաշոտությունից (Աբբա Իսիքիա):
20. Դիվական միտքը մեր մտքի հետ անտեսանելի կերպով մտնում է պատերազմի մեջ: Դրա համար հոգու խորքից պետք է կանչել Քրիստոսին, որպեսզի Նա վռնդի դիվային միտքը, հաղթանակի ավարը նվիրելով մեզ որպես մարդասեր (Աբբա Իսիքիա):
21. Տես, շատ մի երևակայիր ինքդ քեզ և պատերազմի ժամանակ մի գործածիր սեփական ինքնահնար միջոցներ, նմանվելով հին Իսրայելին, հակառակ դեպքում դու կմատնվես մտային թշնամիներին: Քանի որ նա՝ Իսրայելը, Աստծո կողմից ազատված լինելով բազում միջոցներով, իր համար որպես օգնական ձուլածո կուռք սարքեց (Աբբա Իսիքիա):
22. Մոտեցող ամպը մթագնում է արևը, իսկ հիշաչարության խորհուրդները մթագնում են միտքը (Աբբա Իսիքիա):
23. Մեզ պետք է մտքի սրատես ու կենտրոնացած հայացքով նայել մեր ներսը, որպեսզի ճանաչենք այնտեղ մտնողներին. ճանաչելով էլ անհապաղ հակադրվենք, ջախջախելով օձի գլուխը, միաժամանակ հառաչանքով կանչենք Տեր Հիսուսին: Այդժամ կստանանք Աստվածային աջակցությունը (Աբբա Իսիքիա):
24. Հարց. -Հայր իմ, աստվածհայհոյական մտքերով եմ բռնվել, ներիր ինձ, ի սեր Աստծու և աղոթիր, որպեսզի բժշկվեմ:
Պատ. -Սթափվիր քեզ պատած բերկրաթմբիրից և քեզնից թշնամու խլած զգացմունքներդ ետ բեր, քանի որ Քրիստոսի ուսմունքը պատվիրում է քեզ նախևառաջ մարել ցասումը և դյուրաբորբոքությունը, քաջ գիտակցելով, որ դրանք մարդուն առաջնորդում են դեպի աստվածհայհոյություն: Ձեռք բեր հեզություն, որը բաց է անում Աստծու Որդու ճանապարհը դեպի մարդու հոգին: Հավատ, որը փրկում է մարդուն, Հույս, որն ամոթով չի թողնի, Սեր, որը թույլ չի տա մարդուն Աստծուց հեռանալ: Սակայն դու քիչ ես հոգացել այս առաքինությունների մասին, այլ ընդհակառակը, ընկել ես զայրույթի, ցասման և դյուրաբորբոքության մեջ, որը տանում է լիակատար կորստի, ըստ վերը հիշատակված աստվածհայհոյության (Բարսիլիսկոս Մեծ):
25. Հարց. -Պատահում է, երբ զրուցում եմ ինչ-որ մեկի հետ, ապա հանկարծ այնպես մտացրիվ եմ դառնում, որ թվում է ես իմ մեջ չեմ, և չեմ հիշում, թե ինչի մասին էինք զրուցում: Եվ նույնիսկ միտքս այդ պահին կողմնակի որևէ մի բանի վրա էլ կենտրոնացած չի լինում և այս պատճառով էլ խռովվում եմ: Սա ի՞նչ է նշանակում, հայր իմ, և ի՞նչ անեմ ես: Սրա համար շատ եմ ողբում:
Պատ. -Այդ պատերազմը դիվային է: Չարն ուզում է մարդուն ուրիշների առաջ ամոթահար անել:
Եթե մարդկանց անկեղծորեն ասես. ներեցեք ինձ, դևն իմ միտքը հափշտակեց, ապա դևն ամոթահար կլինի, և այս պատերազմը կդադարի: Այդուհետ ուշադրությունդ սևեռիր: Սա գուցե թե աննշան բան թվա, բայց չիմացողը կարող է ամաչել: Իսկ Աստծու անունը կանչելով չարը կհալածվի, և մենք կամրապնդվենք (Բարսիլիսկոս Մեծ):
26. Անընդմեջ պայքարիր մտքերիդ դեմ, և երբ միտքդ շաղ գա, հավաքիր այն նորից, քանի որ սկսնակներից Աստված չի պահանջում աղոթք՝ առանց մտքի սավառնման: Ուրեմն, մի վշտացիր, երբ միտքդ հափշտակվում է, այլ ջանա և անընդմեջ մտքերդ հավաքելու ետևից եղիր, քանի որ միտքը միայն հրեշտակների մոտ չի հափշտակվում (Հովհաննես Սանդուղք):
27. Չար ոգիների մեջ կա մի դև, որը նախահարձակ է կոչվում, որը մեր արթնանալու իսկ պահին մոտենում է մեզ փորձության մեջ գցելու և պղծելու մեր առաջին մտքերը:
Նվիրաբերիր օրվա սկիզբը Տիրոջը, քանի որ ում առաջինը տաս քո մտքերը, նրան էլ կպատկանի օրը: Մի հանճարեղ այր այս պարագայի համար ասաց ինձ. «Առավոտյան արթնանալիս ես արդեն իմանում եմ իմ ամբողջ օրվա ընթացքը»(Հովհաննես Սանդուղք):
28. Կա նաև մի դև, որը մոտենում է մեզ այն պահին, երբ մենք անկողին ենք մտնում, և սկսում է մեզ նետահարել անօրեն և անմաքուր մտածումներով, որպեսզի մենք այդ պահին ծուլանալով, նրանց դեմ չզինվենք աղոթքով և քնելով պղծված մտքերով, հետո էլ ընկնենք պիղծ երազների մեջ (Հովհաննես Սանդուղք):
29. Ինչո՞ւ են երբեմն հայհոյական մտքեր լինում Աստծո, Աստվածամոր և սրբությունների դեմ: Դադարեցնենք դատել և դատապարտել մերձավորին և չենք վախենա հայհոյական մտքերից. ոչ ոք չպետք է մտածի, որ ինքն է մեղավոր հայհոյական մտքերի համար. եթե դրանք չի կամենում և չի համաձայնում դրանց հետ՝ պետք է վերագրի դևերին (Հովհաննես Սանդուղք):
30. Պիղծ ոգիները ոչ միայն Աստծուն են հայհոյում, այլև աստվածայինը ու գարշելի և անարգ են խոսում մեր մեջ, որպեսզի կամ մենք աղոթքը թողնենք, կամ ընկնենք հուսահատության մեջ (Հովհաննես Սանդուղք):
31. Ում տանջում է հայհոյիչ ու պիղծ ոգին, և ով ուզում է դրանցից ազատվել, թող նախ անպայման իմանա, որ իր հոգին չէ, որ մեղավոր է դրանում, այլ պիղծ ոգին, որն ասել է մեր Տիրոջը. այս բոլորը քեզ կտամ, եթե ինձ երկրպագես (Մատթ. 4:9): Այդ պատճառով մենք ևս ոչինչ համարելով նրանց ներշնչումները նույնպես ասենք. ետի՛ս գնա սատանա: Միայն իմ Տեր Աստծուն պիտի երկրպագեմ ու նրան ծառայեմ, իսկ քո գարշելի խոսքերն ու հիվանդությունները քո գլխին գան, իսկ բռնությունդ՝ քո գագաթին իջնի և այս և հավիտենական դարերում (Սաղմ. 7:16) (Հովհաննես Սանդուղք):
32. Երբ աղոթքի ենք կանգնում, անարտաբերելի պիղծ մտքերը ապստամբում են մեր դեմ, իսկ աղոթքը ավարտելուց հետո՝ հեռանում են, քանզի նրանք սովորություն չունեն պայքարել նրանց դեմ, ովքեր իրենց դեմ չեն զինվում (Հովհաննես Սանդուղք):
33. Հսկման մեջ հարատևող աչքը սրբում է միտքը, իսկ երկար քունը կարծրացնում է անձը (Հովհաննես Սանդուղք):
34. Երբեմն սուրբ և անմահ պատարագի ժամանակ ամենաահավոր րոպեին, երբ կատարվում է սուրբ Խորհուրդը, պիղծ հայհոյական մտքեր են առաջանում Աստծու և պատարագվող սուրբ Զոհի հասցեին: Այստեղից պարզ երևում է, որ այս պիղծ, անըմբռնելի և անարտաբերելի հայհոյական մտքերը մեր անձը չէ, որ ասում է, այլ աստվածատյաց դևը, որ երկնքից ցած նետվեց, որովհետև այնտեղ էլ համարձակվեց պիղծ խոսքեր բարբառել:
Իսկ եթե իմն են այս անամոթ և անտրամաբանական բարբաջանքները, ուրեմն ինչպե՞ս եմ ես երկնային նվերն ընդունելով սիրով և գոհունակությամբ, խոնարհվում Տիրոջ առջև: Մի՞թե հնարավոր է միաժամանակ և օրհնաբանել և չարախոսել (Հովհաննես Սանդուղք):
35. Շատ հաճախ հոգեկործան այս հայհոյող դևը շատերին հասցնում է մտային խանգարման: Ոչ մի բան այնքան դժվար չէ խոստովանել, ինչպես սա: Եվ այս պատճառով սա շատերի մոտ հարատևում է մինչև խոր ծերություն, քանի որ ոչինչ այնպես չի զորացնում մեր դեմ դևերին և չար մտքերը, ինչպես այս երեվույթը չխոստովանելն ու սրտում պահելն ու սնելը (Հովհաննես Սանդուղք):
36. Ով արհամարհում է այս թշնամուն, ազատվում է նրա հալածանքներից, իսկ ով ուրիշ եղանակով է ուզում պատերազմել, դրանից չարը առավելություն է ստանում (Հովհաննես Սանդուղք):
37. Այս անօրեն և անմարդկային հալածիչը շատերին է շեղել աղոթքից, շատերին հեռացրել է սուրբ հաղորդությունից, շատերին հյուծել է ծոմով և պահքով, չտալով նրանց մի փոքր իսկ հանգստություն (Հովհաննես Սանդուղք):
38. Աստված ոչ միայն արտաքին գործերի, այլև ներքին մտքերի դատավոր է (Աբբա Դորոթեոս):
39. Տիրոջը հավատացողը վախենում է հավիտենական պատժից, պատժից վախեցողը դիմակայում է մոլություններին, մոլություններին դիմակայողը համբերությամբ է տանում նեղությունները, նեղությունները համբերությամբ տանողը՝ հույսը դնում է Աստծո վրա, Աստծուն հուսացողը մտքով հրաժարվում է ամեն երկրային ակնկալիքներից, իսկ դրանցից զերծ միտքը լցվում է սիրով առ Աստված (Մաքսիմոս Վանական):
40. Մի՛ ապականիր միտքդ ցանկասիրության և բարկության խորհուրդներով, այլապես զրկվելով վայելուչ աղոթքից՝ կմատնվես հուսահատության ոգուն (Մաքսիմոս Վանական):
41. Միտքը այն ժամանակ է Աստծո հետ հոգեշահ հարաբերություններից զրկվում, երբ զրուցակից է դառնում նենգ և պիղծ խորհուրդներին: Անկեղծորեն Աստծուն սիրողը խորասուզվում է աղոթքի մեջ, իսկ խորասուզված աղոթողը անտարակույս անկեղծորեն սիրում է Աստծուն: Սակայն նա, ում միտքը գամված է որևէ երկրավոր բանի, չի կարող խորասուզված աղոթել: Ուրեմն և չի կարող Աստծուն սիրել մեկը, ում միտքը գերված է երկրավոր որևէ բանով (Մաքսիմոս Վանական):
42. Տարբեր բաներ են իրը, մտածումը և կիրքը: Օրինակ, իրեր են՝ տղամարդը, կինը, ոսկին և այլն: Մտածում է կոչվում նշված իրերի մասին պարզապես հիշելը: Իսկ կիրքը չափազանց սերն է, կամ էլ կույր ատելությունը նրանց հանդեպ: Պատերազմել պետք է միայն կրքերի դեմ (Մաքսիմոս Վանական):
43. Հայհոյության դևը հարձակվում է Աստծո սիրո մեջ առաջադիմող մտքի վրա, հեղեղելով այնպիսի խորհուրդներով, որոնք մարդը չի կարող հորինել, այլ միայն դևերի հայրը՝ սատանան: Նա անում է այդ աստվածասեր մարդու հանդեպ նախանձից դրդված, որպեսզի վհատվելով իրեն պաշարած պիղծ մտքերի առկայությունից, չհանդգնի այլևս աղոթելով վեր սլանալ Աստծո մոտ: Սակայն անօրենը ոչ մի օգուտ չի քաղում և իր նպատակին չի հասնում, այլ ընդհակառակը, ավելի է ամրացնում մեզ, որովհետև մարտնչելով թշնամու դեմ և նրա գրոհները ետ մղելով, փորձությունների մեջ կոփվելով, էլ ավելի անկեղծ սիրով ենք կապվում մեր Աստծո հետ: «Բայց իրենց սուրն իրենց սրտի մեջ կմտնի և նրանց աղեղները կփշրվեն» (Սաղմ. 37:15) (Մաքսիմոս Վանական):
44. Երբ դևերը բռնի կերպով անջատում են միտքդ ողջախոհությունից և ներշնչում անառակության խորհուրդներ, արցունքով աղաղակի՛ր Ամենակալին. «Ինձ նեղողները պատել են ինձ, ազատի՛ր ինձ իմ նեղիչներից» (Սաղմ. 17:11, 32:7 ) և կազատվես (Մաքսիմոս Վանական):
45. Երբ նկատում ես, որ միտքդ հաճույքով զբաղվում է նյութական բաներով, իմացիր, որ սիրում ես դրանք Աստծուց ավելի: «Որովհետև, որտեղ ձեր գանձն է, ասում է Տերը, այնտեղ էլ կլինի ձեր սիրտը» (Մատթ. 6:21) (Մաքսիմոս Վանական):
46. Այն միտքը, որը միաձուլվում է Աստծուն աղոթքով ու սիրով և հանդարտվում Նրա մեջ, դառնում է իմաստուն, բարի, զորավոր, մարդասեր, գթառատ և երկայնամիտ: Կարելի է ասել, պարունակում է իր մեջ համարյա բոլոր աստվածային հատկությունները: Իսկ հեռանալով Աստծուց և հանձնվելով նյութականին՝ միտքը դառնում է կրքոտ, անասնային, գազանային, ընդհարվելով մարդկանց հետ նյութեղենի համար (Մաքսիմոս Վանական):
47. Դևերը պատերազմում են մեզ հետ կամ իրերի, կամ այդ իրերի մասին մոլեգին մտածումներ ներշնչելու միջոցով: Իրերի միջոցով նրանք պատերազմում են այն մարդկանց հետ, որոնք սուզված են նյութական աշխարհի մեջ, իսկ մտածումներով նրանց հետ, ովքեր ներքուստ հեռացել են իրերից (Մաքսիմոս Վանական):
48. Որքան հեշտ է մեղանչել մտքով, քան գործով, այնքան ավելի դժվար է վարել մտքի պատերազմը իրերի միջոցով մղվող պատերազմի համեմատ (Մաքսիմոս Վանական):
49. Իրերը գտնվում են մտքից դուրս, իսկ նրանց մասին մտածումները գտնվում են մտքից ներս: Ահա թե ինչու է մտքից կախված, ինչպես կօգտագործվեն այդ մտածումները, ճի՞շտ, թե՞ սխալ, քանի որ իրերի չարաշահումը հաջորդում է իրերի մեղսալից օգտագործմանը (Մաքսիմոս Վանական):
50. Մտածումների և իրերի խելացի օգտագործումը բերում է ողջախոհության, սիրո և աստվածգիտության, իսկ ոչ խելացի օգտագործումը՝ սանձարձակության, ատելության և տգիտության (Մաքսիմոս Վանական):
51. Երբ միտքը ձգտում է դեպի Աստված, նա իր մարմնի հետ վարվում է որպես ծառայի և թույլ չի տալիս նրան ավելին, քան անհրաժեշտ է կենսունակության համար: Իսկ մարմնականին հակվելու դեպքում գերվում է կրքերից և մարմնի մասին հոգածությունը միշտ վերածվում է վավաշոտության (Մաքսիմոս Վանական):
52. Մեր միտքը գտնվում է երկու զորությունների ազդեցությունների միջև, որոնցից յուրաքանչյուրը առաջացնում է այն, ինչ հատուկ է իրեն: Ես նկատի ունեմ առաքինությունը և ախտը, այսինքն հրեշտակին կամ դևին: Բայց միտքը իշխանություն ունի ընտրելու, և զորություն՝ հետևելու կամ դիմադրելու ծագած ցանկություններին (Մաքսիմոս Վանական):
53. Անուշադրության մի՛ մատնիր կրքերը, եթե ուզում ես հաղթահարել խորհուրդները և դրա շնորհիվ հեշտությամբ վանես մտքիցդ: Օրինակ, շնության դեպքում պահք պահի՛ր, հսկի՛ր, զբաղվի՛ր աշխատանքով և առանձնացի՛ր: Բարկության և տրտմության դեպքում՝ արհամարհի՛ր փառքը, անպատվությունը և նյութական իրերը: Հիշաչարության դեպքում աղոթի՛ր քեզ վիրավորողի համար և կազատվես այդ մոլությունից (Մաքսիմոս Վանական):
54. Ինչպես քաղցածի միտքը երազում է հացի մասին, ծարավինը՝ ջրի, այնպես էլ որկրամոլի միտքը երազում է տարբեր ուտեստեղենների մասին, արծաթասերինը՝ շահույթի, հիշաչարինը՝ վրեժի, նախանձողինը՝ այն դժբախտությունների, որոնք կպատեն նրան, ում ինքը նախանձում է: Նույնը վերաբերվում է և մյուս կրքերին: Քանի որ կրքերին անձնատուր եղող միտքը ընկալում է չար խորհուրդները մարմնի թե՛ արթուն, թե՛ քնած ժամանակ (Մաքսիմոս Վանական):
55. Բոլոր առաքինությունները աջակցում են մտքին Աստծո հանդեպ սեր տածելու հարցում, բայց ամենից շատ դրան նպաստում է սուրբ աղոթքը: Աղոթքի շնորհիվ իրողությունները մի կողմ դնելով միտքը՝ սլանում է դեպի Աստված (Մաքսիմոս Վանական):
56. Հայհոյիչ մտքերը մերժի՛ր, ուշադրություն չդարձնելով դրանց վրա ու կփախչեն քեզանից: Դրանք անհանգստացնում են միայն իրենցից վախեցողներին (Հայր Եղիսե):
57. Ողջ ուշադրությունդ ուղղի՛ր, որ զերծ մնաս ապականող մտքերից (Հայր Լոգին):
58. Հայհոյիչ մտքերն առաջանում են դևերի ներգործությունից: Հոգևոր կյանքում առաջադիմողներից ոմանք, տանջվելով հայհոյիչ մտքերից, ընկել են հուսահատության մեջ, դրանցից ազատվելու համար նրանք իրենց վրա դրել են մեծ պահքեր և ծոմեր, դադարել են հաճախել Եկեղեցի, ինքնըստինքյան դադարելով հաղորդվել Քրիստոսի կենարար Մարմնի և Արյան հետ, համարելով իրենց անարժան, և մխրճվել են սատանայի ցանցի մեջ: Եվ այս բոլորը դևերի ներգործության հետևանքով (Թեոփիլոս Եպիսկոպոս):
59. Հայհոյիչ մտքերն առաջանում են, երբ մեկն իրեն առաքինասեր է համարում, կամ մտածում է, որ աղոթքի մեջ մեծ առաջադիմության է հասել, իսկ մյուսներին դատում է: Սրա համար էլ թույլ է տրվում այս հարձակումը («Հոգևոր Պատերազմ»):
60. Մեղսալից մտածումների հարձակումը մեզ վրա թույլատրվում է մեր իսկ օգուտի համար, որովհետև այն մեզ բերում է խոնարհության, փորձով ճանաչելու մեր անկումը և մեղսավորությունը: Հայրերը մեղսալից մտածումների հարձակումը աղոթողի վրա համարում էին լավ նշան, որովհետև մեղսալից մտածումների դեմ պայքարից ստացվում է գործնական միտք և հոգու ամրություն:
Մեղսալից մտածումներին պետք է դիմադրել, իսկ նրանցով տարվելու դեպքում՝ իսկույն բժշկվել ապաշխարությամբ: Մեղսալից մտածումները և զգացումները չպետք է ուսումնասիրվեն, որպեսզի նրանք չսողոսկեն մեր հոգին և չվարակեն մեզ: Դրանք պետք է անմիջապես մերժել, իսկ մենք պետք է նետվենք Աստծո ողորմության անհուն հորձանուտի մեջ («Հոգևոր Պատերազմ»):
61. Ի՞նչ է նշանակում լինել հոգեպես անփույթ: Նշանակում է ծուլորեն աղոթել, անուշադիր լինել սրտի հանդեպ, չարտասվել մեղքերի համար, չդիմադրել չար մտքերին և զգացմունքներին («Հոգևոր Պատերազմ»):
62. Ցանկացած միտք, որը հեռացնում է քեզ Աստծուց, մանավանդ պիղծ մարմնավոր մտքերը, արագ վտարի՛ր սրտիցդ, ինչպես կայծը կթոթափեիր հագուստիդ վրայից (Հոգեշահ գրքերից):
63. Հարց. -Ինչպե՞ս կարելի է ավելի հեշտությամբ հաղթել մեղքին:
- Սուրբ հայրերն ասում են, որ ավելի հեշտ է հաղթել մեղքին` սկսելով մտքից: Եվ աստվածահաճո դիրքը և ծառայությունը հիմնավորվում է մտածումներում (Հոգեշահ գրքերից):
64. Հարկավոր է սրտով համոզվել, որ առանց Աստծո օգնության նույնիսկ բարին մտածել չես կարող (Հոգեշահ գրքերից):
65. Քշի՛ր մտածմունքներդ և մի թող, որ դրանք սողոսկեն սիրտդ, որովհետև այնտեղ ցանկասիրական մտածմունքներ կենդանացնելով՝ կրքերը կսպանեն միտքը: Դրա համար հենց որ հայտնվում է մտքումդ՝ շտապի՛ր դրանք խոցել աղոթքի նետերով (Ֆեոլիտ):
66. Նա մեր մտքերն ու ցանկությունները Քննողն է. Նրա շունչը մեր մեջ է, և երբ կամենա կվերցնի այն (Կղեմես Հռովմեացի):
67. Խորհենք, թե որքան մոտ է Նա մեզ, և որ մեր մտքերից ու խորհուրդներից ոչ մեկը ծածուկ չէ Իրենից: Ուրեմն, արդարացի է, որ մենք չհեռանանք Նրա կամքից: Ավելի լավ է դիմակայենք հիմարներին ու անմիտներին, մեծամիտներին ու իրենց ամբարտավան խոսքերով պարծեցող մարդկանց, քան թե Աստծուն (Կղեմես Հռովմեացի):
68. Հայր, ի՞նչ են նշանակում սաղմոսի այս խոսքերը. «Բաբելոնի աղջիկ, երանի նրան, ով որ քո երեխաներին կառնի և քարին կզարկի»: Ծերը պատասխանեց. «Բաբելոնի աղջիկը սատանան է, իսկ երեխաները՝ նրա մատուցած չար խորհուրդներն ու մտքերն են: Իսկ երանին նրանն է, ով այդ մտքերը վանում է, որպես թե քարին խփելով ու ոչնչացնելով»(Հարանց Վարք):
69. Հավատքը մտքի դեմ չէ, այլ մտքից վեր է (Թովմա Ակվինացի):
70. Ցանկացած փորձություն սկսվում է հեղհեղուկ մտքից և Աստծու հանդեպ վստահության պակասից (Թովմաս Գեմբացի):
71. Մտքի կեղծ ազատությունը և սեփական անձի հանդեպ վստահությունը երկնային այցելությունը խոչընդոտող արգելք են հանդիսանում (Թովմաս Գեմբացի):
72. Միայն նրան՝ չարին վերագրիր հանցապարտ և ամոթալից մտածմունքներդ, որոնք ներշնչում են քեզ: Ասա նրան՝ Հեռացի՛ր, պիղծ ոգի, ամոթ քեզ, թշվառական, դու չափազանց գարշելի ես, այսպիսի զազրախոսություններ ականջիս շշնջալու համար:
Հեռացիր ինձանից, ապականված մոլորեցնող, դու ինձ հետ բաժին չունես:
Բայց Հիսուսը պիտի կողքիս լինի՝ իբրև ահարկու ռազմիկ, և դու պիտի պարտության մատնվես:
Ավելի շուտ նախընտրում եմ մեռնել, չարչարվել, քան քո թելադրածին հավանություն տալ:
Դու լռի՛ր, ուրեմն, այլևս ինձ հետ մի խոսիր, այլևս քեզ չեմ ունկնդրի, ինչ էլ կամենաս անել՝ ինձ վրդովելու համար: «Տերն է իմ լույսն ու փրկությունը, ես ումի՞ց եմ վախենում» (Սաղմ. 26:3) (Թովմաս Գեմբացի):
73. Մարդը պետք է ջանասիրաբար հսկի իր մտքերի մաքրությանը, քանի որ իր միտքը նույնպես պատկանում է Աստծուն: Ինչպես որ մենք հոգ ենք տանում մեր սրտերի մաքրությանը, որպեսզի Աստված բնակվի նրանց մեջ, նույնկերպ մենք պետք է ուշադիր լինենք մեր մտքերի հանդեպ:
Մեկը, որ թույլ է տալիս իր սիրտը մեղքով կլանվի, ապացուցում է, որ Աստված չի ապրում իր սրտի մեջ, քանի որ մտքերը ծագում են սրտի միջից: Սուրբ Գիրքն ասում է. «Բարի մարդը իր սրտի բարի գանձերից բարի բաներ է հանում, իսկ չար մարդը իր սրտի չար գանձերից հանում է չար բաներ» (Մարկ. 12:30) (Շենուդա Գ):
74. Օրենքը հաշվի չի առնում ձեր մտքերը, սակայն Աստված դատում է ձեզ ձեր մտքերի համաձայն: Սրանից է, որ խիղճն ավելի զորեղ և խորն է, քան օրենքը, քանի որ նա, ով ջանում է մտքով մեղք չգործել՝ կդժվարանա սխալ անել գործով կամ արարքով: Այսպիսով, մտքի մաքրությունը միջոց է դառնում մարդուն ամբողջապես մաքրվելու (Շենուդա Գ):
75. Եթե դուք ուզում եք մաքուր միտք ունենալ, հեռու մնացեք այն միջոցներից, որոնք քայքայում են միտքը: Հեռու մնացեք այն բոլոր բաներից, որոնք ձեր գիտակցության մեջ ներմուծում են մեղավոր մտքեր: Այդպիսի մտքերը կարող են ծագել որպես հետևանք անառողջ ընթերցանության, չար խոսքերի, որոնց ականջալուր եք եղել, վատ շրջապատի կամ չար ընկերակցության: Չար միտքը կարող է ծագել մեկ այլ չար մտքից: Հեռու պահեք ձեզ այս ամենից, որպեսզի ձեր մտքերը մաքուր մնան: Չար մտքերը կարող են առաջանալ սրտի ցանկություններից կամ չար կրքից: Ըստ էության, ցանկությունները և մտքերը համագործակցում են, յուրաքանչյուրը կարող է լինել պատճառ և հետևանք: Չար միտքը կարող է առաջացնել չար կրքեր, և չար կիրքը կարող է ծնունդ տալ հոռի մտքերի: Շատ դեպքերում ձեր մտքերը կարող են ձեր ցանկությունների արտահայտիչը լինել: Փորձեք սրբել ձեր սիրտը չար ցանկություններից, և ձեր մտքերն էլ կմաքրվեն (Շենուդա Գ):
76. Որոշ դեպքերում չար մտքերը կարող են պարզապես դևերի կողմից պատերազմի արդյունք լինել՝ ձեր սրտի հանդարտությունը և ձեր ներքին խաղաղությունը խանգարելու համար: Ոչ բոլոր չար մտքերն են պատճառ դիվային հարձակման. մեծ տարբերություն կա մտային պատերազմի և մտքով պարտվելու մեջ: Երբ չար միտքը սոսկ դիվային հարձակման արդյունք է՝ ձեր սիրտը կապստամբի այդ մտքի դեմ, և դուք կփորձեք ամենայն վճռականությամբ հեռու վանել այն, ազատվել դրանից և ամենևին չընդունել: Մտքով ընկած լինելու դեպքում, սակայն, մարդը հաշտվում է չար մտքի հետ կամ վայելում է այն: Նա կարող է նույնիսկ ապաստան տալ այդ մտքին երկար ժամանակով և կարող է վրդովվել, երբ որևէ բան խանգարում է դրան (Շենուդա Գ):
77. Իմ խորհուրդն է դիմադրել չար մտքերին և խուսափել դրանցից: Երբ մի չար միտք հարձակվում է ձեր վրա փորձեք ձեր միտքը զբաղեցնել որևէ այլ բանով կամ փախչել դրանից: Կարող եք մտածել որևէ այլ բանի մասին, ինչն ավելի խորն է, դրանով շրջելով ձեր մտքերի ընթացքը: Դուք կարող եք զբաղեցնել ձեզ, կարդալով կամ որևէ հետաքրքիր բանով, որպեսզի ձեր մտքերը շրջվեն այդ չար նյութից դեպի ընթերցանության նյութը: Դուք կարող եք ծածուկ աղոթել և ձեր սիրտը բացել Աստծո առաջ՝ չար միտքը ձեզանից հեռու պահելու համար կամ, եթե այս եղանակներն ազդեցիկ չեն, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեզ որևէ ձեռքի աշխատանքով կամ զրուցել որևէ մեկի հետ, չար միտքը հեռու վանելու համար (Շենուդա Գ):
78. Զգույշ եղեք, չհաշտվեք չար մտքերի հետ, քանի որ դա դավաճանություն է Աստծո հանդեպ: Չար մտքից խուսափելը շատ ավելի հեշտ է ձեզ համար, երբ այն դեռ նոր է գալիս ձեր մեջ: Ավելի դժվար է հեռանալ նրանից, երբ դուք արդեն բավականին ժամանակ պահել եք այն ձեր մեջ, որովհետև, քանի դեռ միտքը ձեր ուղեղում է, օգտագործելու է իր իշխանությունը՝ իշխելու է ձեզ, ենթարկելու է ձեր կամքն իրեն, մինչև դառնաք նրա ստրուկը և կատարեք կամքը:
Եթե միտքը շարունակում է ապրել ձեր մեջ, այն կարող է փոխարկվել զգացմունքի, ցանկության կամ կրքի, այն կարող է վերածվել իրագործելի փորձի և այսպիսով, դուք կարող եք մտային մեղքից ընկել գործողության մեղքի մեջ (Շենուդա Գ):
79. Մի սպասեք, մինչև չար միտքը գա ձեր ուղեղի մեջ, և դուք դժվարանաք դիմադրել, այլ դուք պետք է նախաձեռնություն հանդես բերեք և զբաղեցնեք ձեր մտքերը արդար գործերով: Ձգտեք ձեռք բերել սուրբ խոկումներ և աստվածային մտքերի գանձ, առ Աստված ունեցած սիրո գանձը, որ ձեր գիտակցությունը ամաչի այն մտքերից և զգացմունքներից, եթե դևը ուզում է աղտոտել այն կամ մղել անկման: Միշտ զբաղվեք օգտակար բաներով և հիշեք, որ Աստված կարդում և քննում է ձեր մտքերը: Ուստի դուք պետք է ամաչեք ձեզանից, երբ տեղ եք տալիս մեղսալից մտքերի: Եվ երբ դուք ընկնեք չար մտքերի մեջ, մի հուսահատվեք կամ պահեք այդ միտքը, այլ սթափվեք շուտով և կարգավորեք ձեր մտքերը (Շենուդա Գ):
80. Ես խորհուրդ եմ տալիս ձեզ անել առաջին քայլը. դուք պետք է շտկեք ձեր մտքերը և թույլ չտաք նրանց իշխելու և կառավարելու ձեզ: Միտքը կարող է զենք լինել ձեր ձեռքին և կարող է զենք դառնալ ձեր դեմ. թող այն ձեր ընկերը լինի և ոչ թե՝ թշնամին: Պետք է գիտենալ, որ ամենանշանակալի և օգտակար նախաձեռնությունները նախապես գաղափար են եղել և բոլոր համամարդկային գործերը ծնունդ են առել գաղափարներից: Թող ձեր գաղափարները գանձ լինեն թե՛ ձեր, թե՛ ուրիշների համար: Թող ձեր մտքերը օրհնություն լինեն այն հասարակության համար, որտեղ ապրում եք: Եթե դուք չեք կարող ձեր մտքերն օգուտի աղբյուր դարձնել ձեր և ուրիշների համար, գոնե թույլ մի տվեք, որ այն ձեր սրտի մաքրության և հավիտենականության կորստյան պատճառ դառնա (Շենուդա Գ):
81. Թող Աստված ձեզ հետ լինի, շնորհելով ձեզ մտքի մաքրություն որպես մի սուրբ գանձ (Շենուդա Գ):
82. Աստծու ամենատես աչքի առջև են բոլոր մտածումներդ, և չե՞ս ամաչում ու չե՞ս վախենում Նրանից (Տեր Գաբրիել քահանա):
83. Ինչպես որ ամպերը իրար շփվելով էլեկտրականություն են առաջ բերում, այնպես էլ մարդու միտքը Աստվածային մտածումների հետ շփվելով ջերմեռանդություն է ծնում: Այս մտածումները պետք է լինեն մահվան, դատաստանի, դժոխքի ու հավիտենականության, նաև՝ Քրիստոսի կյանքի և Իր սուրբ չարչարանքների շուրջը, որպեսզի սրտներս փշրվի, և նոր սկսենք աղոթել (Տեր Գաբրիել քահանա):
84. Մտքի դիտավորությունը եթե չի ընկերանում աղոթքին, ունայնաբար են շարժվում լեզուն և շուրթերը, քանզի աղոթքի մեջ առանց մտադրության մնալն անպտուղ աշխատություն է (Պողոս Պատրիարք):
85. Կույր է միտքը, եթե չի խոկում Աստծու մասին, համր է, եթե չի աղոթում, խուլ է, եթե չի լսում Աստծու պատվիրանները, մեռած է, եթե չի սիրում Աստծուն, թշնամի է Աստծուն, եթե սիրում է այն, ինչ ատում է Աստված. ամբարշտություն է՝ խնդրել Աստծուց այն, ինչ Նա չի կամենում (Պողոս Պատրիարք):
86. Հոգին թույլ և մեղկ շնչի մեջ հանձն չի առնում բնակվել, այլ պետք է շատ պինդ և հաստատուն լինի, որպեսզի միտքը հրով հրդեհվի, և ամեն տեսակ հոգևոր գործերի մեջ պրկված լինի: Ինչպես որ, երբ աղոթում ենք, մեր մտքերը դեպի երկինք պետք է պարզենք ոչ թե պարանով, այլ հորդառատ հոժարությամբ: Եվ երբ ողորմություն ենք տալիս, մեր միտքը դարձյալ պետք է մաքրենք, որպեսզի չլինի թե տան հոգսերը, մարմնի խնամքն ու աղքատանալու կասկածը մեր մեջ մտնելով՝ մեր կամքը թուլացնեն: Իսկ երբ մեր միտքն ու մարմինը հանդերձյալի հույսով զորացնենք, Հոգու ազդեցությունը կարող ենք լավապես ընդունել և այն ժամանակ ժամանակավոր և անպիտան բաներից ոչ մի բան մրրիկի նման չի կարող մեր մեջ մուտք գործել. նույնիսկ, եթե մտնի, ոչինչ չի վնասի, այլ քարին հարվածվածի պես կընկնի ու կփշրվի (Սարգիս Շնորհալի):
87. Արդ, բոլոր խաբեություններից ավելի ողորմելի է մտքի խաբեությունը՝ իբրև կարգավոր` անկարգության մեջ լինի, լույսով` խավարի մեջ և սրբությամբ՝ պղծության մեջ: Ուրիշ բոլոր խաբեությունների մեջ գտնվողների համար հույս կա, իսկ նա, որ հոգեպես հիվանդ է և ինքն իրեն առողջ է կարծում, մանավանդ ուրիշներին բժշկելու համար դեղ է մատուցում, անկարելի է, որ նա առողջանա: Ես անձնապես փորձառություն ունեմ, դրա համար էլ գրում եմ վստահությամբ (Սարգիս Շնորհալի):
88. Արդ, նախ, ամենից առաջ, հոգա խորհուրդների մաքրության համար, որի մասին ասում է մարգարեն. «Աստված փառավորված է իր սրբերի խորհուրդներում»: Ինչպես որ ծառան սպասում է իր տիրոջ հրամանին, այնպես էլ բոլոր զգայարանները կառավարվում են խորհուրդների միջոցով, քանզի բարին նախ խորհում են և ապա գործում, ինչպես դարձյալ ասում է մարգարեն. «Հղացավ ցավեր և ծնեց անօրենություն»(Անանիա Նարեկացի):
89. Երբ քեզ զսպում ես մարմնավոր խորհուրդներից, այնժամ հարատևում ես հոգևորի մեջ, և միտքդ լուսավորվում է: Երբ խորհուրդները գալիս են, դու զարհուրիր, մարտնչիր, խոստովանիր և ապաշխարիր, որ նրանց չընտելանաս ու սովորես, այլ հաղթես (Անանիա Նարեկացի):
90. Փոքր մի համարիր խորհուրդների հանցանքները, քանզի հպարտությունը, նախանձն ու ատելությունը խորհուրդներով են լինում և սրանք մեծամեծ մեղքեր են: Ինչպես որ քանի դեռ թշնամին ամրոցից հեռու է, դյուրավ կարելի է զգուշանալ նրանից, իսկ երբ հարձակվելով գրավի ամրոցը և ներս մտնի, այնժամ դժվար է այնտեղից նրան հանել, այդպես և դու, քանի դեռ խորհուրդների պատերազմը մտքիդ ամրոցից հեռու է, զգուշացիր նրանից, իսկ երբ հարձակվելով գրավի ամրոցդ և ներս մտնի, այնժամ առավել նեղություն կպատճառի քեզ: Ուստի դու զորացիր ու խորհուրդներդ միշտ աստվածահաճո պահիր, որպեսզի Սուրբ Հոգու տաճար դառնաս, քանզի Նրան վայել է փառք, իշխանություն և պատիվ այժմ և հավիտյանս. ամեն (Անանիա Նարեկացի):
91. Ժուժկալ պետք է լինել ամեն բանի մեջ, որոնցից աստվածային օրենքները հրամայում են հրաժարվել: Ամենից առաջ մտքում տեղ չտալ վատթար խորհուրդների, այլ ժուժկալությամբ դիմադրել և սրտից հալածել դրանք, որպեսզի դրանց չհետևի նաև կատարումը (Ներսես Շնորհալի):
92. Եվ եթե չհասցնեք (այս) ամբողջը կատարել բարի ժամանակների ձմեռ լինելու պատճառով, գոնե մեծ մասը գործով կատարեցե՛ք, պակասի հանդեպ կամքի հոժարությո՛ւն ցույց տվեք և զղջո՛ւմ ու տրտմություն՝ թերացումի համար: Քանզի, եթե ձեր միտքն այսպիսի բաների մեջ հաստատեք, բարու հակառակորդ չարը տեղ չի կարող գտնել ձեր հոգիներում: Ուստի և մենք աղաչում ենք Տիրոջը, որ հաջողություն տա առաջնորդներիդ և առաջնորդվողներիդ՝ երկնային ճանապարհով ընթանալու մեզ հետ, որպեսզի բոլորս էլ արժանի լինենք խոստացած բարիքներին, որոնք մեր Տիրոջ՝ Հիսուս Քրիստոսի մեջ են (Ներսես Շնորհալի):
93. Սրտի սրբությունն առավել է բոլոր բարձրաձայն բարբառող աղոթքներից: Եվ հստակված մտքին խառնված լռությունն առավել է մեկի բարձրաձայն աղաղակից (Հակոբ Մծբնա Հայրապետ):
94. Մի քանի պատճառով է մթագնում միտքը՝ երբ նեղացնում ես ընկերոջդ, անարգում, նախատում և չարախոսում նրան (Հովհան Մանդակունի):
95. Աղոթքի միջոցով հանենք քենն ու ոխը մեր մտքերից, և հետո միայն Աստծուց կարող ենք թողություն խնդրել մեր հանցանքներին: Արդ, սա՛ է ընդունելի աղոթքը, որը հաճելի է Աստծո կամքին (Վարդան Այգեկցի):
Նյութերը վերցված են <<Խրատանի ապաշխարության>> գրքից:
