«Քո բոլոր գործերի մեջ հիշի՛ր վախճանդ, և չես մեղանչի երբեք»

Մարդը փորձում է իր կյանքը հնարավորինս հարմարավետ դարձնել և ապրում է այնպես, կարծես թե երբեք չի բաժանվելու իր սիրելիներից ու մերձավորներից: Երկրային բարիքներին հազար ու մի թելերով կապված մարդը մոռանում է, որ ինքը երկրի վրա «օտար է և պանդուխտ» (Եբր. 11:13): Որոշ քրիստոնյաներ, ինչպես առաքյալները սկզբնական շրջանում, կարծում են, որ Երկնային Արքայությունը և Աստծո փառքը երկրի վրա է հաստատվելու՝ մոռացության մատնելով Տիրոջ հետևյալ խոսքը՝ «Իմ թագավորությունն այս աշխարհից չէ» (Հովհ. 18:36): Իրապես, աշխարհը լքելը նրա համար է դառնում տառապանք, ով չի նախապատրաստվել մահվան, ով չի հոգացել իր հոգու փրկության մասին, իսկ նա, ով ապրում է աղոթական կյանքով, Աստծո կամքը փնտրելով, այս աշխարհը լքելիս չի կորցնում ոչինչ, այլ հակառակը՝ արժանանում է Տիրոջ կողմից խոստացված երանելի կյանքին:     

Մահվան մասին հիշողությունը, ինչպես մյուս առաքինությունները, Աստծո պարգևն է մարդուն: Աստվածահաճո կյանքն անհնարին է առանց մահվան նախապատրաստության, առանց մահվան և հավիտենական կյանքի մասին հիշողություններ ունենալու: Մի օր եգիպտացի ծերերից մեկը հանդիպում է բազմության, որ հետևում էր դեպի կախաղան ընթացող ավազակին: Բազմության մեջ տեսնում է վանականի և հարցնում՝ ինչո՞ւ ես նրանց հետևում, մի՞թե քեզ հաճելի է տեսնել դատապարտյալի տառապանքները: «Ոչ, հա՛յր,- պատասխանեց վանականը,- ես չունեմ մահվան մասին հիշողություն և հույս ունեմ, որ, տեսնելով դատապարտյալի տառապանքն ու մահը, ձեռք կբերեմ այդ հիշողությունը»: Բոլոր սրբերն ու ճգնավորները տարբեր միջոցներով փնտրել են այդ հիշողությունը՝ փորձելով այն ամրապնդել իրենց մեջ: Սովորաբար մարդն իրենից վանում է մահվան մասին մտքերը և ըստ էության՝ իր կյանքի յուրաքանչյուր օրն այնպես է ապրում, կարծես թե բոլոր մարդկանցից միայն իրեն է շնորհված անմահությունը: Ճշմարիտ քրիստոնյան չպետք է խուսափի այդ մտքից, այլ, եկեղեցու հայրերի հորդորների համաձայն, բոլոր հնարավոր միջոցներով՝ մահամերձին այցելելով, մերձավորի թաղմանը և գերեզմանոց գնալով, ննջեցյալի համար մշտապես աղոթելով, արթուն պահի այդ հիշողությունն իր մեջ: Այդ կերպ մարդը կհաղթահարի երկրի վրա անմահ ապրելու պատրանքը, կկարողանա ճշմարտության երեսին նայել՝ հավատալով միայն հոգու անմահությանը:  

«Քո բոլոր գործերի մեջ հիշի՛ր վախճանդ, և չես մեղանչի երբեք» (Սիր. 7:39): Այսինքն՝ մահվան մասին հոգեշահ մտածումը օգնում է մարդուն սիրով, ջերմությամբ և համբերատարությամբ մարդկանց հետ վարվելու՝ մտածելով, որ թե՛ ինքը և թե՛ իր մերձավորները գուցե տվյալ օրը վերջին անգամ միմյանց տեսնեն և որ իրենց հաջորդ հանդիպումը կլինի արդեն Քրիստոսի Երկրորդ Գալստյան և դատաստանի ժամանակ: Երբեմն մարդն անտարբեր և անուշադիր է գտնվում այլոց հանդեպ, ովքեր հանկարծակի լքում են աշխարհը, և մարդն այդ մասին միայն դառն ափսոսանքով է հիշում, քանի որ ի վիճակի չէ ոչինչ ուղղելու:  

Ըստ հայրաբանական գրականության՝ երբ հոգին հիշում է մահվան մասին, խոնարհվում է, ամեն ինչ հանձնում է Աստծո կամքին, սկսում է սիրո և խաղաղության մեջ ապրել, այլևս չի վախենում մահից, այլ սկսում է պատրաստվել դրան:

Շատ սրբեր և ճգնավորներ նախապես պատրաստում էին իրենց գերեզմանը՝ իրենց մահվան ժամը համարելով որպես իրենց կյանքի կարևորագույն և որոշիչ պահ: Մահվան մասին հիշողությունը մարդուն առաջնորդում է դեպի բարոյական կատարելագործում, հիշեցնում է երկրային կյանքի ունայն լինելը, ստիպում է մտածել հավիտենության մասին: Անչափ կարևոր է, որ մահվան մասին հիշողությունը մարդուն դեպի խոնարհության ու ապաշխարության, այլ ոչ թե հուսահատության առաջնորդի և ծառայի որպես փրկության և ոչ՝ կործանման միջոց: Ի՞նչ է մահը և ինչո՞ւ է մարդ ապրում, այս հարցերի լիարժեք պատասխանը հնարավոր է գտնել միայն հավատքի շնորհիվ: «Եթե միայն այս կյանքի համար ենք հույս դրել Քրիստոսի վրա, մարդկանց մեջ ամենից խղճալին ենք»,- ասում է Պողոս առաքյալը (Ա Կորնթ. 15:19):

Ս. Անտոն Մեծն ասում է, որ մահն անմահություն է նրա համար, ով այն ընկալում է իր ողջ խորությամբ. «Ոչ թե մահից, այլ հոգևոր մահից պետք է վախենալ: Եթե մարդն ամեն ջանք ու միջոց գործադրում է մարմնական մահից խուսափելու համար, ապա առավել ևս պետք է ջանա հոգևոր մահից խուսափել, քանի որ նա, ով ցանկանում է փրկվել, նրա համար չկա արգելք, եթե ոչ միայն հոգու հանդեպ անփութությունն ու ծուլությանն անձնատուր լինելը: Մահկանացուները պետք է հոգան իրենց մասին՝ իմանալով, որ առջևում մահն է: Յուրաքանչյուր նոր բացվող օրվա հետ մտածիր, որ այն քո կյանքի վերջին օրն է և հեռու կմնաս մեղքերից»:

Կարևոր է նաև ականջալուր լինել Ս. Հովհան Ոսկեբերանի հետևյալ հորդորին. «Քրիստոնյա՛, դու զինվոր ես, որ մշտապես կանգնած ես զորաշարքում, իսկ զինվորը, ով վախենում է մահից, երբեք չի կարող որևէ սխրանք գործել: Ոչ թե մահից, այլ մեղքից  է պետք սարսափել և վախենալ: Ոչ թե մահը մեղք ծնեց, այլ մեղքը մահ ծնեց, և մահը դարձավ մեղքի բուժումը: Ոչ թե մահը, այլ անմաքուր խիղճն է տխրություն ու թախիծ պատճառում: Այդ պատճառով դադարիր մեղանչել, և մահը կդառնա քեզ համար ցանկալի: Դադարենք մահվան պատճառով տրտմելուց և սգալուց, ընդունենք ապաշխարության տխրությունը, հոգանք բարի գործերի և լավ կյանքի մասին: Քանի դեռ ժամանակ և հնարավորություն ունենք, փորձենք  բարի պտուղներ տալ և ուղղվել, եթե մեղանչել ենք ակամա, որպեսզի երբ մահվան օրն անսպասելի այցելի մեզ, ստիպված չլինենք ապաշխարության ժամանակ փնտրել և չգտնել, խնդրել ողորմություն և հնարավորություն զղջալու, բայց չստանալ: Պատրաստ եղիր նրան, որ Աստված կարող է ամեն օր հոգիդ պահանջել: Մի արա այնպես, որ այսօր զղջաս, իսկ վաղն այդ մասին մոռանաս: Թող նրանք, ովքեր, որ կգան մեր հոգին տանելու, չգտնեն մեզ այն հարուստի նման, ով անմաքրության խավարի մեջ էր, այլ թող մեզ գտնեն պահեցողության, եղբայրասիրության, ողորմության և աղոթքի մեջ, թող գտնեն որպես ցերեկվա որդիներ և տանեն Ճշմարտության Արեգակի մոտ»,- և որպես վերջաբան սուրբն ասում է՝ միշտ սպասիր մահվանը, բայց մի վախեցիր նրանից:

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը