Սեր ցանիր և սեր կհնձես: Խաղաղություն ցանիր և խաղաղություն կհնձես

Հոգևոր կյանքում ամենից կարևոր հիմնասյուներից մեկը սիրտը խաղաղության մեջ պահպանելն է: Այն մտքերը, որ ներթափանցում են մեր բանական դաշտը և սրտին հոգսաշատություն և անհանգստություն են բերում, դրանք հաճախ չար ոգիների կողմից ուղարկված մտքեր են լինում, որոնցով փորձ է արվում ընկճել մարդու հոգին, վհատության և նույնիսկ հուսահատության մատնել, սպառել հոգու ներուժը, որպեսզի մարդ դադարի գործել և այդպիսով հոգևոր կյանքում չառաջադիմի, այլ նահանջ ու անկում ապրի:

Սուրբ Հայրերն ասում են՝ ուշադիր եղեք, թե ձեր բանական դաշտն ինչպիսի մտքերով են լցվում ու բացասական մտքերին տեղիք մի տվեք, դրանք որպես յուրային մտքեր մի ընդունեք: Ուշադիր լինել, չի նշանակում լարված լինել, հայտնվել լարվածության մեջ, այլ՝ պայծառ ու արթուն միտք ունենալ, որը խաղաղության, պարզության մեջ է:

Մաքուր սիրտն է ուշադրության գրավականը: Որքան սիրտդ մաքուր ես պահում, այնքան միտքդ ուշադիր և արթուն է լինում ու տեղիք չի տալիս չար ոգիների մտային գրոհներին, որոնք քողարկված են մոտենում, հաճախ՝ առերևույթ բարի մտքերի տեսքով և տարբեր կողմերից սլանում են դեպի բանական դաշտ, որպեսզի գերեն մեր միտքը, այնուհետև՝ սիրտը: Հետևաբար, հոգևոր կյանքի կարևորագույն զենքերից է հոգևոր ուշադրությունը: Իսկ ցրված միտքը խոցելի է և անկայուն, ինչքան էլ փորձես քրիստոնեության մեջ առաջադիմել: Ցրված միտքը չի կարող դիմակայել չար ոգիների մտային գրոհներին, և մարդն անխուսափելիորեն հայտնվում է հոգսաշատության և սրտի անհանգստության մեջ: Այդպիսի մտքերը սուր փշեր են, որ ծակծկում են մարդու սիրտն ու վնասում այն: Երբ սիրտդ անհանգստության և տագնապի մեջ է, նշանակում է՝ սխալ ուղով ես ընթանում և հոգևոր կյանքի ներքին սկզբունքները չես պահում կամ թերանում ես: Միտրոպոլիտ Անտոն Սուրոժացին, նշելով, թե որքան կարևոր է պահպանել ներքին խաղաղությունը, ասում է․ «Կարծում եմ` այն իրողություններից մեկը, որին սատանան միշտ ձգտելու է, մեզ անհանգստության մեջ, ներքին տագնապալի վիճակում պահելն է: Որովհետև, ըստ նրա, տագնապալի վիճակը, որ մեզ բաժանում է Աստծուց, որովհետև մեզ ուղղում է դեպի ինքներս մեզ, այնքան արդյունավետ է, որքան յուրաքանչյուր մեղք, (նրա համար) կարևոր է, որպեսզի մենք Աստծու հետ չլինենք: Եթե տագնապալի վիճակը բավարար է մեր ամբողջ ուշադրությունը, մեր ողջ ներքին կյանքը գրավելու համար, ուրեմն թշնամին իր նպատակին հասել է»: Այնուհետև մարդ ինքնուրույն իր անկման գործը կկատարի, նույնիսկ չար ոգիների կարիքն էլ չի լինի, քանի որ տագնապի ու վհատության մեջ հայտնված մարդն ինքն իրեն դեպի անդունդը կգլորի:

Սրբակյաց Թադեոս վրդ. Վիտովնիցկին հորդորում է. «Ամեն գնով թույլ մի տվեք, որպեսզի ձեր սրտում տագնապ լինի: Մտային քաոսը չար ոգիների հոգեվիճակն է: Հոգևոր կյանքում ամենակարևորը սիրտը խաղաղության մեջ պահել է: Խաղաղությունն ու խնդությունը այս և այն աշխարհի մեծագույն հարստությունն են»:

Հոգևոր խաղաղությունը պահպանելու լավագույն միջոցներից է աղոթքը: Սրբակյաց Իոան վրդ. Կրեստյանկինն ասում է. «Աղոթքը հիանալի խաղաղեցնում է հոգին, իսկ հոգու խաղաղությունից նաև մարմինն է խաղաղ»: Սակայն կրկին պիտի ուշադիր լինենք, թե ինչպես ենք աղոթում, ինչ սրտով ենք աղոթում ու իսկապես ինչի համար ենք աղոթում: Մենք պիտի ուշադրություն դարձնենք, թե մեր միտքը, սիրտն ու հոգին ինչով է լցվում՝ դրականով, թե բացասականով: Ով դրականն է խորհում, նրանում միշտ դրականն է պտուղ տալիս, ով բարին է խորհում, նրա շուրջը բարիքն է ծաղկում, ով բացասականն է խորհում, նրան բացասականն է այցելում, ով չարն է խորհում, նրա շուրջը փուշն ու տատասկն է ծաղկում: Սրբակյաց Հայր Նիկոն Վորոբյովը մատնանշում է. «Որտեղ Տերն է, այնտեղ նաև խաղաղություն է, լույս, բանականություն, խնդություն: Որտեղ սատանան է, այնտեղ վատ տրամադրություն է, հոգու մռայլություն, մտքի մթագնում, հուսահատություն, բոլոր չարիքների համար պատրաստակամություն»:

Եկեք նայենք մեր սրտին և տեսնենք, թե ինչ վիճակում է գտնվում այն՝ խնդությա՞ն և խաղաղության, թե՞ վատ տրամադրության ու մռայլության մեջ է: Եվ եթե վատ տրամադրության և մռայլության մեջ է, եկեք շտկենք իրավիճակն Աստծու օգնությամբ և հնազանդությամբ ու խոնարհությամբ դուրս գանք այդ իրավիճակից:

Հոգու խաղաղության հիմնարար դեղամիջոցը խոնարհությունն է: Խոնարհությունն օգնում է մարդուն ներքին ազատություն ձեռք բերել, որովհետև խոնարհ մարդը չի կառչում ներքին ու արտաքին նպատակներից, այլ մշտապես իր հոգու հայացքի առջև է պահում Աստծուն շարունակ խոնարհությամբ մոտենալու ուղին, որը վեր է բոլոր երկրային նպատակներից ու մտադրություններից, որոնցով մարդը կապվում է այս աշխարհի հետ: Այս առումով ուշագրավ է սբ. Իսահակ Ասորու խոսքը. «Խոնարհությունը բնութագրող հատկանիշներից մեկը ներքին խաղաղությունն է: Մարդու մոտ այն արտահայտվում է վախի բացակայությամբ կյանքի տարբեր հանգամանքներում, ամեն տեսակի չարից պաշտպանող Աստծու Նախախնամության հանդեպ վստահությամբ»: Հետևապես, հոգու խաղաղության կայունությունն ապահովում է հոգևոր խոնարհությունը: Այն յուրահատուկ ամրոց է, որ օգնում է բացասական մտքերը հետ մղել և թույլ չտալ դրանց թափանցելու սիրտը: Խոնարհությունը ամուր խարիսխ է, որ կայուն պահում է մարդու հոգու ներուժն աշխարհի կենցաղի ծփացող ծովի ալիքների հարվածներից ու տարուբերումներից: Երբ մարդու սրտում խոնարհություն կա, նշանակում է՝ սերը գործում է մարդու հոգում, և խնդությունը տիրում է նրա սրտում: Այս բնորոշումներն են, որ նկարագրում են ներքին խաղաղությունն ու հանդարտությունը: Արդ, խոնարհությունը, ուշադրությունը և աղոթքը հոգևոր կյանքի ամենօրյա այն առաջադրանքներից են, որոնց բազմապատկման համար ամեն օր քրիստոնյան պետք է աշխատի: Չար խորհուրդները, որոնցով մեր միտքը լցված է և որոնցով շարունակ չար ոգիները փորձում են լցնել, առանց խոնարհության, ուշադրության և աղոթքի չենք կարողանա հաղթահարել: Ուստի, առաջին հերթին, հավատքի կենսունակությունը բնորոշվում է ամենօրյա ներքին ջանադրությամբ և զարգացմամբ, ամենօրյա հոգևոր առաջադրանքների իրագործմամբ: Սա կամային պահանջ ունեցող հոգևոր պայքար է, բայց առանց դրա անհնար է. իսկապես անհրաժեշտ է ջանք ու կամք, որպեսզի այն, ինչ տրվելու է քեզ, խորապես գնահատված ու արժևորված լինի քո կողմից, որպեսզի հետագայում դա չկորցնես և իրապես ընկալես Աստծու ողորմության մեծությունն ու սերը քո նկատմամբ: Թադեոս վրդ. Վիտովնիցկին ասում է. «Ամեն բան, ինչ տեղի է ունենում մեզ հետ, օգտակար է, իսկ մենք հաճախ անհանգստանում ենք, հարցնում ենք ինքներս մեզ՝ ինչո՞ւ է ամեն ինչ այդպես: Մի՞թե հնարավոր չէր այլ կերպ լիներ՝ ավելի լավ: Բայց փորձությունների միջով անցնելն անհրաժեշտ է: Դրանք հանդարտությամբ հաղթահարել և խաղաղություն ձեռք բերել՝ ահա կյանքի դպրոցը»: Իսկ մեկ այլ առիթով նշում է. «Այն, ինչ տալիս ենք, հենց դա էլ մեզ վերադառնում է: Սուրբ հայրերն ասում են. «Սեր ցանիր և սեր կհնձես: Խաղաղություն ցանիր և խաղաղություն կհնձես»:

Հովհաննես Մանուկյան