Սուրբ Մարիամ

Սուրբ Կույսը դեռևս մանուկ հասակից ապրում էր Աստծո տաճարում և իր օրերն անց էր կացնում սրբությամբ և աղոթքներով: Այն ժամանակ դեռ ոչ ոք չգիտեր, որ Աստծո տաճարին ընծայված այս մանուկը հետագայում պետք է լիներ ողջ տիեզերքը ստեղծող Աստծո մայրը: Հավանաբար շատերի համար զարմանալի կլինի այն փաստը, որ մուսուլմանական կրոնի մեջ ևս ընդգրկված է Սուրբ Մարիամը, և ընդհանրապես մուսուլմանների համար Հիսուսի մայր Մարիամը հանդիսանում է ամենակատարյալ կնոջ կերպարը, որից բոլոր կանայք պետք է օրինակ վերցնեն:

Աստվածածինը ծնվեց իր ծնողների երկար տարիների աղոթքով, այսինքն` նա եղավ Աստծո պատասխանը այն ջերմեռանդ աղոթքի, որ երկինք էին բարձրացնում երկար ժամանակ զավակ չունեցող նրա ծնողները: Եվ հիանալիորեն Աստվածածինն ինքն է այժմ բարեխոսում Աստծո առաջ մեր աղոթքների և մեր մեծ ցանկությունների իրականացման համար: Մեզ բոլորիս համար կարծես թե մի նվիրական և ջերմ սրբություն է Սուրբ Մարիամ Աստվածածինը: Շատերս ենք հաճախ կանգ առել կամ ծնկի եկել գեղեցիկ մանկանը իր մայրական գրկում պարուրած այդ հեզ և խոնարհ կնոջ սրբապատկերի առջև և հույսով ու ջերմությամբ լի աղոթքներ շշնջացել: Մոր ու մանկան այդ գեղեցիկ պատկերը չի կարող անտարբեր թողնել որևէ մարդու: Եվ քանի որ հավատացյալները խոնարհվում են այդ նկարի առջև և Սուրբ Մարիամին նաև իրենց գորովագութ մայրը համարում, ապա կարելի է ասել, որ այդ սրբապատկերների մեջ մանուկը ձեռք է բերում նաև մեկ այլ իմաստ` խորհրդանշելով ողջ մարդկությանը, որին Սուրբ Աստվածածինն իր գիրկն առած խնամում է սիրող մոր պես:

Աստվածածնի տարիքը

Սուրբ Մարիամը դուստրն է Հովակիմի և Աննայի: Հոր կողմից նա սերում էր թագավորական ցեղից` Դավթի ազգից, իսկ մոր կողմից` Ղևիի քահանայական ցեղից. Աստվածածնի մայր Աննան դուստրն էր Մատթան քահանայի` Բեթղեհեմ քաղաքից:

Քանի՞ տարեկան էր Սուրբ Մարիամ Աստվածածինը իր և Քրիստոսի կյանքի գլխավոր հանգրվաններին: Մարիամը 3 տարեկան էր, երբ ծնողների կողմից ընծայվեց տաճարին` այդուհետ մինչ չափահաս դառնալը Աստծո տաճարում ապրելու, քանի որ այդ էր եղել տարիներ շարունակ զավակներ չունեցող նրա ծնողների ուխտը առ Աստված: Մարիամը 14 տարեկանում հանձնվեց խնամակալության 41 տարեկան Հովսեփին: Հովսեփը Մարիամին տարավ Նազարեթ և բնակեցրեց իր զավակների հետ, իսկ երեք ամիս անց Գաբրիելը Քրիստոսի ծննդյան ավետիսը տվեց: 15 տարեկան էր Մարիամը, երբ Քրիստոս ծնվեց: Քրիստոսի կյանքի 31-րդ տարում Հովսեփը վախճանվեց 72 տարեկանում: Տերունական խաչելության, Հարության և Համբարձման ժամանակ, երբ Քրիստոս 33 տարեկան էր, Մարիամը 48 տարեկան էր: Դրանից հետո Սուրբ Աստվածածինն ապրեց ևս 12 տարի, որով նրա երկրային կյանքի տարիների ընդհանուր թիվը անում է 60:

Կույս և մայր

Շատերի համար զարմանալի է այն, որ քրիստոնեության մեջ Սուրբ Մարիամը համարվում է հավիտենական կույս: «Ինչպե՞ս կարելի է որդի ունենալ և միևնույն ժամանակ կուսության կնիքը անխախտ պահել»,-մտածում են շատ մարդիկ: Հիսուս Քրիստոսի մասին գիտենք, որ Աստված է և Աստված նաև մարդ դարձավ ու ծնվեց սովորական մարդու պես` բոլոր մարդկանց փրկության համար: Իսկ մարդկանց մասին գիտենք, որ մարդու մարմինը ապականացու է ու անկատար: Սակայն մարդու մարմինն ապականացու է մեղքի պատճառով, իսկ եթե այդ պատճառը չկա, ուրեմն այլ է նաև մարդու մարմինը: Հիսուս Քրիստոս կատարյալ մարդ էր, ամեն ինչով մեզ նման, սակայն մեկ տարբերությամբ` նա առանց մեղքի էր: Իսկ սա նշանակում է, որ նաև Նրա մարմինն անապականացու էր և փառավոր: Իսկ փառավորյալ մարմնի հատկություններից են նաև թափանցողությունը, այսինքն` որևէ նյութական արգելքի միջով թափանցելու, անցնելու կարողությունը և թեթևությունը: Քրիստոսի մարմնի թեթևությունը երևաց այն ժամանակ, երբ Նա քայլում էր ջրերի վրայով (Մատթ. 14.25, Մարկ. 6.48, Հովհ. 6.19), իսկ թափանցելու կարողությունը` այն ժամանակ, երբ փակ դռների միջով անարգել մտավ առաքյալների մոտ (Հովհ. 20.19): Եվ ահա ինչպես որ Քրիստոս փակ դռների միջով մտավ առաքյալների մոտ, ճիշտ այդպես էլ ծնվեց Սուրբ Կույս Մարիամից` անխախտ թողնելով նրա կուսության կնիքը:

Հավիտենական կուսություն

Երուսաղեմի առաջին եպիսկոպոսը եղել է Հակոբոս Տեառնեղբայրը: Հակոբոսը Տիրոջ եղբայրն է, բայց ոչ Մարիամի որդին: Ըստ ուղղափառ, ճշմարիտ վարդապետության` Սուրբ Մարիամը հավիտենական կույս է և բացի Քրիստոսից այլ զավակներ չի ունեցել: Այս ուղղափառ վարդապետությանը հակառակվող աղանդներից են հատկապես Եհովայի վկաները և բողոքականները-ավետարանականները, որոնց հայ ներկայացուցիչները այս հակառակումով մեկ անգամ ևս ցույց են տալիս, որ սուտ են նրանց պնդումները, թե Առաքելական Եկեղեցու հետ մեկ են: Հակառակվողները հիմնականում իբրև փաստարկ բերում են Մատթեոսի Ավետարանի առաջին գլխի վկայությունը, թե Հովսեփը Մարիամի հետ չհարաբերվեց, մինչև Մարիամը ծնեց իր անդրանիկ որդուն և նրա անունը դրեց Հիսուս (25): Սակայն այստեղ մինչև բառը չի նշանակում, թե Քրիստոսի Ծննդից հետո Հովսեփը Մարիամից որդիներ է ունեցել: Մինչև բառը երկու իմաստ ունի. նախ` մի բան չի եղել և հետո եղել է հակառակը, երկրորդ` որևէ բան չի եղել և հետո էլ չէր կարող պատահել: Ավետարանի այս հատվածում այս բառն օգտագործված է երկրորդ իմաստով, այսինքն` հետագայում էլ չէր կատարվելու նշված գործողությունը: Մենք բոլորս էլ մեր խոսակցական լեզվում, թեև երբեմն անգիտակից կերպով, մինչև բառը գործածում ենք այս երկու իմաստներով: Բայց որպեսզի օրինակներն ավելի հատկանշական ու տպավորիչ լինեն, դրանք բերենք Սուրբ Գրքից: Մինչև բառը մեզ հետաքրքրող իմաստով գործածված է նաև Աստվածաշնչի հետևյալ հատվածներում. «...և ոչ ոք մինչև այսօր չգիտի, թե որտեղ է նրա [Մովսեսի] գերեզմանը» (Երկրորդ օրենք 34.6): Սա չի նշանակում, թե այս տողերի գրությունից հետո Մովսեսի գերեզմանի տեղն իմացել են: «Տերն իմ Տիրոջն ասաց` նստիր Իմ աջ կողմում, մինչև որ Քո թշնամիներին դնեմ Քո ոտքերի տակ իբրև պատվանդան» (Սղմ. 109.1, Մատթ. 22.44, Մարկ. 12.35-37, Ղուկ. 20.41-44). այս նախադասությունը նստելուց հետո կանգնած վիճակ չի ենթադրում: «Սավուղի դուստր Մեղքողը մինչև իր մահվան օրը զավակ չունեցավ» (Բ Թագ. 6.23). սա չի նշանակում, թե մահից հետո զավակներ է ունեցել: Նաև Մատթ. 28.20-ում Քրիստոս ասում է. «Ձեզ հետ եմ և կլինեմ մինչև աշխարհի վախճանը», և սա չի նշանակում, որ աշխարհի վախճանից հետո մեզ հետ չի լինելու:

Երբ Քրիստոս Իր գավառը գնաց և ուսուցանում էր ժողովարանում, փարիսեցիները, դեմ լինելով Նրա ուսուցմանը, հարցրեցին. «Սրա մայրը չէ՞, որ Մարիամ է կոչվում. և սրա եղբայրները` Հակոբոս, Հովսես, Սիմոն և Հուդա»: Եթե ուշադիր լինենք, կտեսնենք, որ այստեղ էլ միայն Քրիստոսն է կոչվում Մարիամի որդի, իսկ մյուսները կոչվում են Քրիստոսի եղբայրներ (Մատթ. 13.55). նրանք Հովսեփի որդիներն էին առաջին ամուսնությունից:

Աստվածածնի հավիտենական կուսությանը մենք հավատում ենք նաև ըստ ավանդության, որը փոխանցվել է առաքյալների կողմից: Եվ Պողոս առաքյալն ինքն է պատվիրում, որ ամուր պահենք ոչ միայն գրվածը, այլև այն ավանդությունը, որն ավանդվել է բանավոր կերպով. «Հաստատ մնացեք և պինդ պահեցեք այն ավանդությունները, որ սովորեցիք թե՛ խոսքով և թե՛ մեր թղթով» (Բ Թեսաղ. 2.14), «Գովում եմ ձեզ, որ հիշում եք ինձ ամեն ինչում և պահում եք ավանդած բաները, ինչպես որ ավանդեցի ձեզ» (Ա Կորնթ.11.2): Առաքյալի խոսքերը ցույց են տալիս, որ բացի գրավոր հորդորներից եղել են նաև բանավոր ուսուցումներ, որոնք Եկեղեցին պահպանել է և փոխանցել հաջորդ սերունդներին (նաև` Ա Կորնթ. 11.23, 34, 15.3):

Իրական գեղեցկություն

Աստվածածնին պատկերող շատ սրբապատկերներ ու մանրանկարներ կան: Այս գեղեցիկ նկարների միջից առանձնանում է հատկապես Աստվածածնի մորը` Աննային, և Սուրբ Մարիամին ու մանուկ Քրիստոսին պատկերող Վերածննդի ժամանակաշրջանի` Լեոնարդո դա Վինչիի նկարը: Նկարում հետաքրքրական է հատկապես Լեոնարդո դա Վինչիի գլուխգործոցներից Ջոկոնդայի միմիկական յուրահատկության կրկնությունը, որը նկատելի է նաև Լուվրի թանգարանում գտնվող Հովհաննես Մկրտչի նկարում: Ջոկոնդայի դեմքի նրբագծերը պարզ նկատելի են Սուրբ Մարիամի դեմքին Սուրբ Աննայի հետ նկարում: Սուրբ Մարիամի և Քրիստոսի հետ նկարում Աստվածածնի մոր` Սուրբ Աննայի ժպիտը ևս նույն Ջոկոնդայի ժպիտն է, և նույն հայտնի ժպիտը կարծես թե արտանկարված է մեկը մյուսից: Բայց եթե այնտեղ վարպետը վրձնի հմտությամբ Ջոկոնդայի ժպիտին հանելուկայնություն է հաղորդել, ապա այստեղ Աննայի ժպիտին` խաղաղ երանություն: Այս նկարի առնչությամբ արտասովոր մեկ այլ իրողությունն այն է, որ նկարը բոլորովին տարբերվում է Սուրբ Աստվածածնին և Սուրբ Աննային պատկերող այլ նկարների սյուժեից: Նկարում երիտասարդ Աննան է, գոգին` Մարիամը, որ խոնարհվել է դեպի գառան հետ խաղացող Քրիստոս մանուկը: Զարմանալի է, որ այստեղ Աննան և Մարիամը պատկերված են երիտասարդ հասակում, մինչդեռ Աննան պետք է տարիքով պատկերվեր: Սուրբ Աննայի շատ նկարներում Աննան տարիքով կին է` ձեռքին Մարիամի և Քրիստոսի փոքրիկ պատկեր, մինչդեռ դա Վինչիի նկարում Աստվածածնի հետ պատկերվող նրա մայրը երիտասարդ կին է: Բացատրություններից մեկն այն է, որ նկարիչը չի ցանկացել պատկերել ծերություն ու կնճիռներ, և կարող ենք ասել, որ մեծ նկարիչը ցանկացել է նաև մարմնական երիտասարդական գեղեցկության պատկերման միջոցով արտահայտել այս սուրբ կանանց հեգևոր գեղեցկությունը, նրանց ներքին մարդը` զարդարված ճշմարիտ գեղեցկությամբ: Այս առումով տեղին է հիշատակել Պողոս առաքյալի խոսքը. «Դրա համար էլ չենք տկարանում. այլ, թեպետև մեր այս արտաքին մարդը քայքայվում է, բայց մեր ներքին մարդը նորոգվում է օրըստօրե. որովհետև մեր թեթև նեղության առժամանակյա հաճախանքը մեր մեջ առաջ է բերում հավիտենական փառք, որ գերազանցում է ամեն ինչ. քանզի չենք նայում տեսանելի բաներին, այլ` անտեսանելիներին, որովհետև տեսանելիները ժամանակավոր են, իսկ անտեսանելիները` հավիտենական» (Բ Կորնթ. 4.16-18):

Կուսության մասին

Կուսությունը մարդկային ամենամեծ առաքինությունն է: Սա վկայեց նաև Քրիստոս, երբ ասաց. «Այն ժամանակ Երկնքի Արքայությունը պիտի նմանեցվի տասը կույսերի» (Մատթ. 25.1): Այսօր ոմանք այս մեծագույն առաքինությունը հաճախ թերություն են համարում: Մարդիկ կան, հատկապես կանայք, ովքեր կյանքի տարբեր պատճառների բերումով չեն ամուսնանում, շարունակում են իրենց կուսական կյանքը, սակայն դա թերություն են նկատում: Մինչդեռ այդ մեծագույն առաքինությունը շատերին չի տրված տանելու: Հովհան Ոսկեբերանն ասում է, որ հանդերձյալ կյանքում մարդկանց փառքն ու պսակը տարբեր է լինելու: Սա է վկայում նաև Պողոս առաքյալը (Ա Կորնթ. 15.41): Եվ ահա կույսերի տեղը լինելու է բոլորից բարձր` հրեղեն երկնքում: Սուրբ Գրիգոր Տաթևացին ասում է, որ միայն կույսերն են խառնվելու հրեշտակներին` ձևավորելով հրեշտակաց տասներորդ դասը, որովհետև կուսությունը հրեշտակների գործ է: Կույսերի մասին ավետարանական առակում հինգը կույսերը կոչվում են հիմարներ, մերժվում են Քրիստոսի կողմից և չեն կարողանում մտնել Երկնքի Արքայություն: Բայց ո՞րն էր արդյոք պատճառը. չէ՞ որ բոլորն էլ կույսեր էին, բոլորն էլ մեծ ճգնությամբ պահել էին այդ ամենամեծ առաքինությունը: Հիմար կույսերը չկարողացան վառ պահել իրենց լապերները: Լապտերը երեք բաներով է վառվում` լույս կամ կրակ, ձեթ և պատրույգ: Եթե սրանցից մեկը պակասի, ապա լապտերը կհանգչի: Լույսը կուսության առաքինությունն է, ձեթը` մարդասիրությունը և ողորմությունը, իսկ պատրույգը` ճշմարիտ դիտավորությունը: Ահա այսօր շատերն ունեն այս մեծագույն առաքինությունը, դրա հետ մեկտեղ նաև մարդասեր են և ողորմություն են անում, սակայն չունեն ճշմարիտ դիտավորություն: Մինչ շատերի հայացքներն ուղղված են դեպի երկիր, քչերն են իրենց հոգևոր հայացքները երկինք բարձրացնում: Հիմար կույսերը նրանք են, ովքեր մարմնավորը ցանկացան և դրանից էլ զրկվեցին: Բոլորն էլ կույսեր էին, սակայն կեսը մերժվեցին, որովհետև Քրիստոս ասում է. «Այո, կույս եք, բայց հիմար եք, աշխատեցիք, բայց վարձ չունեք, երկնայինին հարսնացաք, բայց զարդերը չպահեցիք»: Եվ այս մեծագույն առաքինությունն ունեցողները պետք է նաև ճիշտ դիտավորություն ունենան, իրենց հայացքներն ու հոգիներն ուղղեն դեպի Աստված: Իսկ մնացած մարդիկ պետք է խոնարհվեն իբրև մարգարիտ ողջախոհությունն ամփոփող այս մեծագույն առաքինությունն ունեցող մարդկանց առջև, որովհետև, ինչպես ասվում է Հայտնության գրքում, նրանք միշտ փառավոր կերպով լինելու են Քրիստոսի հետ, ուր էլ Նա գնա (Հայտ. 14.4):

Տեր Ադամ քհն. Մակարյան

«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից