Քրիստոսի Հարության դրվագը` հանդիպումը յուղաբեր կանանց հետ, կամ էլ նման հրաշալեցուն պատմությունները երբեք չեն կարող երևակայական իրադարձություններ լինել: Երբեմն որոշ գիտնականներ աստվածաշնչյան պատմություն կամ աստվածաշնչյան ճշմարտություն արտահայտությունների փոխարեն գործածում են աստվածաշնչյան առասպել արտահայտությունը` Քրիստոսի վերաբերյալ պատմությունները համարելով մտացածին, երևակայական: Մինչդեռ երևակայական պատմություններ կարող ենք գտնել հենց գիտության մեջ: Գիտենք, որ գիտությունը միշտ գործ ունի հստակ փաստերի և դրանց ուսումնասիրման հետ: Բայց ահա մարդկության կամ տիեզերքի առաջացման հարցին պատասխանելիս գիտությունը շեղվում է այս սկզբունքից և տեսություններ ստեղծելով` դուրս է գալիս իր սահմաններից ու մտնում երևակայության սահմանների մեջ: Սակայն Աստվածաշնչի ճշմարտությունները, հատկապես Քրիստոսի Հարության դրվագը հիմնված են միմիայն ճշգրիտ փաստերի վրա: Դեռ Խորհրդային Միության տարիներին շատ հմուտ կերպով սքողում էին աստվածաշնչյան ճշմարտությունները հաստատող բազում պատմական փաստերը: Բայց այդ ժամանակաշրջանում ստեղծված հսկայական հակակրոնական գրականության հեղինակների շարքում չկա ոչ միայն ակնառու, այլև նույնիսկ շարքային գիտնական: Այդ բոլոր գրքերն էլ պնդում են, որ հատկապես Քրիստոսի Հարության ժխտման համար հիմք է ծառայում Հարության մասին պատմական վկայությունների բացակայությունը: Սակայն իրո՞ք դա այդպես է: Ռուս հայտնի լեզվաբան, ակադեմիկոս Ալեքսանդր Բելեցկին (1884-1961) իր աշխատություններից մեկում ներկայացնում է Քրիստոսի Հարության հետևյալ պատմական ապացույցները: Խորհրդային կոմունիստների իդեալները համարվող Ֆրիդրիխ Էնգելսը և Կարլ Մարքսը Քրիստոսի Հարության փաստը վավերական իրողություն են համարել: Նախ Քրիստոսի Հարության մասին է պատմում Ավետարանում նկարագրված դեպքերի ժամանակակից, հրեա պատմիչ Հովսեփոս Փլավիոսը: Նա երբեք էլ Քրիստոսի համակիրը չի եղել, սակայն իբրև պատմիչ` սերունդներին հաղորդել է այս դեպքի մասին: Եվ պատմական նոր փաստաթղթերի հայտնաբերումից հետո Էնգելսը հավաստի և վավերական էր համարում պատմության մեջ տեղի ունեցած մեծագույն հրաշքը` Քրիստոսի Հարությունը: Իսկ Կարլ Մարքսն ասում էր. «Հավաստի պատմությունը կարող է գրվել միայն այնպիսի փաստաթղթերի հիման վրա, ինչպիսիք են Հովսեփոս Փլավիոսի երկերը»: Հովսեփոս Փլավիոսն իր «Հրեական հնություններ» գրքում նշում է, որ հրաշքներ գործող և մեծ իմաստության տեր մի մարդ` Հիսուս Քրիստոս անունով, եթե միայն կարելի է նրան մարդ անվանել, հրեա առաջնորդների սադրանքով Պիղատոսի կողմից խաչվեց, Քրիստոսի հետևորդները երկմտեցին, բայց Քրիստոս երրորդ օրը նորից կենդանի հայտնվեց նրանց: Հարության հակառակորդները նշում էին, որ Հովսեփոսի պատմության մեջ այս հատվածը հետագա դարերում ավելացվել է քրիստոնյաների կողմից: Սակայն Հովսեփոսի պատմության ավելի հին երեք բնագրերի հայտնաբերումը ցույց տվեց, որ սույն հատվածն առկա է հնագույն տարբերակներում, և ներկայումս գիտնականներից ոչ ոք չի կիսում այն միտքը, թե Հովսեփոսի պատմության մեջ հետագայում ինչ որ բան է ավելացվել: Հաջորդ պատմիչը հույն Հերմիդիոսն է, ով Հրեաստանի կառավարիչների պաշտոնական կենսագիրն է եղել և գրել է նաև Պիղատոսի կենսագրությունը: Նրա շարադրանքի սկզբունքների և ոճի մասին պատմաբանները շատ լավ գիտեն, որ այս պատմիչն ամեն ինչ պատմել է լուսանկարչական ապարատի ճշգրտությամբ: Նրա վկայություններն արժեքավոր են հատկապես նրանով, որ նա Քրիստոսի Հարության ժամանակ մոտ է գտնվել այդ վայրին, երբ ուղեկցելիս է եղել Պիղատոսի օգնականներից մեկին: Նա հայտնում է, որ գերեզման գնալիս տեղանքը հանկարծակի խիստ լուսավորվել է, ամպրոպի ձայն է լսվել ոչ թե երկնքում, այլ երկրի վրա, ու երբ իրենք մոտեցել են գերեզմանին, թաղված մարդու մարմինն այլևս գերեզմանում չի եղել: Մեկ այլ հետաքրքիր հանգամանք. Քրիստոսի դատավարության ժամանակ Պիղատոսի կինը փորձում էր համոզել իր ամուսնուն Քրիստոսին չդատապարտել, որովհետև Քրիստոսի վերաբերյալ գիշերը երազներ էր տեսել և բավականին ազդված էր դրանցից (Մատթ. 27.19): Իսկ Հերմիդիոսը, որ հակառակ տրամադրվածություն է ունեցել Քրիստոսի հանդեպ, ինչպես ինքն է հաղորդում, համոզել է Պիղատոսի կնոջը, որ նա ետ չպահի ամուսնուն Քրիստոսի առնչությամբ մահվան դատավճիռ կայացնելուց: Քրիստոսի Հարության մասին պահպանված մեկ այլ գրավոր հիշատակության հեղինակը Պիղատոսի մտերիմ բարեկամը և անձնական բժիշկն է` իր ժամանակի ականավոր մարդկանցից մեկը, սիրիացի` Էյշու անունով: Այս հանրահայտ բժիշկը մեծ հեղինակություն էր վայելում Արևելքում, հետո նաև` Հռոմում, թողել է բժշկագիտական աշխատություններ, որոնք մեծ նշանակություն են ունեցել գիտության մեջ: Գիտնականները համարում են, որ նա` որպես բժիշկ, արժանի տեղ է գրավում Հիպոկրատի, Գալենի կողքին, իսկ որպես կազմախոս` Լեոնարդո դա Վինչիի: Պիղատոսի հանձնարարությամբ այս բժիշկն իր հինգ օգնականներով Հարությանը նախորդող երեկոյից գտնվել է Քրիստոսի գերեզմանի մոտ: Իմանալով Քրիստոսի Հարությանը վերաբերող մարգարեությունների մասին` բժիշկն ու իր օգնականները դրանով հետաքրքրված էին նաև որպես գիտնականներ: Բայց ահա տեսեք, թե նա ինչ է գրում. «Մենք բոլորովին չէինք հավատում, որ մեռածը կարող է հարություն առնել: Բայց Նա, իրոք, հարություն առավ, և մենք դա տեսանք մեր սեփական աչքերով»: Նշվում են նաև Քրիստոսին ժամանակակից այլ հեղինակների աղբյուրներ, որոնցում խոսվում է Քրիստոսի Հարության մասին` Եպիփան Ափրիկեցի, Եվսեբիոս Եգիպտացի, Սարդոնիոս Պանիդոր, Հիպողիտոս Մակեդոնացի, Ամոն Ալեքսանդրացի, Սաբելին Հույն, Իսահակ Երուսաղեմացի և ուրիշներ: Ճիշտ է խոշորագույն գիտնականներից մեկի այն միտքը, թե Քրիստոսի Հարությունը պատմական հայտնագործությունների այնպիսի հավաստիությամբ է հաստատված, ինչպիսին Իվան Ահեղի և Պետրոս Մեծի գոյությունն է: Եթե ժխտենք Քրիստոսի Հարությունը, ապա պետք է ժխտենք Պիղատոսի, Հուլիոս Կեսարի, Ներոնի, Տրայանոսի, Մարկոս Ավրելիոսի և պատմական շատ այլ անձերի գոյությունը: 20-րդ դարի սկզբի ուսումնասիրությունների համաձայն` Քրիստոսի Հարության մասին բոլոր գիտնականների համար միանգամայն հուսալի հեղինակների վկայությունների թիվն անցնում է 230-ից:
Իրեն կասկածանքով վերաբերվող փարիսեցիներին Քրիստոս ասաց` Քննեցեք գրքերը (Հովհ. 5.39): Քրիստոնեական հավատքը ոչ թե կույր, այլ գիտակցական և խորը ըմբռնված հավատք է, որովհետև Քրիստոս երբեք դեմ չի լինում, որպեսզի մենք էլ թերահավատության դեպքում Թովմաս առաքյալի նման փոխաբերական իմաստով երբեմն ձեռքներս մտցնենք Նրա կողը և շոշափենք Նրա վերքերը:
Քրիստոսի վարշամակը
Հովհաննես Ավետարանիչը մի հետաքրքիր տեղեկություն է հաղորդում Քրիստոսի թափուր գերեզմանի վերաբերյալ: Երբ Հովհաննեսը Պետրոսի հետ դատարկ գերեզման է մտնում, տեսնում է, որ վարշամակը, որը Քրիստոսի գլխին էր, առանձին ծալված և դրված է մի կողմում (Հովհ. 20.7): Շատ ուշագրավ է այս տեղեկությունը, քանի որ ծալված վարշամակը շատ այլ փաստերի հետ ցույց է տալիս, որ Քրիստոսի մարմինը չեն գողացել, որովհետև գողը չէր ծալի վարշամակը և խնամքով մի կողմ չէր դնի:
Քրիստոսի արգելքը
Քրիստոս Հարությունից հետո Մարիամ Մագդաղենացուն արգելեց մոտենալ Իրեն (Հովհ. 20.17): Այս արգելքի մասին մի քանի կարծիքներ կան: Ըստ կարծիքներից մեկի` Մարիամը խոնարհությամբ չցանկացավ մոտենալ, ինչպես այլ կանայք, ովքեր Քրիստոսի ոտքերը համբուրեցին (Մատթ. 28.9), այլ հպարտությամբ ցանկացավ այտը համբուրել, իսկ Տերը, կամենալով նրան խոնարհություն ուսուցանել, արգելեց մոտենալ: Ցույց տալու համար, որ այսուհետ միայն տղամարդիկ պետք է պատարագեն` դիպչելով Քրիստոսի մարմնին, իսկ կանայք` ոչ, Քրիստոս արգելեց Մարիամին Իրեն մոտենալ: Ըստ մեկ այլ կարծիքի` Քրիստոս բավական համարեց կանանց տված պատիվը, քանի որ առաջինը նրանց էր մոտեցել ծննդյամբ:
Տեր Ադամ քհն. Մակարյան
«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից