Քահանաներ Ծխական խորհուրդ Տիկնանց միություն Երիտասարդաց միություն Ցերեկային կենտրոն 
Քրիստոնյա ընտանիք Հարցազրույցներ Ուխտագնացություն Սոցիալական ծառայություն
Սուրբ Բարսեղ եպիսկոպոսի ճառը հարուստների մասին
Նախկինում մենք արդեն խոսել ենք մի երիտասարդի մասին, որի պատմությունը ջանասեր ունկնդիրը պիտի որ հիշի այն ժամանակ Ղուկասի ավետարանած օրինակի հիման վրա մեր պատմածից, իսկ այժմ ուսումնասիրենք մեկ այլ երիտասարդի պատմությունը, որը տարբեր է նախկինում մեր քննարկածից, քանի որ այն առաջինը, որին անդրադարձանք, փորձիչ էր, որ ուզում էր իր բերած պատճառաբանությունները հիմք դարձնելով՝ ստանալ այն, ինչ կամենում էր: Իսկ ահա մեր այս երիտասարդը ողջախոհաբար հարց տվեց Հիսուսին՝ չընդունելով, սակայն, Նրա պատասխանը:
Այս երիտասարդը, լսելով Տիրոջ պատասխանը, տրտմեց ու արհամարհեց իր հարցին ի պատասխան Հիսուսի ասած խոսքը: Այդ պատճառով էլ նա իբրև խառնաբարո մեկն է երևում մեր աչքին, քանի որ թեպետ գովելիորեն գիտեր Սուրբ Գրոց պատվիրանները, սակայն լսելով Հիսուսի ասածը՝ սաստիկ տրտմեց ու իրեն այնպես սկսեց պահել, որ ասես իր իմացած մյուս պատվիրաններին էլ անծանոթ էր:
Այս երիտասարդը, ճշմարտապես ճանաչելով Վարդապետին ու զանց առնելով փարիսեցիներին բնորոշ հպարտությունը և արհամարհելով օրենսգետների կարծիքները, մարդկանց ամբոխի առաջ Հիսուսին դիմեց «Բարի Վարդապետ» ճշմարիտ ու միայն Հիսուսին վայել կոչումով: Ա՛յս էր, որ գովելի է նրա պահվածքում: Ու թերևս նաև գովասանքի է արժանի նրա հոգու այն փափագը, ըստ որի՝ նա կամենում էր իմանալ, թե ինչ պիտի անի, որպեսզի հավիտենական կյանքը ժառանգի (հմմտ. Մտթ. ԺԹ 16): Այս փաստարկը ևս հօգուտ այս երիտասարդի ընդունենք:
Սակայն այնուհետ երիտասարդը հանդիմանվում է իր ցանկության համար, քանի որ Բարուն ճշմարիտ հայացքով չէր նայել, այլ ներկա բազմությանը հաճելի լինելու համար էր, որ բարձրաձայնելով՝ իր փափագը հայտնեց ճշմարիտ Վարդապետից ուսանելու ա՛յն, ինչը մանկությունից ի վեր գիտեր (հմմտ Մտթ. ԺԹ 20), սակայն ինչը իր սրտին դրոշմված չուներ, ուստի նա «չգործադրեց» իր իմացած վարդապետությունը, այլ տրտմած՝ հեռացավ՝ ընչասիրության ախտի մեջ մնալով:
Քրիստոս հենց Բարու նկատմամբ այս ոչ ճիշտ պատկերացումն ու այդ Բարու հետ անմիաբանությունն է, որ հանդիմանում է: «Վարդապետ ես ասում, սակայն չե՞ս կամենում աշակերտել այդ Վարդապետին: Ինձ իբրև «Բարի» ես խոստովանում, սակայն արհամարհո՞ւմ ես քեզ տված Իմ բարիքները. չէ՞ որ գաղտնիք չէ, որ Բարին է պարգևողը բարիքների: Կամ մի՞թե հանդիմանության արժանի չես, երբ ահա՛ հարցնում ես հավիտենական կյանքի մասին, սակայն շարունակում ես քո այս երկրավոր կյանքի վայելքներին կառչած մնալ»:
Հիրավի, ինչպե՞ս կարող ես դժնդակ ու ծանր համարել հենց Ի՛ր՝ Վարդապետի կողմից քեզ տրված այս պատգամը. «Վաճառի՛ր ունեցվածքդ և տու՛ր աղքատներին» (Մտթ. ԺԹ 21): Քանի որ եթե ասեր՝ հողագործության ծանր աշխատանքն արա կամ թե վաճառականության ծանր բեռը վերցրու ուսերիդ և կամ էլ որևէ մի այլ բան, որը հարուստների համար դժվար կատարելի է, ա՛յդ դեպքում հարկ կլիներ քեզ տրտմել՝ Հիսուսի նմանատիպ պահանջի կատարման դժվարության պատճառով: Բայց չէ՞ որ նման դյուրին ճանապարհով՝ առանց որևէ ցավ կրելու և քրտինք թափելու է, որ խոստանում է քեզ հավիտենական կյանքի ժառանգորդ լինելու պատիվը, իսկ դու չե՞ս ցնծում քո այդ դյուրահաս փրկության համար, այլ դեռ մի բան էլ վշտահար հոգով ու սգալով հեռանո՞ւմ ես՝ անպիտան դարձնելով այն ամենն, ինչին ջանք թափելով՝ տիրացել էիր:
Չէ՞ որ եթե «չես սպանել», ինչպես դու ես ասում, և «չես շնացել», «չես գողացել», «որևէ մեկի մասին սուտ վկայություն չես տվել», այդ ամենն իսկ ջանասիրաբար անելն անօգուտ է քեզ համար, քանի որ դու չարեցիր գլխավորը՝ չդադարեցիր քո ունեցվածքից կառչած մնալուց, որի դեպքում միայն կկարողանայիր Աստծու արքայությունը մտնել:
Եվ եթե բժիշկը պատվիրեր քո մարմնի անդամներից մեկի հատումը ողջ մարմնիդ՝ հիվանդությունից բժշկության համար, այդժամ ևս կտխրեիր, այնպես չէ՞: Սակայն չէ՞ որ հոգիների մեծ Բժիշկն է, որ կամենում է քեզ կատարյալ դարձնել, այն էլ ոչ թե մարմնիդ որևէ անդամի հատումով, այլ գեթ ունեցվածքիդ նվազեցումով: Իսկ դու չե՞ս ընդունում շնորհը, սգո՞ւմ ես ու տրտմո՞ւմ: Սրանից իսկ հայտնի է դառնում պատվիրանից հեռու լինելդ, քանի որ ինքդ քո դեմ սուտ վկայություն տվեցիր՝ հրաժարվելով անձիդ նման սիրել ընկերոջդ անձը:
Եվ ահա այժմ Տերը քո առաջ է դնում այդ ամենն ու հանդիմանում է քեզ ուժգին ու ճշմարիտ սիրո նվազ լինելու պատճառով: Քանի որ եթե, ինչպես հավաստիացրիր Տիրոջը, մանկությունից ի վեր պահած լինեիր սիրո պատվիրանը (հմմտ. Մտթ. ԺԹ 19), ապա յուրաքանչյուր մեկին կտայիր նույնքան, որքան ինքդ քեզ ես հատկացնում, իսկ այդ դեպքում ուրեմն՝ որտեղի՞ց քեզ քո ունեցած այդչափ հարստությունը: Իսկ հարստությունը վաճառելն էլ բժշկություն պիտի լիներ կարիքավորների համար: Ուրեմն, հարկ էր յուրաքանչյուրին ըստ կարիքից բխող անհրաժեշտության տալ իր փոքրիկ բաժինն իբրև խնամակալություն, ու այդկերպ ամենքն էլ նույնքան բաժին կունենային ունեցվածքից, որքան որ դու: Չէ՞ որ եթե մեկը ընկերոջը սիրում է իբրև իր անձը, ապա նրանից ավելին չի վերցնի իր համար, մինչդեռ դու, ինչպես երևում է, մե՜ծ ունեցվածքի տեր ես:
Ուստի և այդտեղից իսկ հայտնի է դառնում, որ դու նախապատվություն ես տվել քո սեփական վայելքների բավարարմանը, քան՝ բազում մարդկանց մխիթարելուն: Արդ, որքան որ հարուստ ես քո ունեցվածքով, նույնքան էլ աղքատ ես սիրով: Բայց չէ՞ որ դեռ վաղո՜ւց հրահանգված էր քեզ հեռու մնալ հարստամոլությունից, ինչպես որ ենթադրում է ընկերոջը սիրելու պատվիրանը: Սակայն այժմ մեծ հարստություն գտնվեց քեզ մոտ, և դու էլ այնչափ տրտմեցիր ունեցածիցդ բաժանվելու համար, որ ասես մարմնիդ անդամներից մեկից պիտի հրաժարվեիր:
Բայց եթե հագուստ տված լինեիր մերկին, եթե քո հացը քաղցածներին տայիր, եթե քո դուռը բաց պահեիր բոլոր օտարների առաջ, եթե հայր լինեիր որբերին, եթե ամենքին, մանավանդ՝ տկարներին վշտակից եղած լինեիր, մի՞թե այժմ կտրտմեիր ունեցվածքի պատճառով: Կամ եթե վաղուց ի վեր կրթվել ես պատվիրաններին հավատարիմ մնալու ոգով, էլ ինչո՞ւ ես դժվարանում փոքր ինչ օգնել կարոտյալներին:
Ու նաև չէ՞ որ տոների ժամանակ էլ որևէ մեկը, երբ վաճառքի է հանում իր ունեցվածքը՝ իրեն անհրաժեշտ ապրանք գնելու նպատակով, չի տրտմում, այլ դեռ որքան որ գինը սակավ է լինում ի համեմատ իր ուզածի բազմապատվությանը, այնքան ուրախանում է այդ շահավետ գործարքից: Իսկ դու տխրում ես ոսկի, արծաթ կամ ուրիշ ունեցվածք տալու պատճառով՝ մոռանալով, որ այդ ամենը հող ու փոշի է քեզ տրվելիք երանելի կյանքի համեմատ:
Կամ ինչի՞դ է պետք քո այդչափ հարստությունը: Քո ունեցած բազմաթիվ հանդերձները քի՞չ են քեզ զգեստավորելու համար: Այն դեպքում, երբ միայն մեկ հանդերձը բավական է մարմնիդ մերկությունը ծածկելու պետքը բավարարելու համար, ուրեմն էլ ինչո՞ւ ես ուզում մի երկու կանգունով էլ ավելի շատանա քո պատմուճանի երկարությունը: Կամ թե կերակուր գնելու նպատակո՞վ ես ուզում սպառել քո հարստությունը. սակայն չէ՞ որ միայն մեկ հացն էլ բավական է որովայնը «լցնելու» համար: Ուրեմն էլ ինչո՞ւ ես տրտմում. որևէ բանի՞ց, գուցե՝ հարստությունից բխող փառքից զրկված լինելու պատճառո՞վ: Բայց չէ՞ որ եթե այստեղ՝ երկրում փառք չունենաս էլ, այստեղ եղած փառքից առավել պայծառակերպ, ճշմարիտ փառքը Երկնքի արքայության մեջ կպարուրի քեզ:
Նաև, թեպետ հարստություն ունենալը փափագելի է, սակայն որևէ օգուտ չունի քեզ համար: Ու այն, որ անմտություն է ջանք թափելը հարստություն կուտակելու համար, բոլորին է հայտնի: Մինչդեռ հավիտենական կյանքը, որ իրական հրաշալիք է, ինչի մասին ևս կարող են ճշմարտապես փաստել ամենքը, իր ողջ փառքով կարող էր քոնը լինել: Սփռված հարստությունը, որը հենց Տերը հրամայում է «ունենալ» Իր բերած այս օրինակով, մնայուն է ու անանց, իսկ ահա քեզ մոտ «բանտարկված» ունեցվածքը՝ անցողիկ:
Եթե քո հարստությունը կուտակես քեզ մոտ, ուրեմն իմացի՛ր, որ այլևս չունես այն, իսկ եթե բաժանես, ուրեմն իմացի՛ր, որ կորստյան մատնած չես լինի այն. «Սփռեց և տվեց աղքատներին, նրա արդարությունը կմնա հավիտյան» (Սղմ. ՃԺԱ 9): Արդարությունը, բայց ո՛չ հանդերձներն ու ունեցվածքը: Նաև իմացի՛ր, որ բազում կերակուրների շատությունը բանսարկուի զենքն է, որով նա բյուրավոր հարուստներին մոլորեցնում է՝ ստիպելով, որ ավելորդ ու անպիտան բաներն ավելի կարևորեն անհրաժեշտից, որպեսզի հանկարծ այնպես չստացվի՝ իրենց ունեցածից որևէ բան այլոց խնամակալությանը ծառայեցնեն:
Նմանատիպ ունևորները ծախսում են իրենց ունեցվածքը ո՛չ միայն իրենց՝ մոտակա ժամանակներում ունենալիք, այլև գալիք օրերի կարիքների բավարարման համար, ամեն բան կա՛մ իրենք իրենց են հատկացնում, կա՛մ իրենց մանուկներին են բաժին հանում միայն: Իսկ այն էլ, ինչ մնում է, ծառայեցնում են իրենց որովայնի պահանջները հագեցնելուն: Վա՜յ նրանց այսպիսի «կարգավորությանը»:
Երկու տեսակի հարստություն է լինում, ինչպես մեկն ասել է: Մեկի տնօրինողը պինդ-պինդ իր մոտ է պահում իր հարստությունը, մյուսն այն ծառայեցնում է կարիքավորների պետքերի սպասավորությանը, և գիտե՞ք հետաքրքիրը որն է. այս երկրորդի հարստությունը՝ բաշխվելով՝ ավելի է առատանում: Նա և՛ իր տան բյուր կարիքներն է հավուր պատշաճի հոգում, և՛ օգնության ձեռք է մեկնում ուրիշներին՝ իր ունեցվածքից մի մաս հատկացնելով կարիքավորների պետքերի սպասավորության գործին: Այս ունևորը օգնում է ամենքին, ինչպես օրինակ՝ ճանապարհագնացներին և կամ որևէ ուրիշ մեկի, ի հակառակ այն մյուս «տեսակի» հարուստի, որը միայն մտածում է իր պարենի առատ ու անսպառ լինելու մասին, այդպիսով, սակայն, բազմապատկելով իր կյանքի հոգսերի բեռը:
Բյուրավոր կառքեր գոյություն ունեն. թող որ ոմանք իբրև բեռ հասարակ անոթներ են կրում, ոմանք՝ արծաթազօծ ու պղնձյա: Այդ կառքերը «շարժողներն» էլ ձիերն են, որոնք, ինչպես որ մարդիկ, բազմապիսի ու տարբեր ցեղատեսակի պատկանող են լինում: Այս ձիերին ոմանք ընտանեցնում են՝ քաղաք բերելով, ոմանք օգտագործում են իբրև որսակիցներ, ոմանք էլ ծառայեցնում են ուղեգնացության գործընթացին:
Իսկ ի՞նչ են անում անհագ հարուստները. սանձով ու գոտիով, արծաթով ու ոսկով պատում են ձիու լանջը, իբրև փեսային՝ ծիրանի, նույնկերպ և ձիուն՝ նույնքան շքեղ ձիագորգ են հագցնում, էլ չեմ ասում որ զանազան գույներով իրարից տարբերվող ջորիների բազմություն են պահում՝ իրենց փոխանորդ երասանակալներով, ոմանց՝ առջևից, ոմանց՝ ետևից ընթանալու դասավորությամբ շարելով: Սակայն չէ՞ որ բոլորն էլ միայն մի որոշակի նպատակի են ծառայում՝ շքեղորեն զարդարված լինեն, թե չլինեն, ուրեմն էլ ինչո՞ւ նման ունայն բաների վրա վատնել հարստությունը՝ փոխանակ այն ի բարին ծառայեցնելու:
Կամ թե անհամար ծառաներ են պահում՝ իրենց զանազան կարիքները սպասավորելու համար. է՛լ հրամանատարներ, է՛լ շտեմարանապահներ, է՛լ հողագործներ, բյուրավոր վաճառականներ, որոնք ամեն բան անում են իրենց տերերի վայելքներին հագուրդ տալու և նրանց փափակակենցաղությունը ապահովելու համար: Այս «նպատակին» ծառա են դառնում և՛ խոհարարներ, և՛ մատռվակներ, և՛ որսորդներ, և՛ արհեստավորներ, և՛ նկարիչներ, և՛ բարեկեցության ուրիշ այլ նպատակներ սպասավորողներ:
Էլ չեմ խոսում ուղտերի երամակների մասին, որոնցից որոշները՝ բեռնակրությանը, որոշները՝ արոտավայրեր գնալուն են ծառայում: Կամ արդյոք այդ ի՞նչ մեծ անհրաժեշտություն են ձիերի ու խոզերի երամակները, անդաստաններում ոչխարների հոտերն ու նրանց արոտավայրերը: Թեպետ հողն ինքն իրենով բավական է բնական կերակրի պահանջը բավարարելու համար, սակայն հարստությունն ավելացնելու մոլուցքը ստիպում է ագահաբար ավելին կուտակել: Ուստի կառուցում են բաղնիքներ է՛լ քաղաքներում, է՛լ անդաստաններում, է՛լ իրենց պատկանող բազմաթիվ տներում՝ մեկ մարմարաքանդակ զարդանախշերով, մեկ փռյուգացիների ու կամ էլ թե մակեդոնացիների և թեսաղոնիկեցիների ճարտարապետությանը բնորոշ քարատեսակներով:
Ու այդ բաղնիքներից մի մասը՝ ձմեռը ջերմանալու, մյուսները՝ ամռանը զովանալու նպատակին են ծառայեցնում՝ հատակը հախճապակիով կառուցապատելով, առաստաղը՝ ոսկով օծելով: Այս ամենին էլ գումարած նաև պատերի միջև եղող ծաղկազարդ խճանկարները կարծես լրումն են ամենայնի: Եվ երբ այսպիսի հարուստ մեկը առավել է բազմապատկում իր ունեցվածքը, էլ ինչպե՞ս երկրայինին չկառչի ու ինչպե՞ս դեպի անճառելին ձգտի: Քանի որ նրանք, որոնց հայտնի չէ հանդերձյալ կյանքը, երբեք չեն կարող պատկերացում ունենալ հոգևոր պետքերի բավարարման մասին:
Այդպիսիններին անհայտ է Տիրոջ Գալուստը. նրանց միայն իրենց ոսկին հողի տակ թաղելն է հետաքրքրում, ուստի և հայտնաբար նրանց վրա է հասնում մարդկությանը բարիք անել կարողանալով՝ հապաղելու և չանելու պատիժը: Պատկերացնո՞ւմ եք. ունենալ մե՜ծ հարստություն, սակայն չունենալ այնչափ իմաստությունը, որպեսզի կարողանաս ի բարին ծառայեցնել ունեցվածքդ. և արդյունքում՝ որոշես հողի տակ թաքցնել գանձերդ: Ինչպիսի՜ դժնդակ մոլություն. ոսկին, որ պեղվելով՝ հողի տակից է հանվում, կրկին հողը փորելով՝ այն հողի «գիրկը» վերադարձնել: Այս ամենից էլ, կարծում եմ, պարզ է, թե ինչ է հետևում. իր հարստությունը հողի տակ թաղողի հետ այնտեղ է «թաղվում» նաև նրա սիրտը, «քանի որ ուր գանձերն են, - ասում է Քրիստոս,- այնտեղ է և սիրտը» (հմմտ. Մտթ. Զ 21):
Ահա այս պատճառով է ի չիք դառնում երիտասարդի ողջ պատվիրանապահությունը, քանի որ նա «մեռցնում» է իր կյանքը՝ անօգուտ զբաղումներին տրվելով: Ու ինձ այնպես է թվում, որ այս երիտասարդի ու նրա նմանների ունեցած այս ախտը նման է այն բանին, որ մեկը, ցանկանալով շտապ որևէ քաղաք հասնել, ճանապարհ է ընկնում ու արագ ընթացքով կամենում է շուտ հասնել իր նպատակակետին, սակայն այդ քաղաքի պարիսպներին հասնելով՝ դեռ քաղաք չմտած, օթևանում է մոտակա տանը ու այդպիսով՝ իր նպատակին հասնելու ճանապարհին այդ վերջին դանդաղկոտության պատճառով «ջուրն է գցում» մինչ այդ թափած իր ողջ ջանքն ու այդ քայլի պատճառով էլ ձախողում է շուտափույթ քաղաք հասնելով պայմանավորված իր ողջ առաջադրանքը:
Այսպիսին են նրանք, ովքեր ամեն բան անելու հանձն են առնում, սակայն հրաժարվում են իրենց ունեցվածքը մի կողմ դնելուց: Ես նաև այնպիսիններին գիտեմ, որ հառաչանքով լի պահեցողությամբ են ապրում ու աղոթում են ամենայն անկեղծ երկյուղածությամբ, սակայն մի գրոշ անգամ կարիքավորներին չեն տալիս: Ի՞նչ օգուտ նրանց ունեցած մնացյալ առաքինություններից, եթե Երկնքի արքայությունն իր դռները չի բացելու նրանց առջև, քանի որ «ավելի հեշտ է,- ասում է Տերը,- որ ուղտն անցնի ասեղի ծակով, քան թե հարուստը Երկնքի արքայություն մտնի» (հմմտ. Ղուկ. ԺԸ 25):
Տիրոջ հրամանն այս կապակցությամբ հստակ է, և անսուտ է Նրա խոսքը, սակայն այն կատարողները սակավ են: Սակայն ինչպե՞ս կարող ենք ապրել՝ առանց կատարելու Տիրոջ խոսքը և միայն «առնել»՝ զլանալով բաշխել կարիքավորին: Մի՛ հարցրու ինձ տերունական այս խոսքի իմաստը: Ինքը՝ Օրնսդիրը, գիտի մեր հնարավորությունների սահմանն ու ըստ դրա է, որ տալիս է Իր պատվիրանները:
Իսկ դու փորձի՛ր քո սիրտը՝ կշռադատելով՝ արդյո՞ք պատրաստ ես ապրել ճշմարիտ կյանքով ու քո վայելքներից բաժին հանել մերձավորիդ: Եվ իմացի՛ր, որ հարկ է այնպես տնօրինել հարստությունը, որպեսզի կարողանաս այն ողջախոհաբար ծառայեցնել քո կարիքների բավարարմանը, սակայն դրա հետ մեկտեղ նաև չմերժել օգնել ուրիշներին՝ իբրև օտարի, այլ խնդությամբ օգնության ձեռք մեկնել յուրաքանչյուրին՝ իբրև հարազատի:
Արդ, ինչո՞ւ ես տրտմում, ինչո՞ւ է սգում անձդ՝ լսելով Տիրոջ խոսքը, թե՝ «վաճառի՛ր քո ունեցվածքը», քանի որ եթե գոնե քո հարստությունը քեզ հետ հանդերձյալ կյանք տանելու կարող լինեիր և այն օգներ քեզ այնտեղ պատվարժան երևալուն, այդ քո տրտմությունը ինչ-որ տեղ հասկանալի կլիներ: Սակայն եթե քո ունեցվածքը այստեղ մնալու է «դատապարտված», էլ ինչո՞ւ այն վաճառելով՝ օգուտ չքաղես դրանից և այդ օգուտը քեզ հետ վեր չտանես:
Եվ դու, որ ոսկի ես տալիս ու ձի ես առնում և այդ բանի համար չես թախծում, ինչպե՞ս կարող ես ապականացուն տալով՝ փոխարենը Երկնքի արքայությունը ստանալու պատճառով արտասվել: Ու այդպիսով, ուրախանում ես քո մի ցանկության կատարման համար, սակայն հրաժարվում հարստության մի չնչին «զոհողությամբ» բյուրավո՛ր ցանկություններ ի կատար ածելուց:
Ի՞նչ պատասխան ես տալու Դատավորին դո՛ւ, որ տանդ պատերը «զգեստավորում» ես, սակայն մարդուն զգեստ չես հագցնում, որ ձիերին զարդարում ես, սակայն քո եղբորն անամոթաբար՝ արհամարհում, որ քո շտեմարաններում փտեցնում ես ցորենը, սակայն քաղցածներին չես կերակրում, որ ոսկին թաղում ես հողի տակ ու այն քեզնից խնդրողներին էլ՝ քամահրում: Ու եթե կինդ էլ քեզ պես «ընչասեր աղքատ» լինի, կրկնապատկվում է այս ախտը, քանի որ նա էլ իր հերթին առավել է բորբոքում փափկասիրության մոլուցքն ու բազմացնում է հեշտասիրությունը՝ իր թունավոր ու դժվար իրականանալի ցանկություններն ի կատար ածել տալով՝ պահանջելով ունենալ է՛լ թանկարժեք քարեր, է՛լ մարգարիտներ, է՛լ զմրուխտ ու շափյուղա, է՛լ հազար ու մի ոսկե զարդեր:
Եվ իր «ձեռք բերած» այս «գեղեցկությամբ» իրականում հիվանդություններն է, որ աճեցնում է նա: Չէ՞ որ նրա այս ունայն ցանկությունների կատարումը ողջ գիշերն ու ցերեկը մտատանջության մեջ է պահում իրեն: Ու իր համար փաղաքշելի այս ցանկությունների իրականացման համար էլ դեռ շատ ուրիշներին է գլխին ժողովում և իր հետևից քարշ տալիս՝ ծաղկանկարիչների ու ոսկեգործների, յուղ եփողների ու ոստայնագործների և զանազան այլ պաշտոնյաների, որոնց ոչ մի ակնթարթ հանգիստ չի տալիս, այլ ծանրաբեռնում է իր բազում հրամաններով:
Սակայն որևէ հարստություն չի կարող բավականացնել կանանց ցանկությունների բավարարմանը՝ մինչև իսկ եթե, օրինակ, երբ կինը ցանկանա՝ իսկույն գետերից անսահման անաշաբույր յուղեր բխեն կամ ձեթ հոսի, կամ թե ծովի ջրերը անսահման բուրդ՝ առավել, քան հնարավոր կլիներ որևէ քանակի ոչխարներից ստանալ, ու խխունջներ բխեցնեն: Քանի որ այսպիսին է ագահ կինը. նա իր ողջ մարմինը ծանրակշիռ ոսկե քարերով է ցանկանում միշտ զարդարել, այդ քարերից մեկը նրա ճակատի զարդն է լինում, մյուսը բոլորապտույտ զարդարում է նրա պարանոցը, մյուսը՝ գոտին, ուրիշ թանկարժեք քարեր էլ կապում է ձեռքերին ու ոտքերին:
Ընդունված սովորույթ է. ոսկեսերները «խենթանում» են, երբ այսկերպ կապկպված են լինում իրենց ձեռքերը. նրանց հերիք է միայն այն հանգամանքը, որ իրենք ոսկով են կապկպված: Այս ամենից հետո ինչպե՞ս կարող է մեկը խնամել իր հոգին, որը կնոջ ցանկություններին սպասավորելով է տարված: Եվ ինչպես որ, օրինակ, մրրիկներն ու ալեկոծություններն են խորասույզ անում փտած նավը, նույնկերպ և չար կանանց բարքերն են ճահճի մեջ ընկղմում իրենց կողակիցների տկար հոգիները:
Եվ արդ, հորից ժառանգություն ստացած մեկը, որը հանդիպում է մի այսպիսի կնոջ և հաղթվում վերջինիս ունայն ցանկություններին տրվելու գայթակղությունից, այդժամ, հիրավի, անգամ ժամանակ չի ունենում իր հայացքը մեկ ուրիշ, առավել կարևոր բանի հառելու համար: Եվ դու ևս, եթե նման մեկն ես, երբ լսում ես այն խոսքը, թե՝ «վաճառի՛ր քո ունեցվածքը և տո՛ւր աղքատներին», որպեսզի հավիտենական կյանքի վայելքներին արժանանալու վարձատրությունը ստանաս, տրտմած՝ հեռանում ես:
Սակայն երբ այն ես լսում, թե՝ «տո՛ւր քո ունեցվածքը կանանց փափկասիրությունը փարատելու համար», «տո՛ւր հարստությունդ, որպեսզի քարեր քանդակվեն», «տո՛ւր ունեցվածքը հյուսններին, որ պատկերազարդ հախճապակիներ տեղադրեն», այդ ժամանակ ուրախանում ես՝ կարծելով, թե քո տվածին ի պատասխան առավել պատվական մի բան ես ստանում: Բայց մի՞թե չես տեսնում մի ժամանակ ինչ-որ բան եղող քարերը, որ քաղաքի երբեմնի բարձրադիր աշտարակներ էին, սակայն այժմ նրանց մնացորդներ են մնացել միայն՝ անպիտանաբար ընկած քո առաջ:
Քանի՜-քանի՜ աղքատներ կային այն քաղաքում, երբ կառուցվում էին այդ աշտարակները, ու քանի՜ քանիսն էին այնժամ անտեսվում հարուստների կողմից՝ այդ աշտարակների փութապես կառուցման «երեսից»: Սակայն ո՞ւր է այժմ նրանց այդ մեծասքանչ շինությունը, ո՞ւր է նրանց նախաձեռնած այդ «մեծ» գործը, որը նախանձի դրսևորում էր միայն: Արդյոք քարուքանդ չեղա՞վ ու գետնին չհավասարվե՞ց նրանց այդ ձեռնարկը, արդյոք նրանց այդ շինության մնացուկները չսփռվեցի՞ն դաշտով մեկ՝ երեխաների համար «խաղալիք» դառնալով միայն: Իսկ այն կառուցողներն էլ արդյոք դժոխք չընկա՞ն՝ իրենց սնոտի ջանքերի համար այնտե՛ղ միայն զղջալով:
Առավել մեծ կլինի հոգիդ, եթե չտարվես քո տան պատերը «մեծացնելով», քանի որ «պատերը» չեն, որ մեծության խորհրդանիշն են: Անձամբ ես, երբ անցնում եմ բարու հանդեպ անընտել, հարուստ մեկի տան մոտով ու տեսնում եմ, որ նա իր տունը գեղեցկացրել է ծաղկազարդ քանդակներով, հասկանում եմ, որ նա իր այդ տեսանելի ունեցածից առավել բան չի կարող ստանալ, քանի որ անշունչ առարկաները զարդարելով՝ իր հոգին «անզարդ» է թողել բարու պաճուճանքից:
Ի՞նչ կարիք կա, ասացե՛ք ինձ, որ մարդիկ իրենց ունեցվածքից մեծ մասնաբաժին են հատկացնում արծաթե մահիճներ ու սեղաններ ունենալուն, փղոսկրյա բազմոցներին ու աթոռներին և զանազան այլևայլությունների՝ միայն թե իրենց ունեցվածքից բաժին չտան աղքատներին, որոնք, սակայն, խմբերով կանգնած են նրանց դռների առջև՝ ողորմաձայն օգնություն աղերսելով: Իսկ դու ուրանում ես, որ հարուստ ես և նրան, ով մուրում է, ասում ես թե իբր՝ դու անկարող ես օգնել, «բավականացի՛ր ունեցածովդ»: Լեզվովդ սուտ երդում ես տալիս, իսկ ձեռքովդ՝ հանդիմանում՝ կրկին ստաբանելով, քանի որ ձեռքիդ «լռությանը» հակադրվում է մատանուդ քարերի փայլատակումը:
Քանիսի՞ն կարող է պարտքերից ազատել քո մի՛ մատանին միայն, քանիսի՞ տները կարող է փրկել կործանումից: Քո հանդերձների արկղերից մեկը միայն կարող է ցրտից դողացող մի ողջ գնդի զգեստավորել, սակայն դու ամբարում ես ամեն բան՝ անպիտան թողնելով ու չկիրառելով, սակայն և հրաժարվելով աղքատներին բաժին տալուց, ու չե՞ս երկնչում Տիրոջ արդար հատուցումից: Չողորմեցիր՝ ողորմություն չե՛ս գտնելու, տանդ դռները չբացեցիր կարիքավորների առաջ՝ դե՛ն ես նետվելու Արքայությունից, հաց չտվեցիր քաղցածին՝ հավիտենական կյանքը չե՛ս ստանալու:
Այս ամենն էլ դեռ մի կողմ՝ ինքդ քո մասին ասում ես, թե աղքատ ես: Ե՛ս էլ վկա եմ քո այդ խոսքին, քանի որ, իրապես, աղքատ է նա, ով շատին է «փափագում» և իր անհագ ցանկությունների իրականացման համար շատերի ձեռքերն ինչ-որ բան ունենալուն կարոտ է թողնում: Տասը տաղանդ ոսկի ունենալով՝ ջանք է թափում տասը տաղանդ ևս ավելացնելու իր ունեցածին: Իսկ երբ քսան տաղանդ է դառնում իր ունեցածը, վերստին ցանկանում է հավելել, քանի որ ունեցածով երբեք չի բավականանում, այլ իր ունեցածն իր մեջ մշտապես առավել մեծ ցանկություն է բորբոքում՝ ավելին ունենալու:
Եվ այնպես, ինչպես արբեցողությունը չափից շատ գինի ըմպելուց է առաջանում, նույնկերպ և ընչասիրությունը՝ շատն ունենալուց ու դրանից էլ ավելիին ձգտելուց, քանի որ այդկերպ հարուստներն ասես «կերակրում» են իրենց այդ ախտը, որն էլ հետո իրենց դեմ է ելնում: Քանի որ ունեցվածքը հարուստներին այնքան քիչ ժամանակ է միայն ուրախություն պատճառում, քանի դեռ գանձեր դիզելն ու ավելին ունենալու ձգտումը նրանց համար բոլոր հոգսերի «վերացման» ճանապարհ չի թվում: Սակայն երբ նրանք իրենց ունեցածը առավել նվազ են սկսում համարել, քան կարծում են, որ կարող էին ունենալ, նրանց մեջ սկսվում է ներքին հակառակությունը:
Մինչդեռ նրանք պետք է ուրախ լինեին իրենց նվազ ունեցածով անգամ և իրենց ունեցածից բաշխեին կարիքավորներին՝ այդկե՛րպ ավելացնելով անտեսանելի գանձերը, իսկ նրանք հապաղում են այդ անել ու մի բան էլ վշտանում են, որ իրենց ունեցած մեկի վրա չեն կարողանում երկրորդը, երկրորդի վրա՝ մյուսն, ու այդպես շարունակ՝ կուտակել: Երբ հարստանում են, իսկույն ուզում են առավե՛լ հարուստ դառնալ, ու երբ առավել են հարստանում, նորից ձգտում են հարստագույնի «կոչմանը»՝ նման նրան, ով աստիճանասանդուղքով բարձրանալիս՝ միշտ գարշապարը վերին աստիճանին է դնում: Սակայն եթե աստիճանով վեր բարձրացողը դադարում է բարձրանալը, երբ հասնում է վերջնակետին, հարուստը երբևէ չի դադարում իր ունեցվածքի «զորությամբ» վեր ելնելուց, և որքան շատ է բարձրանում, այնքան առավել կործանարար է դարձնում իր անկումը:
Մինչև անգամ տարմահավ կոչվող թռչունը իր վարքով մարդկանց մեծ բարեգործություն է անում (ոչնչացնում է վնասակար միջատներին), սակայն դու քո ագահության պատճառով միայն վնա՞ս ես հասցնում ամենքին: Ագահի աչքը որքան տեսնում է, նա այդքանին էլ ցանկանում է տիրանալ, և «աչքը տեսնելով՝ չի կշտանում» (հմմտ. Ժող. Ա 8), իսկ արծաթասերն էլ՝ կրկին ու կրկին ինչ-որ բան ձեռք գցելով, միևնույն է, չի հագենում: Ինչպես դժոխքն է անվերջ, նույնպես և ագահի ցանկությունները երբեք վերջ չունեն (հմմտ. Առակ. ԻԷ 20). նա երբեք չի ասի՝ «շատ է իմ ունեցածը»:
Մինչև ե՞րբ, սակայն, պիտի ամեն բան քեզանով անես, կամ ե՞րբ պիտի սկսես վայելել այն, ինչն այսքան մեծ աշխատասիրությամբ ամբարել ես: «Վա՜յ նրանց, ովքեր տան վրա տուն են ավելացնում, ագարակին՝ ագարակ միացնում, որպեսզի ընկերոջը թույլ չտան մի բան ունենալ» (հմմտ. Ես. Ե 8): Իսկ քո արա՞ծն ինչ է: Մի՞թե դու ևս վիշտ չես պատճառում շատերին ու մի՞թե չես «սեփականացնում» այն, ինչը քո ընկերոջն է պատկանում: Նայի՛ր քո մերձավորի տանը, տե՛ս, թե ինչպես է նա, իր վշտերի մեջ մոլորված՝ տառապում, և երբ էլ որ քեզ է դիմում օգնության խնդրանքով, մերժում ես նրան, հեռու ես վանում քեզնից, խզում ես կապդ նրա հետ՝ չդադարող ալեկոծության վտանգի մեջ թողնելով նրան:
Ո՞վ էր արդյոք, որ սպանեց հեզրայելացի Նաբովթին: Ո՞չ արդյոք նրա այգուն տիրանալու՝ Աքաբի բուռն ցանկությունը (հմմտ. Գ Թագ. ԻԱ 1): Չարը չար է քաղաքում՝ տների տիրանալիս, ու ագահ՝ արտերն իրենով անելիս: Ծովը գիտի իր սահմանները, գիշերը ևս չի խախտում իր համար ի սկզբանե սահմանված ժամանակը, մինչդեռ ագահը ո՛չ ժամանակից է պատկառում, ո՛չ սահման է ճանաչում, ո՛չ կարգ ու կանոն գիտի, այլ իր բնությամբ նման է կրակին, որ ամեն բան այրում, հրո ճարակ է դարձնում:
Ինչպես որ, օրինակ, գետի ջրերը, սկզբում սակավ լինելով, սակայն հետզհետե առավել հորդահոս դառնալով՝ ի վերջո անկառավարելի են դառնում, նույնկերպ և հարուստները, սկբնական շրջանում փոքր զորության տիրապետելով, սակայն այնուհետ առավել զորանալով, ուժգնորեն «հորդում» են, և որքան ավելի ուժ են ձեռք բերում, այնքան ավելի են զրկում ուրիշներին: Ճիշտ է, սկզբում, երբ դեռ զորությամբ թույլ են լինում, մի փոքր «ծառայում» են իրենց մերձավորներին, որպեսզի մեծացնեն իրենց զորությունը, այդկերպ, սակայն, իրենց չարությունը բազմացնելով: Ու երբ չարաչար վտանգների առաջ էլ կանգնում են, իրենց այդ ժամանակավոր ընկերների օգնությանն են ապավինում՝ բոլոր մեղքերն անիրավությամբ վերջիններիս վրա գցելով: Եվ ո՞ր մի հարևանին կամ վաճառակցին չեն խաբում նրանք:
Հարստության բռնակալ փափագը որևէ բանից չի ամաչում: Այդ փափագն ամեն բան ծառայեցնում է իր գոռոզությանը: Ու այդպես, ամեն ինչ դողում է նման հարուստ մեկի զորությունից, իսկ այդ հարուստն էլ իր կողմից «զրկվածներից» հնարավոր ամեն շահ ստանալով՝ չի կամենում իր վարմունքների չար հետևանքները կրել կամ էլ արդարապես հատուցել իր արածների համար, այլ ամեն բան բարդում է վերջիններիս վրա: Իսկ ինքն էլ հանիրավի ձեռք բերած «իշխանությամբ» եզներին լուծ է կապում ու արորադրում, սերմանում ու հնձում է հողը՝ առանց խղճի խայթի:
Իսկ երբ մեկն էլ արդարացիորեն մեղադրի նրան, պատժի կարժանանա, եթե հայտնապես ողբա նրա այդ վարմունքի համար, իբրև թշնամի կկարծվի այդ հարուստի կողմից ու բանտ կնետվի. նրան «ծառայող» զրպարտողները կազմ ու պատրաստ սպասում են իրենց այդ նենգ առաքելության իրականացմանը: Ուստի ճշմարտությունը նման հարուստի երեսին ասող մեկը վտանգի է ենթարկում սեփական կյանքը ու դեռ մի բան էլ ինքն է մեղավոր դուրս գալիս՝ մեծ գին վճարելով:
Այս ամենը քեզ ասացի՝ կամենալով հայացքդ փոքր-ինչ սևեռել այս անիրավությունների վրա, որպեսզի խորհելով գուցե և քեզ համար նույնպես փափագելի եղող հարստության այդ «ընթացքի» մասին՝ փորձես նաև եզրակացնել այդ ամենի վախճանի մասին: Լավ, ասենք թե մշակված հող ունես ինչ-որ չափի, մի այդքան էլ ծառաստան, դրան էլ գումարած՝ լեռներ, բլուրներ, արոտավայրեր, գետեր ու մարգագետիններ: Սակայն ի՞նչ պիտի լինի այդ ամենի վերջը: Չէ՞ որ քեզ գեթ երեք կանգուն հողակտոր է «մնալու» այս աշխարհից, չէ՞ որ գեթ մի քանի քարերի ծանրությունն էլ բավական է լինելու՝ թշվառական մարմինդ հողի տակ «պահպանելու» համար:
Ուրեմն էլ ինչո՞ւ ես այսքան տաժանելի կերպով չարչարվում, ուրեմն էլ ինչի՞ համար ես անիրավություն գործում: Ինչո՞ւ ես քո իսկ ձեռքով քեզ համար «անպտղություն» ժողովում: Ու երանի՜ թե միայն անպտղություն լինի քո ժողովածը, և ոչ՝ հավիտենական հուր: Դեռ չե՞ս կամենում սթափվել քո այս արբեցությունից: Չե՞ս կամենում ողջախոհ դարձնել քո մտածումները: Չե՞ս ուզում հայացք նետել ինքդ քեզ վրա: Չե՞ս ուզում աչքերիդ առջև ունենալ Քրիստոսի Դատաստանը:
Ինչո՞վ ես հատուցելու այն ժամանակ, երբ քո շուրջը պիտի շարվեն զրկյալներն ու քո մասին «պատմեն» արդար Դատավորին: Ի՞նչ պիտի անես այդժամ, ո՞ր խոսնակին պիտի վարձես, ինչպե՞ս պիտի «համոզես» անխաբելի Դատավորին: Այնտեղ ճարտասանությունը անզօր է: Այնտեղ խոսքերի գեղեցկությունն անկարող է գողանալ Դատավորի ճշմարտությունը: Այնտեղ չեն կարող քեզ օգնել ո՛չ փաղաքշանքը, ո՛չ հարստությունը, ո՛չ մեծագույն պատվարժանությունը: Այնտեղ, ինչպես անապատում, մարդը զուրկ է սիրելիներից ու օգնականներից: Այլ առանց խոսնակի, առանց պատասխան տալ կարողանալու՝ այնժամ ամաչելով ու տրտում, տխուր, միայնակ ու առանց համարձակության՝ մի կողմ պիտի գնաս:
Եվ դեպի ուր որ աչքդ դարձնես, հայտնապես պիտի տեսնես քո գործած չարիքների «պատկերը». մի տեղ՝ որբի արտասուքը, մի ուրիշ տեղ՝ այրու հառաչանքը, մեկ այլ տեղում՝ քո կողմից կեղեքված աղքատներին ու ծառաներին, որոնց չարչարել ես դու, քո հարևաններին, որոնց բարկացրել ես: Ամենքը քեզ վրա պիտի «հարձակվեն»: Քո չար գործերի հետևանք հանդիսացող դժնդակ շուրջպարը չպիտի հանգիստ թողնի քեզ: Եվ ինչպես որ, օրինակ, ստվերն է մարմնի հետ ամեն կողմ գնում, նույնպես և մարդու գործած մեղքերի կերպարանքն է մշտապես ուղեկցում հոգուն: Այս պատճառով էլ այնտեղ «ուրանալ» գոյություն չունի, այլ այնտեղ միայն կարկամում է անամոթ բերանը:
Նույնիսկ անշունչ առարկաներն են անձայն վկայում քո գործած չարիքների մասին, էլ չեմ խոսում նրանց մասին, որոնք տուժել են քո այդ չարությունից: Այնժամ ինչպե՞ս պիտի քեզ պահես այդ սարսռեցուցիչ տեսարանի առջև: Եթե ինքդ քեզ թույլ տաս լսել իմ այս խոսքը, հիշի՛ր ուրեմն այն օրվա մասին, երբ «երկնքից հայտնվելու է բարկությունը» (հմմտ. Հռոմ. Ա 18): Հիշի՛ր այն օրը, երբ պիտի տեղի ունենա Քրիստոսի փառավոր Գալուստը, որի ժամանակ ամենքը հարություն կառնեն՝ «ովքեր բարիք գործեցին, կյանքի հարության համար, իսկ ովքեր չարիք գործեցին, հարություն կառնեն դատաստանի համար» (հմմտ. Հովհ. Ե 29): Այնժամ մեղավորների համար կմնա միայն հավիտենական ամոթը «և նախանձոտ կրակը, որ լափելու է Աստծո հակառակորդներին (հմմտ. Եբր. Ժ 27):
Այս ամենը քեզ չի՞ տրտմեցնում, բայց պատվիրանն է տրտմեցնո՞ւմ: Էլ ինչպե՞ս քեզ բացատրեմ, էլ ի՞նչ ձևով խոսեմ: Չե՞ս ցանկանում Արքայությունը, գեհենից չե՞ս երկնչում: Այդ դեպքում քո անձի համար որտեղի՞ց բժշկություն կգտնվի: Եթե սարսռելին քեզ չի զարհուրեցնում և երանությունը քեզ չի ոգևորում, ուրեմն քարեղեն մի սրտի հետ է, որ խոսում ենք:
Ո՛վ մարդ, նայի՛ր հարստության բուն էությանը: Ի՞նչ կա այդքան նրանում, ինչո՞ւ ես այդչափ դողում ոսկու վրա: Ոսկին էլ մի քար է միայն, քար է նաև արծաթը, քար է մարգարիտը, քար են թանկագին ակները: Մի քարն ուղղակի ոսկե է, մյուսը՝ բյուրեղյա, մյուսը սուտակ է, մյուսները՝ հակինթ, նռնաքար ու շափյուղա: Սրա՛նք են ահա հարստության «ծաղիկները», որոնցից որոշները դու մի կողմ դնելով՝ թաքցնում ես, ու չնայած այդ քարերի երևելի լինելուն՝ ծածկում ես խավարում, իսկ մնացյալ թանկարժեք քարերն էլ իրենց փայլող ցոլքերով ի ցույց ես դնում ամենքին: Սակայն ասա՛, քեզ ի՞նչ օգուտ քո ձեռքերը թանկարժեք քարերի շուրջպարով զարդարելուց:
Մի՞թե չես ամաչում այդքան թանկարժեք քարերով զարդարվելուց, ինչպես որ սովորաբար կանայք են անում: Եվ ինչպես որ նրանք են լողում այդ թանկարժեք քարերի մեջ, այդպես և դու ես ցանկանում անել. ծաղկազարդ այդ քարերով՝ զմրուխտով ու մարգարիտով մինչև անգամ եղունգներդ զարդարելով Այդ ո՞ր մի պճնամոլն է այսքան ժամանակ կարողացել գեթ մեկ օր ավելացնել իր կյանքի օրերի թվին: Կամ ո՞վ է կարողացել իր հարստության շնորհիվ իրենից հեռացնել մահը, ո՞վ է ունեցվածքի «զորությամբ» կարողացել հեռու մնալ հիվանդությունից: Մինչև ե՞րբ պիտի անգետ լինես այն բանից, որ ոսկին հոգու խեղդողն է, մահվան կարթն ու մեղքերի պատրանքը:
Ե՞րբ պիտի հասկանաս, որ հարստությունը պատերազմի պատճառ է, որի պատճառով էլ իր հերթին գործում է զենքն ու սրվում է սուրը: Հարստության պատճառով արյունակից ազգականները օտարանում են իրարից, եղբայրներն՝ իրար հակառակվելով, մահվան հաշվեհարդար են տեսնում միմյանց հետ: Ընչեղության պատճառով անապատները լցվում են մարդասպաններով, ծովերը՝ խաբեբաներով, քաղաքները՝ զրպարտողներով:
Ո՞վ է ստության հայրը, ո՞վ է չարագործության պաշտոնակատարը, ո՞վ է երդմնահարության ծնողը: Ո՞չ արդյոք հարստությունը, ո՞չ արդյոք նրա ջանքերը: Ինչո՞ւ եք մեղանչում, մարդի՛կ, ի՞նչն է, որ ձերը լինելով՝ ձեր իսկ դեմ ուրացությամբ հանդես եկավ: Սակայն չէ՞ որ ունեցվածքը կյանքին գործակից լինելու, և ոչ՝ չարի վարձատրություն լինելու համար է տրվել մարդուն երբևէ: Այն փրկանք պիտի լինի անձի համար, և ոչ թե՝ կորստյան պատճառ: Այլ առավելաբար հարստությունը հարկ է ծառայեցնել մանուկներին, բայց և կա մեկ ուրիշ՝ «բարեդեմ» մի պատճառ ագահության. այն է՝ մանուկների մասին հոգալը մեջտեղ բերելով՝ սեփական սրտի ցանկությունները բավարարել: Սակայն նման պատճառաբանություններ մի՛ բեր երբևէ՝ քեզ արդարացնելու համար՝ ասելով, թե մեկին դու տիրություն ես անում, կամ մյուսի համար տնօրեն ես, ուստի պիտի «հոգ տանես» նրանց մասին, մի՛ ասա այդ, քանի որ Նա, ով ամենքին կյանք է պարգևել, Նա՛ է ամենքի կյանքը պահպանողը:
Նաև՝ միայն չամուսնացածների համար չէր, որ Ավետարաններում գրվեց այս խոսքը, թե՝ «եթե կամենում ես կատարյալ լինել, վաճառի՛ր ունեցվածքդ և տո՛ւր աղքատներին» (Մտթ․ ԺԹ 21)։ Երբ Տիրոջից մանուկներիդ համար բարի մանկություն էիր խնդրում, կամ երբ դեռ աղերսում էիր Աստծուց, որ քեզ շնորհ անի մանուկների հայր լինել, այդ ժամանակ արդյո՞ք քո խնդրանքին նաև այն էիր հավելում, թե՝ «ինձ մանուկնե՛ր պարգևիր, որպեսզի արհամարհեմ Քո պատվիրանները», կամ՝ «ինձ մանուկնե՛ր պարգևիր, որպեսզի այդ պատճառով չժամանեմ Երկնքի արքայություն»։
Եվ ո՞վ կարող է երաշխավորել, որ քո զավակներին տվածդ ունեցվածքը նրանք ճիշտ կերպով կտնօրինեն, չէ՞ որ հարստության շատությունը դյուրությամբ կարող է վավաշոտության սպասավորը լինել։ Լսի՛ր Ժողովողին, որն ասում է․ «Դժնդակ հիվանդություն տեսա՝ չարությամբ թաքնված հարստությունը» (հմմտ․ Ժող Ե 12), ու դարձյալ թե՝ «իմ ունեցվածքը թողնելու եմ մի մարդու, որը գալու է ինձնից հետո, սակայն ո՞վ գիտի, իմաստո՞ւն է լինելու նա, թե՞ անզգամ» (հմմտ․ Ժող Բ 18-19)։
Արդ, տե՛ս, որ չլինի թե այդչափ տաժանելի ջանքերով ձեռք բերածդ հարստությունը ուրիշների համար մեղքի միջոց դառնա և դու էլ կրկնապատիկ տանջանքի ենթարկվես՝ աղքատին զրկելու և քո մտերիմին էլ մեղքի մեջ գցելու համար։ Մի՛ թող, որ քո անձը տրվի մանուկներիդ լիուլի պարարտացնելու ջանքերին, այլ յուրաքանչյուրին՝ ըստ կարգի ու արժանիքների։ Նախ ըստ քո զավակների երիցության հարստությունդ բաժանիր՝ այնքանը միայն տալով, որ բավականացնի ապրելու համար, և ոչ ավելին, քանի որ որդիները շատ անգամ իրենց ծնողներից ժառանգություն չստանալով՝ իրենք իրենցով կարողացան տուն ստեղծել, մինչդեռ եթե դու շվայտության ախտի պատճառով քո հոգին կորցնես, ողորմություն գտնելու անկարող կլինես։
Դեռ մեր հայրերին է ասվել այն, ինչ որ ասացի մանուկներ ունեցողների մասին։ Իսկ ի՞նչ պատճառաբանություն պիտի բերեն իրենց ագահությունը հիմնավորելու համար նրանք, որ զավակներ չունեն։ Կրկի՞ն պիտի ասեն՝ ինչպե՞ս վաճառեմ իմ ունեցվածքը, ինչպե՞ս տամ աղքատներին, չէ՞ որ ես էլ կյանքի պահանջմունքներ ունեմ բավարարելու։ Սակայն, մի՞թե Տերը չէ քո Վարդապետը, և Ավետարանի պատվիրանները ընդունելի չե՞ն քեզ, որ ինքդ ես «օրենքներ» սահմանում քեզ համար։ Տե՛ս, թե այդպես անելով՝ ինչպիսի վշտի մեջ ես ինքդ քեզ պարտադրում ընկնելու։ Եթե Տերը այդ է հարկ համարում մեզ կարգադրել, բայց դու այդ անելն ինքդ քեզ համար անկարելի ես համարում, ուրեմն դու ոչ ավել, ոչ պակաս ինքդ քեզ Օրինադրից ավելի իմաստուն ես համարում։
Կամ կամենում ես բովանդակ կյանքիդ ընթացքում շռայլորեն վայելել ողջ հարստությունդ, իսկ մահկանացուդ կնքելու պահին գրով ու կտակով քո ունեցվածքի տեր ճանաչել աղքատների՞ն։ Երբ այլևս մարդկանց հետ չպիտի լինես, այդժա՞մ ես ուզում մարդասեր լինել։ Մարդասիրության ինչպիսի՜ մեծ դրսևորում, ինչպիսի՜ պայծառամտություն․ գերեզմանի մեջ լինելով՝ օգնության «զորավոր» ձեռք մեկնել արդեն իսկ իրենց կրած տառապանքներից հյուծված մարդկանց։ Սակայն, ասա՛ ինձ, ինչի՞ համար ես այդ դեպքում վարձատրություն պահանջելու, քո կյանքի օրոք կատարածդ գործերի՞, թե՞ հետմահու «բարեգործության»։ Երբ քո կյանքի օրոք քեզ մատնել էիր հեշտություններին ու փափկասիրությանը՝ «տեսնելու չտալով» աղքատներին, էլ մեռնելիս քո արած «բարեգործությունը» ո՞ւմ է պետք։
Կամ այդ ի՞նչ վարձատրություն ես սպասում քո արածների համար։ Ցո՛ւյց տուր գործերդ և հետո միայն վարձատրություն պահանջիր։ Ոչ ոք տոնի ավարտվելուց հետո այդ տոնակատարությանն ուղեկցող վաճառահանդեսին ապրանք չի տանի վաճառելու և ոչ էլ մեկը կարող է պսակի արժանանալ՝ առանց մրցությանը ներկա լինելու։ Իսկ դու պատերազմից հետո՞ ես ուզում քաջ «խաղալ»։ Ու նաև չէ՞ որ կյանքից հետո որևէ մեկը բարեպաշտ դառնալ չի կարող։ Ասում ես, թե թղթով ու թանաքով բարերարություն անե՞լ ես խոստանում։ Սակայն քո վախճանից հետո ո՞վ պիտի պատմի քեզ, թե իրականացա՞վ քո նպատակն արդյոք, կամ երբ դու այլևս չլինես, արդյոք ո՞վ կարող է երաշխավորել այդ նպատակիդ իրականացումը։
Մինչդեռ քո կենդանության օրոք քանի՜ քանիսը բռնության ու հափշտակության ենթարկվեցին և իրենց ցավերի մեջ, առանց որևէ ձայն արձակելու՝ հյուծվեցին իրենց ախտերի պատճառով, քանի՜ քանիսը խելագարվեցին իրենց հիվանդությունների ժամանակ որևէ մեկի օգնության բացակայության պատճառով։ Արդ, ինչո՞ւ ես սպասում կյանքիդ ավարտին՝ բարեգործ «ձևանալու» համար, չէ՞ որ միգուցե այնժամ արդեն քո սեփական մտքին էլ տիրություն անել անկարող լինես։
Մահվան գիշերը խորն է, հիվանդությունը՝ ծանր, ու այնժամ ո՞վ պիտի օգնի քեզ ճիշտ որոշում կայացնելու հարցում․ գուցե ամենքը՝ դարանակալ, իրենց ժառանգության մասնաբաժինը ստանալու մոլուցքով լցված, միայն սեփական շահերին հետամուտ լինեն ու այդպիսով անգամ քո մտածումներն էլ որևէ բանի ծառայել չկարողանան։ Եվ այնուհետ, շուրջդ նայելով՝ թե՛ այս ու թե՛ այն կողմում քեզ շրջապատած ամայությո՛ւն պիտի տեսնես միայն․ այնժամ է, որ կզգաս քո անմտության աստիճանը ու այնժամ կհառաչես այդ քո անմտության պատճառով։ Այնժամ միայն կզղջաս, որ ժամանակին՝ շտեմարանելով ունեցվածքդ, զլացել ես ողորմություն գործելուց, և արդեն մահվան մահճում, երբ լեզուդ լքում է քեզ, երբ ձեռքդ դողդոջում ու դողալով վայր է ընկնում, այլևս անկարող կլինես ո՛չ քո կամքի ձայնն արձակելու և ո՛չ էլ քո կամեցած գիրը դրոշմելու։
Ու եթե անգամ ամեն բան նախապես գրված էլ լինի՝ ըստ քո կամքի ու ամենքն էլ ասեն, որ քո ցանկությամբ պիտի բաժանեն ունեցվածքդ՝ միայն թե հարկ է քո համաձայնության կնիքը, այդժամ անգամ բավական է միայն մեկ չար մտածում՝ մի ուրիշ կնիքով ու երկու-երեք չար վկաներով քո ողջ ժառանգությունը հասցեափոխելու համար։
Արդ, ինչո՞ւ ես ինքդ քեզ խաբում՝ այժմ քո մարմնի չարաբարո վայելքների իրականացման համար ունեցվածքդ վատնելով ու բարիք գործել խոստանալով ապագայի համար, որի տերը չես դու։ Ինչո՞ւ ուրեմն, ինչպես որ ասացի, չար խորհուրդներով ու հեշտասիրությամբ անցկացնես կյանքդ ու մեռնելիս միայն՝ փորձես պատվիրանը կատարել։ Այդժամ նաև քե՛զ Աբրահամը պիտի ասի՝ «դու վատնեցիր քո բարիքները այնտեղ՝ քո կյանքի ընթացքում» (հմմտ․ Ղուկ․ ԺԶ 25)։
Առանց հարստության ծանրությունը մի կողմ թողնելու՝ չես կարող Երկնքի արքայություն մտնել, այլ այն «շալակած»՝ դուրս պիտի նետվես, քանի որ չցանկացար այն ցած դնել, ինչպես որ, սակայն, պատվիրվել էր քեզ։ Այնժամ, երբ դեռ հոգիդ մարմնումդ էր, ինքդ քեզ ավելի կարևորեցիր, քան պատվիրանը, իսկ մահվան ժամին՝ արդեն վերջնականապես հյուծված, պատվեցիր պատվիրանն, ինչպես թշնամուն կպատվեիր: Իսկ այս վատ «համբավը» չունենալու ճանապարհը Ինքը՝ Տերն է հայտնում քեզ:
Բայց արդ, ինչպե՞ս բնութագրեմ քո այդ վարմունքը՝ վրեժ թշնամո՞ւց, թե՞ սեր ընկերոջ հանդեպ: Կարդա՛ քո կտակը. «Կամենում էի ունենալ ու վայելել ունեցածս…»: Այդ դեպքում արդյոք չի՞ ստացվում այնպես, որ քո հետմահու գործած բարեգործությունը մահվան «շնորհքն» է, և ոչ թե քո, քանի որ եթե անմահ լինեիր, անշուշտ, բացարձակ չէիր էլ հիշի Տիրոջ պատվիրանները: Առաքյալը, սակայն, ասում է. «չմոլորվե՛ք, Աստված ծաղրի չի ենթարկվում» (հմմտ. Գաղ. Զ 7): Մեռած զոհը զոհասեղանին չի դրվում, այլ նախ կենդանի՛ պիտի մատուցես զոհը: Իսկ նա, ով իր ավելացածից է բերում, ընդունելի չպիտի լինի: Սակայն ո՞չ արդյոք դու ևս քո կյանքի «ավելցուկն» է, որ նվիրում ես բարեգործությանը:
Մի՞թե կհամարձակվեիր քո սեղանից ավելացած փշրանքները մատուցել պատվարժան մարդկանց, ինչպե՞ս ես, սակայն, համարձակվում Աստծուն այդ փշրանքները միայն տալ՝ Նրա հետ հաշտվելու համար: Հարուստնե՛ր, տեսե՛ք ընչասիրության վախճանը, դադարե՛ք մեղանչելուց ու հարստության մեջ ընկղմվելուց: Ինչքան շատ սիրեք հարստությունը, այնքան առավել պիտի մեղանչեք, այնքան առավել անիրավությամբ ամեն բան ձեզնով անել պիտի ցանկանաք ու ամեն ինչ ձեր շուրջ պիտի հավաքեք՝ ուրիշներին ոչինչ չթողնելով:
Նաև կարծեմ թե մահիցդ հետո ծառաներդ քո զարդերը քեզ հետ չեն թաղելու գերեզմանումդ, այլ ամենքն էլ իրեն պատկանող ժառանգության իրավունքով ու նաև ըստ իրենց զբաղեցրած աստիճանի՝ «սրբելու» են քո ունեցվածքը: Կամ եթե անգամ, համաձայն քո ունայն «փիլիսոփայության» արգասիք հանդիսացող պահանջի, զարդարեն էլ մեռած մարմինդ ու այլ մեծամեծ պատրաստություններ էլ տեսնեն՝ քեզ «փառքով» թաղելու համար, ի՞նչ օգուտ քեզ դրանից, չէ՞ որ դու այլևս որևէ բան զգալ անկարող ես լինելու:
Այդ դեպքում ուրեմն ինչո՞ւ զարդերով ու զանազան, փառավոր զգեստներով չզարդարել ողջերի՛ մարմինները՝ սեփական մեռած մարմինը «պաստառակալող» նման բազմապատիվ զգեստները փտեցնելու փոխարեն: Կամ ի՞նչ օգուտ, եթե շիրիմը նշանավոր լինի, գերեզմանը՝ գեղեցկատեսիլ ու շքեղ տեսք ունենա: Այլ անհրաժեշտ է, որ նրանք, ովքեր դեռ կենդանի են, նրա՛նք ըստ պատշաճի ապրեն: Այսկերպ վարվելով էլ նման հարստամոլները, փաստորեն, իրենց կյանքի ժամանակակիցներին հալածելով այնպես, ասես վրեժ ունեին լուծելու, դեռ մի բան էլ պարծենում են, թե այդ հալածյալների փոխանորդներին հետմահու «բարիք» են գործում:
Արդ, շտապի՛ր ինքդ քեզ զարդարել բարեպաշտության սքանչելի պատանքով՝ քո հարստության խորհրդանիշ բոլոր զարդերովդ պճնված գերեզման իջնելու փոխարեն: Լսի՛ր Բարի խորհրդակցի՝ Քրիստոսի՛ խորհուրդը, Նրա՛, Ով սիրեց քեզ, Ով մեզ համար աղքատացավ, որպեսզի մենք Իր աղքատությամբ հարստանանք (հմմտ. Բ Կորնթ. Ը 9), Ով Ինքն Իրեն տվեց որպես փրկագին մեզ համար (հմմտ. Ա Տիմ. Բ 6): Կատարե՛նք Նրա կամքն ու համբերո՛ղ լինենք հանուն Նրա սիրո, քանի որ Իմաստուն է Նա և գիտի, թե ինչն է լավ մեզ համար: Ուստի իբրև Քրիստոսի՝ մեր Բարեգործի երախտավորներ, ամբողջովի՛ն կատարենք մեզ տրված պատվիրանները, որպեսզի հավիտենական կյանքի ժառանգորդները լինենք նույն Քրիստոսի շնորհիվ, ումն է փառքն ու զորությունը հավիտյանս հավիտենից: Ամեն:
Սուրբ Բարսեղ Կեսարացի, «Գիրք պահոց», Ս. Էջմիածին, 2008թ.,
Արևելահայերենի վերածեց Գևորգ սրկ. Կարապետյանը
