Սուրբ Նիկողայոս հայրապետի սքանչելիքների մասին

Այժմ, ըստ իմ կարողության, սկսեմ պատմել նրա վարքի և սքանչելիքների մասին:

Պետրոս անունով մեկը խոստացավ կրոնավոր լինել: Եվ այնպես պատահեց, որ սպառազեն զինվորների հինգ գնդով, այլ զորավարների հետևից, պիտի պատերազմի գնար ընդդեմ պարսիկների: Եվ մարդկային կյանքում պատահող դեպքերի նման, այնպես եղավ, որ բարբարոսները զորացան եգիպտացիների վրա, բռնեցին և գերեվարեցին: Եվ [գերյալների] թվում էր նաև հիշյալ Պետրոսը, որ տարվեց Սամարղան քաղաքը. մի մեծ և բազմամարդ քաղաք, որ Պարսից թագավորության ամրոց էր: Եվ [Պետրոսին] որպես պարգև հանձնեցին պարսից զորավարին:

Եվ երբ Պետրոսը բանտ նետվեց, ճշմարտապես քննեց իր գործերը և իմացավ, թե ինչու մատնվեց [թշնամու ձեռքը]. որովհետև խորհել էր կրոնավոր դառնալ և հրաժարվել աշխարհիկ բաներից և հապաղել էր խոստումն իրականացնել: Ափսոսում, զղջում և տխրում էր խոստումն ուշացնելու համար և մեղադրում էր ինքն իրեն: Եվ ասես արժանի կերպով կրելով պատիժը` գոհությամբ դիմանում էր բոլոր [դժվարություններին]: Եվ երբ մեկ տարի նա մնաց բանտում, [այլևս] ոչ մի տեղից փրկություն չէր սպասում: Սակայն, քանի որ գիտեր սուրբ Նիկողայոսի և նրա սքանչելիքների մասին, պաղատում էր նրան և ասում. «Ո՜վ Աստծու սուրբդ Նիկողայոս, գիտեմ, որ արժանի եմ [այս] ամենին, որովհետև բազմիցս ուխտեցի Աստծու կրոնավոր դառնալ, սակայն չկատարեցի խոստումս, որի համար համարձակություն չունեմ անձիս համար Նրանից փրկություն խնդրելու, այլ քեզ, հա՛յր սուրբ, միջնորդ և երաշխավոր ունեմ առ Աստված, որ եթե քո աղոթքներով ազատես ինձ այս վտանգից, այլևս աշխարհական չեմ մնա և չեմ վերադառնա հայրենի տունս, այլ կգնամ Հռոմ` սուրբ Պետրոսի տաճարը և այնտեղ կրոնավորությունս կընդունեմ` իմ կարողությունների չափով»: Եվ այս ասելով` նա մի ողջ շաբաթ սոված մնաց: Իսկ շաբաթ օրվա ավարտին նրան երևաց արագահաս օգնական Նիկողայոսն ու ասաց նրան. «Լսեցի, եղբա՛յր, քո պաղատանքները և իմացա խնդրանքդ, սակայն քանի որ ծույլ և դանդաղկոտ գտնվեցիր Աստծու պատվիրանները կատարելիս, չէի կամենում քեզ բանտից ազատել: Բայց որովհետև լսեցի Տիրոջից, թե` «Խնդրեցե՛ք, և կտրվի ձեզ, բախեցե՛ք և կբացվի» (Մատթ. Է. 7; Ղուկ. ԺԱ. 9): Մի՛ ձանձրացեք Նրա բարերարությունը խնդրելուց, և Նա կտնօրինի մեզ Իր բարերարությամբ»: Եվ այս ասելով` սուրբը հրամայեց նրան համբերությամբ դիմանալ և կերակուր ճաշակել: Իսկ նա, կերակուր ընդունելով` զորացավ և ճգնում էր, պահք պահում և աղոթում գիշեր ու ցերեկ:

Եվ կրկին անգամ երանելին երևաց նրան` խոժոռ և տխուր դեմքով, ցույց տալով` թե Տերը չլսեց իրեն: Եվ ասաց Պետրոսին հանգիստ ձայնով. «Տե՛ս, եղբա՛յր, հավատա՛ ինձ, որ չդադարեցի Աստծուց մարդա սիրություն աղաչել քեզ համար: Սակայն Բազմագութը սովորություն ունի փրկելիս հապաղել, որպեսզի անմիջապես ստանալով` արագ չմոռանաք: Թերևս Նրան ցանկալի կլինի, որ քեզ համար բարեխոս դարձնենք Իրեն հաճո [սրբերից] մեկին: Եվ ես ցույց կտամ քեզ արժանի բարեխոսին, որ փրկության մասին մեր խնդրանքների և պաղատանքների ջատագով կլինի»: Իսկ Պետրոսն ասաց երանելիին. «Եվ ո՞վ է Աստծու այդ սուրբը, որ քեզնից առավել կարող է Աստծու ողորմություն հայցել, որովհետև ես հավատում եմ, թե քո միջնորդությամբ և բարեխոսությամբ է Աստված ապրեցնում համայն աշխարհը»: Եվ Նիկողայոսն ասաց նրան. «Արդյո՞ք գիտես Սիմեոն ծերունուն, այն արդարին, որ արժանի եղավ տաճարում իր գիրկն ընդունել քառասնօրյա Տիրոջը»: Եվ նա ասաց. «Գիտեմ, տե՛ր իմ, իսկապես գիտեմ, որովհետև Ավետարանում գրված է նրա մասին»: Իսկ մարդասեր Նիկողայոսն ասաց. «Միասին կպաղատենք Աստծուն, որ կարող է անհնարինը հնարավոր դարձնել»: Եվ այս ասելով` սուրբը հեռացավ նրանից: Եվ երբ Պետրոսը քնից զարթնեց, դարձյալ սկսեց աղոթքով և պահքով ճգնել և շարունակ արտասանում էր Նիկողայոսի անունը:

Եվ այստեղ պետք է տեսնել սրբի ցավակից լինելը, որ կամենալով ուրախ պահել Պետրոսին, վերջում նրան ոգևորեց Գրքով, և իր հետ աղոթակից ունենալով արդար Սիմեոնին` ազատություն քարոզեց Պետրոսին. «Քաջալերվի՛ր,- ասաց,-եղբա՛յր, վանի՛ր տրտմությունդ, որովհետև մեր միջնորդությամբ և Սիմեոնի բարեխոսությամբ կատարվեց քո խնդրանքը»: Եվ Պետրոսը, աչքերը բացելով, նայեց և տեսավ Սիմեոնին` մեծ քահանայապետին, և ահով բռնված` դողում էր ողջ մարմնով: Իսկ Սիմեոնը, որ օրենքի համաձայն քահանայական զգեստներ էր հագել և գավազան բռնել, մոտեցավ նրան և այսպես խոսեց. «Դու ես այն [մարդը], որի համար մեր եղբայր Նիկողայոսը հաճախ աղաչում էր Տիրոջը, որ ազատվես բանտից և երկաթե կապանքներից»: Իսկ նա, բերանը հազիվ բացելով, ասաց. «Այո՛, սո՛ւրբդ Աստծու, ես եմ, որ երաշխավոր դարձրեցի առ Աստված Նիկողայոսին և ձերդ սրբությանը` բարեխոս»: Սուրբ Սիմեոնն ասաց նրան. «Եվ կկատարե՞ս ինչ խոստացել ես. կրոնավոր լինել և առաքինությամբ վարել կյանքդ»: Եվ նա ասաց. «Այո՛, տե՛ր, [ես]` քո ծառան, կկատարեմ ամենը, որ խոստացա»: Եվ Սիմեոնն ասաց. «Բարի կամքո՞վ խոստացար կատարել, որդյա՛կ: Արդյո՞ք քեզ խանգարող բան չի լինի: Ե՛լ և գնա՛ ուր կամենում ես, որովհե տև այսուհետ ոչ ոք չի կարող բռնել քեզ»: Եվ ձեռքի գավազանը բարձրացնելով` սուրբը մոտեցրեց երկաթե կապանքներին, և որպես մոմն է հալչում կրակից, այնպես հալվեց երկաթը: Եվ ելնելով` [Պետրոսը] Սիմեոնի և սուրբ Նիկողայոսի հետ շտապով հեռացավ: Եվ նա աղաչում էր երկուսին, որ քաղաքից դուրս տանեն, որովհետև կարծում էր, թե երազում է տեսնում: Եվ Պետրոսին քաղաքից հանելով` Սիմեոնը նրան հանձնեց սուրբ Նիկողայոսին և անհետացավ:

Եվ նրա մոտ մնաց խնամածու Նիկողայոսը: Եվ երանելին հրամայեց, որ փող վերցնի` ճանապարհի համար: Եվ Պետրոսն ասաց. «Ո՜վ Աստծու սուրբդ, ոչնչի կարիք չունեմ»: Եվ Նիկողայոսը քաջալերեց նրան և հրամայեց մտնել պարտեզ և հարկ եղածին չափով այնտեղից պտուղ վերցնել: Եվ այդպես չդադարեց նրա խնամքը տանել, մինչև անվնաս հասցրեց Հռովմայեցվոց երկիրը: Եվ երբ մտան Գերգացիների աշխարհը, սուրբն անմիջապես անհետացավ` միայն այս ասելով Պետրոսին. «Այժմ ժամանակն է խոստումները կատարելու, ապա թե ոչ` Սամարղանը հիշո՛ւմ ես, դարձյալ այնտեղ կհայտնվես»: Իսկ Պետրոսը, որովհետև գիտեր խոստումն ուշացնելու պատուհասները, խիստ վախեցավ և կատարեց ինչ որ խոստացել էր: Ո՛չ իր տունը գնաց և ո՛չ բարեկամներին երևաց. շտապ ուղևորվեց Հռովմ, որ հասնի և կատարի խոստացածը` ինչ որ շրթունքներն արձակեցին և լեզուն խոսեց:

Եվ այստեղ, ինձ թվում է` երևում է սուրբ Նիկողայոսի անսահման հոգածությունը, որովհետև իբրև գթած հայր` միշտ խնամում և պահպանում էր իրեն հուսացողներին. ուղեկցեց ճանապարհին, ուղղորդեց, քաջալերեց Պետրոսին և արիություն շնորհեց և չբաժանվեց նրանից, մինչև որ չնվիրաբերեց Աստծուն:

Երբ Պետրոսը Հռովմ հասավ, ո՛չ եկեղեցու տեղը գիտեր, և ո՛չ այն, թե ո՞վ է Հռովմի եկեղեցու առաջնորդը: Եվ Աստծու սուրբը երևաց Հռովմի հայրապետին և Պետրոսի ձեռքից բռնելով` ցույց տվեց նրան: Եվ ամենը կարգով պատմեց հայրապետին. թե ինչպես Պետրոսին ազատեց բանտից, և թե ինչպես վերջինս խոստացավ «կարճացնել մազերն» ու կրոնավոր դառնալ Պետրոս առաքյալի տաճարում: Եվ հայրապետին տեղեկացրեց. «Պետրոս է անունը նրա: Եվ այժմ մի՛ հապաղիր և շտապ իրագործի՛ր սրա խոստումը»: Եվ հայրապետը քնից զարթնեց և շտապ գնաց առաքյալի տաճարը: Օրը կիրակի էր, [և եկողները շատ էին]: [Հայրապետը] նայում էր բոլոր տաճար մտնողների դեմքերին, որ թերևս կարողանա ճանաչել նրան, որին անուրջներում ցույց էր տվել [Նիկողայոսը]: Եվ երբ բազմությունն անցնում էր, տեսավ և այնքան ամբոխի մեջ ճանաչեց և նշան անելով` իր մոտ կանչեց:

Եվ որովհետև Պետրոսը չնկատեց այդ, հայրապետը անունով կանչեց նրան. «Պետրո՜ս, [դո՛ւ], որ Գերգացիների աշխարհից ես գալիս…»: Եվ երբ մոտեցավ [Պետրոսը], հայրապետն ասաց. «Դու չե՞ս, որին մեծ Նիկողայոսն ազատեց բանտից և կապանքներից»: Եվ նա ասաց. «Այո՛, տե՛ր, ես եմ»: Հայրապետն ասաց. «Մի՛ զարմացիր, որդյա՛կ, որ քեզ կանչեցի, չնայած երբևէ չէի տեսել. սուրբ Նիկողայոսն այս գիշեր երևաց ինձ և պատմեց քո մասին ամենը: Եվ դրա համար եկել եմ «մազերդ կարճացնելու»: Եվ այս ասելով` կտրեց մազերը, [օծեց] նրան և նվիրեց Աստծուն:

Երբ [սուրբն այս] լսում է աղաչանքները, օգնում է նրանց, որ դիմում են իրեն, և այսպես հռչակավոր Նիկողայոսը հրաշք[ներ] է գործում: Եվ [պատմությունը], որ այժմ պատմեցի և մյուսը, որ պիտի պատմեմ` առաջինի նմանությամբ, ևս Սիմեոնի հետ գործեց:

 * * * 

Մի կապադովկացի մարդ, որ զորավար էր, ժառանգել էր իր աշխարհի իշխանությունը: Եվ կին և որդիներ ուներ, որոնց խրատել էր ամենայն բարեպաշտությամբ և Տիրոջ պատվիրաններով: Եվ նրանց պալատ տարավ և թագավորական սպասավորության դրեց: Իսկ երբ նրանք բնակվեցին այնտեղ, ինչ-որ ապականիչ ախտ ընկավ նրանց մեջ` մանիքեական պիղծ և եղկելի կրոնից, և կործանող աղանդի դառն թույնը ծածուկ բույն դրեց նրանց մեջ, սակայն կեղծավորությամբ արտաքնապես քրիստոնյա էին ձևանում: Եվ երբ նրանց հայրն իմացավ այս, մտածմունքի մեջ ընկավ, սկսեց զգուշացնել իր որդիներին և աղաչելով խնդրում էր հեռու մնալ կործանող հերձվածից: Եվ այսպես էր ասում նրանց. «Վա՜յ ինձ, քաղցրի՛կ որդիներ: Ո՞վ ապականեց ձեր անբիծ հավատը, ո՞վ կողոպտեց ձեր անկողոպտելի գանձը, ո՞վ խորտակեց ձեր անգին մարգարիտը, ո՞վ քաղցրության փոխարեն դառնություն սերմանեց ձեր հոգիներում, ո՞վ… Ի՞նչպես սովորեցրի ձեզ քրիստոնյա լինել, և ինչո՞ւ համաձայնեցիք հեռանալ լույսից և խավարին հասնել: Եվ [ինչո՞ւ] ծառա դարձաք խավարազգյաց կործանող դևերին, փոխանակ ծառայելու Տեր Աստծուն, որ բնակվում է անմերձենալի լույսի մեջ և լուսավորում բոլոր մարդկանց, և որ գալու է [երկրորդ] անգամ»:

Այս ամենը և սրանից ավելին ասաց որդիներին և շարունակ խորհուրդ էր տալիս: Սակայն նրանք անշարժ մնացին չարիքի մեջ, որովհետև ախտով բռնված հոգին ոչ մի խորհրդի չի հնազանդվում, այլ խավարած սրտով գահավիժում է: Եվ երբ իմացավ նրանց անդրդվելի միտքն ու կամքը, ուրիշ միջոցի դիմեց. սպառնում էր, որ եթե չհամաձայնեն, տանջանքների և չարչարանքի կենթարկի: Եվ տեղեկացրեց թագավորին և բացատրեց, որ որդիներն այդ չարիքով կործանվեցին: Իսկ նրանք երբ տեսնում էին իրենց ծնողի զայրույթն ու ցասումը, չէին համարձակվում հանդիմանել. որովհետև խավարի ախտի մեջ գտնվողները չեն կարող լույսին նայել: Եվ վատնելով իրենց ամբողջ ունեցվածքը և լքելով ազգն ու բարեկամներին, մանիքեական բազմաշփոթ աղանդի հետևից գնացին` իրենց հորը թողնելով անմխիթար սգի մեջ: Եվ նա այնքան չվշտացավ որդիների հեռանալու համար, որքան ուղիղ և ճշմարիտ հավատն ուրանալու, և կյանքն անց էր կացնում հեծությամբ, աղաչում էր Աստծուն, որ նրանց զղջալու ժամանակ տա բաժանվելու և հեռանալու այն [աղանդից], որ նրանց խավարի մեջ նետեց: Օգնության էր կանչում նաև Նիկողայոս երանելի և երջանիկ հայրապետին, որովհետև մարդն այս սովորություն ուներ սրբի հիշատակը կատարելու: Նաև սրբի [պատվին] տաճար էր կառուցել, պայծառությամբ և վայելչությամբ գեղեցկացրել: Եվ նա շրջում էր Կապադովկիայի մերձակայքում, [լեզվա]մարտի բռնվում հերձվածողների հետ և հաղթելով` ամոթալից խայտառակությամբ բաց էր թողնում, ուստի նրանց թշնամանքին էր արժանանում, որովհետև որդիները ևս հրահրում և շարժում էին նրանց զայրույթն իրենց հոր դեմ:

[Սակայն] Աստծու անսահման զորությունը բարկության պահին կարող է զայրույթին տեղի տալ:

Մի դեպք եղավ, երբ աստվածամարտ մանիքեացիները նրան բռնեցին և նետեցին տիղմի և մրի փոսը: Եվ այնտեղ երկաթյա կապանքների մեջ էր` իր հետ նետվածների պես: Եվ բարեխոս ունենալով Նիկողայոս մեծ քահանայապետին` բանտում չէր դադարում աղաչել Տիրոջը, որ իրեն ազատի այդ նեղությունից: Եվ երբ վեց օր ոչ մի բան չկերավ, ասաց. «Ո՛վ սուրբդ Աստծու, միայն քո ցանկությունն է հարկավոր, [որովհետև] Աստված քեզ կարողություն է տվել. եթե աղաչես մարդասեր Աստծուն, անմիջապես կլսի, որովհետև գրված է` «Իր երկյուղածների ցանկությունն ընդունում է Տերը և լսում նրանց աղոթքները և ապրեցնում նրանց» (Սաղմ. ՃԽԴ. 19): Ինչո՞ւ ինձ այս բանտում թողեցիր, ինչո՞ւ լքեցիր ինձ: Մի՞թե չգիտես, որ սկզբից ևեթ մինչ օրս հույսն իմ քեզ հետ է և մեծ խնամքով կառուցել եմ քո տաճարը և երբեք չծուլացա` ամեն տարի քո հիշատակը կատարել: Ամեն տեղ սքանչելիք ես գործում, ինչո՞ւ ինձ անմխիթար թողեցիր այս կապանքների մեջ: Եվ ուրիշ բան չեմ կարող մտածել, բացի նրանից, որ իմ հանցանքները փակեցին գութը ինձ խնամող մարդասերիդ և միգախառն մառախուղի պես ամպերը ծածկեցին ինձ և չեն թողնում, որ պաղատանքներիս ձայնը լսելի լինի ունկիդ»:

Այս և սրանից ավելին իր մտքում խոսեց Աստծու սրբի հետ: Եվ ասես իրոք խոսում էր նրա հետ` այդպես ավարտեց իր պաղատանքի խոսքերը: Իսկ երբ երեկոն իջավ, լռեց և մի փոքր նիրհեց: Եվ ահա երևաց նրան Աստծու սուրբն ու ասաց. «Աստծու մարդ, ինչո՞ւ ես ինձ դիմում. ես մի մեղավոր մարդ եմ և պետք է շատերին օգնեմ: Ինդրի՛ր բոլորի արարչից, և Նա Իր բարեգթությամբ առատապես կպարգևի Իր ողորմության շնորհները նրանց, ովքեր խնդրում են Իրենից: Բազմիցս աղաչեցի քո համար, բայց չլսեց ինձ: Սակայն մի բան կասեմ. մի արդար մարդ կար, որի անունը Սիմեոն էր, որ տաճարում իր գիրկն ընդունեց Աստծու Որդուն: Նա Աստծուն խնդրելու իրավունք ունի, և [Աստված] կատարում է նրա բոլոր խնդրածները: Սիմեոնին ուղղիր քո պաղատանքը, և նա կփրկի քեզ բոլոր վտանգներից»: Եվ [մարդն] անմիջապես զարթնեց քնից և խնդությամբ լցվեց և սկսեց աղաչել ծերունուն, որպես պատվիրված էր: Եվ երբ նույնքան օրեր սոված մնալով աղոթում էր Աստծուն, անուրջներում նրան երևաց արդար [ծերունին] և ասաց. «Ո՛վ մարդ, երբեք ինձանից չէիր խնդրել, որ քեզ տայի: Ո՞վ քեզ խորհուրդ տվեց թողնել մեր եղբայր Նիկողայոսին, որի հիշատակը կատարում ես ամեն տարի և որի անունով տաճար ես կանգնեցրել: Նրա՛ն աղաչիր, որ կատարի քո խնդրանքները և ազատի քեզ այս նեղությունից, որովհետև բոլոր սրբերից առավել նա ընդունեց արագ օգնության հասնելու շնորհը»: Եվ այս ասելով` անհետացավ:

Իսկ նա անհագ կերպով սկսեց աղերսել, ինչի մասին տերն առակով ասում է Ավետարանի մեջ, թե` մեկը գիշերով երեք նկանակ է խնդրում բարեկամից, իսկ նա պատճառաբանում է, թե դռները փակված են և մանուկներն իր հետ անկողնում են: [«Բայց եթե բարեկամության համար վեր չկենա և չտա], թախանձանքի պատճառով վեր կելնի և կտա նրան [ինչ որ պետք է»] (Ղուկ. ԺԱ. 5-8): Եվ կամ դարձյալ ասում է. «Խնդրեցե՛ք և կտրվի ձեզ, փնտրեցե՛ք և կգտնեք, բախեցե՛ք և կբացվեն ձեզ համար» (Ղուկ. ԺԱ. 9): Եվ ինքն իրեն այս բաները մտածելով` դարձյալ երեք օր սոված անցկացրեց: Եվ երրորդ օրվա վերջին տեսավ երանելուն` քահանայական զգեստավորմամբ և ծերունու նման` ձեռքին գավազան բռնած: Եվ բոլոր կողմերից արփիահրաշ լույսի ճառագայթներ էին, այնքան որ բանտը լցվել էր հրալից փայլատակմամբ: Եվ մոտենալով մարդուն, ասաց. «Ե՛կ, ահա ազատվեցիր կապանքներիցդ»: Եվ ձեռքին եղած գավազանով հպվեց և ազատեց նրան երկաթե կապանքներից ու ասաց. «Արի՛ իմ ետևից»: Եվ մոտեցավ դռանն ու բացեց նրա համար և անցկացրեց բանտի հսկիչների միջով, ինչպես և բանտն արտաքինից հսկողների և ճանապարհ բացելով` հասցրեց քաղաքի դռների մոտ: Եվ երբ մոտեցավ դարպասին, փականներն անմիջապես բացվեցին: Եվ դուրս հանելով` ասաց. «Գնա՛ հանգիստ և մի՛ երկնչիր որևէ մեկից»: Եվ երբ [մարդը] մի փոքր տեղ գնաց, նրան նորից հանդիպեց Նիկողայոս քահանայապետն ու ասաց. «Ուրախացի՛ր, որդյա՛կ,- և գիրկն առնելով նրան` համբուրեց ու ասաց,-ահա քո խնդրածները կատարեց Տերը, և պետք է մշտապես գոհանաք Նրանից»: [Նաև ավելացրեց]. «Երբ Հունաց աշխարհը հասնես, չգնաս քո տուն, այլ կգնաս Հռովմ: Եվ այնտեղ կգտնես իմ եղբայր Նիկողայոսին` քահանայական աթոռի վերատեսուչին և մեր ողջույնները կհայտնես նրան: Եվ նրանից կրոնավորություն կընդունես, մազերդ կարճացնելով, և Աստված քեզ կտա բոլոր բարիքները»: Եվ նրան հացի երեք նկանակ տվեց և ասաց. «Վերցրո՛ւ հացն այս և կերակուր ճաշակի՛ր»,- և նույն պահին անհետացավ: Եվ նա խնդությամբ շարունակեց ճանապարհն իր`առանց որևէ խոչընդոտի հանդիպելու: Եվ մի դրախտային այգի գտավ և իր կարիքի չափ այնտեղից միրգ հավաքեց, և պահապաններից ոչ մեկը չխոսեց նրա վրա, թե` «Ի՞նչ ես անում»: Եվ նա, վերցնելով պտուղները, գնաց-հասավ Հունաց երկիրը:

Եվ չխախտեց իր ուխտը, այլ իր տունն օտար հարկ համարեց, իսկ բարեկամներին` անծանոթ, և գնաց իր ճանապարհով` ուր հրամայված էր: Եվ [նա], որ սրանից առաջ պայծառ զգեստներով և ոսկեզարդ երիվարով էր շրջում, այժմ չարչարվելով` հետիոտն էր գնում: Եվ երբ հասավ Օվկիանոսին, մի նավ գտավ, որ Հռովմ էր գնում. նստեց այն և հասավ հռչակավոր քաղաքը: Եվ այդ օրը մեծ տոն էր, երբ ամբողջ ժողովուրդը առաքյալի տաճարն էր գալիս: Եվ նա հարցրեց, թե ո՞ւր են գնում, և պատասխանեցին, որ գնում են առաքյալի տաճարը: Եվ մարդը, խառնվելով նրանց, եկեղեցի մտավ խորհրդավոր պատարագի ժամանակ և իր մոտ կանգնածներին խնդրեց, որ ցույց տան քահանայապետին: Եվ երբ ցույց տվեցին, մոտենալով ընկավ նրա ոտքերը: Եվ հայրապետն ասաց. «Եղբա՛յր, արի՛ ողջունենք միմյանց, որովհետև քո մասին պատմել է իմ եղբայր Նիկողայոսը»: Եվ նա, զարմանալով հայրապետի ասածից, ոչինչ չկարողացավ պատասխանել: Իսկ հայրապետը, նրան վերցնելով, կարճացրեց մազերը, [կրոնավոր դարձրեց] և խաղաղությամբ ճանապարհեց: Իսկ նա այնտեղից գնաց և եկավ բնակվեց Գաղղիայի սահմանների մոտ` մի անապատ վայրում, և այնտեղ ավարտեց կյանքն իր` առաքինական ճգնությամբ պայծառանալով: Եվ իր չարչարանքների բոլոր դեպքերը, [և] թե ինչպես սուրբ Նիկողայոսի և արդար Սիմեոնի բարեխոսությամբ ազատվեց նեղությունից, գրի առավ և հանձնեց հավատացյալներին:

Իսկ ես` իմ տկար լեզվով և փոքրագույն իմաստությամբ, իմ կարողության չափով, որքան հասու եղա սուրբ Նիկողայոսի սքանչելիքներին, պատմեցի առանց հապաղելու:

* * * 

Իսկ այժմ նրա մյուս գործերին դարձնեմ խոսքս, որ չնայած անսահման են նրա սքանչելիքները և ոչ ոք չի կարող համրել, սակայն որքան հասու լինենք` առանց հապաղելու կպատմենք, որովհետև անհնար է, որ ծարավ [մարդ]ն, աղբյուրի հանդիպելով, [պարզապես] անցնի մոտով, կամ նորից հանդիպելով` չխմի, նաև անվտանգ չէ ծարավի առկայությունը չգիտակցելը, որի համար բազում նախատինք կստանա: Այս իսկ պատճառով բարեպաշտներից ինչ որ լսեցինք, ուշադրության առանք և միավորեցինք մեր խոսքին:

Մի մարդ Կոստանդնուպոլիս հոյակապ քաղաքից ելնում և նավելով Թրակիսի կողմերն էր հասնում: Եվ [մի անգամ], երբ նավում էին, և նավը ծովի խորքերում էր, գիշերով վրա հասավ ալեկոծ մրրիկը և ուժգին հողմով նավը ճեղքեց: Իսկ մարդն այդ պինդ բռնվել էր առագաստի փայտից, սակայն հողմի ուժգին փչելու ժամանակ չկարողացավ դիմանալ, և քշվեց, ընկավ ծովը: Եվ նա ոչինչ չհասցրեց պաղատել, այլ միայն այս. «Սո՛ւրբ Նիկողայոս, օգնի՛ր ինձ»,- և ծովն ընկղմվեց: Եվ անընդհատ այս էր աղաղակում` սրբի անունը տալով: Եվ ո՜վ զարմանալի սքանչելիք, որ առաջիկա խոսքը հիացնում է միտքս. աներևույթ զորությունը բարձրացրեց նրան և փակ դռների միջով անցկացնելով` իր տունը մտցրեց: Եվ երեք սքանչելիք կատարեց. նախ, որ ծովից կենդանի հանեց, երկրորդ, որ մարդու մտքի պես արագ` փակ դռնով անցկացրեց, երրորդ, որ ոչ միայն դռնով անցկացրեց, այլև սենյակն իր հասցրեց: Իսկ ովքեր տանն էին, երբ ձայնը լսեցին, ասացին. «Ո՞վ է սա… արդյոք այս ձայնը նման չէ՞ մեր տիրոջ ձայնին, որ այսօր հեռու ճանապարհ ընկավ… ի՞նչպես այսքան արագ եկավ… փակ դռների միջով»: Ահով բռնված` մոտեցան սենյակի դռանը և տեսան, որ հուսալիորեն փակված է սողնակով, և լսեցին, որ բարձր ձայնով արտասանում է սրբի ձայնը: Եվ նրանք, ջահեր վառելով, բացեցին դռները և նրան անզգայացած գտան, ասես կիսամահ, այնքան, որ չգիտեր ով լինելը: Եվ կարծեցին, թե ավազակ է: Իսկ երբ ճանաչեցին, հարցնում էին, թե` «Քեզ ի՞նչ պատահեց, և ինչպե՞ս մտար փակ դռնով»: Իսկ նա, փոքր-ինչ ուշքի գալով, հարցրեց. «Որտե՞ղ եմ, և ո՞վ եք դուք, որ հետս խոսում եք»: Եվ նրանք ասացին. «Ահա քո տանն ես և չգիտե՞ս, թե որտեղ ես»: Եվ նա, աչքերը բացելով, ասաց. «Այն գիտեմ, որ նավի վրա էի և ծովն ընկա: Իսկ թե ինչպես այստեղ եկա` չգիտեմ»: Եվ նրանք շոշափեցին նրան, որ ճիշտն իմանան, և տեսան, որ նրա շորերը թաց են, այնքան, որ ջուրն ասես վտակներով հոսում էր: Եվ այսպես իմացան, որ ծովից էր բերվել նա, որովհետև վրայից հոսող ջուրն աղի էր: Եվ բոլորը, հիացմունքի մեջ ընկած, չէին կարողանում խոսել: Եվ հավաքվեցին քաղաքի բոլոր բնակիչները, որ տեսնեն զարմանալի սքանչելիքը: Եվ բոլորը փառք տվեցին Աստծուն, որ իր սրբերի միջոցով սքանչելիքներ է հրաշագործում:

 * * * 

Այժմ արթնացրեք ձեր մտքերը մյուս սքանչելիքի համար և մի՛ ձանձրացեք երկարությունից, որովհետև պատմությանս ունկնդրությունն իզուր չի լինի, այլ բազմապատիկ վարձքով կվերադառնա:

Սիմեոն անունով մի մարդ երկյուղածությամբ և ճգնությամբ էր անցկացնում կյանքը, և որովհետև սրբազնագործման շնորհ ընդունեց Աստծուց, Դեկապոլսեցի կոչվեց բոլորի կողմից: Նաև իրեն մերձավոր մի մարդ ուներ, որի անունը Նիկողայոս էր: Եվ ինչ-որ գործով նրան Արևմտյան կողմերն ուղարկեց: Եվ ծովի վրա խաղաղություն և հանդարտություն էր: Եվ արագընթաց նավելով` ախորժելի բարբառով երգում էին, որպես կարգն է նավարկողների` խնդությամբ գնալ: Հանկարծ նրանց վրա հասավ սաստիկ մրրիկը` բարձր ալիքների միջից խռովաձայն գոռալով: Եվ ավելի ու ավելի էր սաստկանում հողմի ուժը, որ վայրի կերպով տարուբերում էր նավը և ալիքներ շպրտում վրան, մինչև որ [նավողները] բաց թողեցին առագաստը, լքեցին ղեկն ու թողեցին թիակները: Նաև անձրևն էր մեծ սաստկությամբ թափվում նրանց վրա, այնքան, որ այս կյանքից հույսերը կտրեցին: Եվ իրենց կյանքը փրկելու ոչ մի այլ հնար չգիտեին, այլ միայն արագահաս օգնական Նիկողայոսի անունն էին արտասանում: Եվ իրենց խնդրանքով չվրիպեցին, որովհետև պարզորոշ երևաց կրոնավորն այն` մեծ սքանչելագործ Նիկողայոսը, որ ծովի վրա քայլում էր` ասես ցամաքի վրայով, այնպես, ինչպես Փրկիչը, [երբ] խոսեց աշակերտների հետ, նույնպես և Նիկողայոսը, որ զվարթացնող ձայնով ասաց նավավարին. «Արի՛, եղբա՛յր, մի՛ տարակուսիր, քաջալերվի՛ր և ամո՛ւր պահիր նավիդ ղեկը, որովհետև ձեզ հետ եմ»: Եվ այս ասելով` անհետացավ:

Եվ նույն պահին խաղաղություն եղավ ծովի վրա, և երկինքը պարզվեց, հողմն անցավ, և ծովը հանդարտվեց ինչ-պես փոքրիկ ամանի մեջ լցված ջուր: Եվ նրանք, որ սկզբում հուսահատվել և իրենց մեռյալ էին պատկերացնում, սրբի երևալուն պես խնդությամբ լցվեցին և փառավորեցին Աստծուն, որ սքանչելիքներ է գործում իր սրբերի միջոցով: Իսկ մենք` խոսքով և իմաստությամբ տկար, թեև հիանում ենք նրա սքանչելի գործերով, սակայն ի զորու չենք նրան գովություն առաքել արժանի կերպով, բացի մյուս սքանչելիքները պատմելուց:

* * * 

Գրատիոս անունով մի մարդ, որ բնակվում էր Մյուռիո քաղաքի ծովեզրին, սովորություն ուներ ամեն տարի կատարելու սուրբ քահանայապետի հիշատակը և աղքատներին բազում ինչք բաժանելու: Իսկ մի անգամ, երբ եկավ նրա տոնի պայծառ և երևելի օրը, շատերը գնացին Մյուռիո քաղաքը` նրա սուրբ գերեզմանը երկրպագելու: Իսկ Գրատիոսն ու իր կինը մնացին տանը, որ տոնի պատրաստությունը տեսնեն: Նրանց որդին` Բասիլիոսը, ևս գնաց տաճար: Եվ երբ ավարտեցին երեկոյան պաշտամունքը, հանկարծակի նրանց վրա հարձակվեցին հագարացիները, և ով որ հանդիպեց, գերեվարեցին Կրետես կղզի: Իսկ Գրատիոսի որդի Բասիլիոսին, որովհետև հույժ վայելուչ տեսք ուներ, [հագարացիները] նվիրեցին իրենց ազգապետին: Ու քանի որ ուշիմ և ընդունակ էր, [առաջնորդը] պատշաճ համարեց անձնական սպասավորների շարքը դասել: Երբ մանկան ծնողները լսեցին իրենց զավակի հետ պատահածը, նրանց ուրախությունը սուգ դարձավ: Եվ հապաղեցին տոնը կատարել և արհամարհեցին իրենց տոնական պատրաստությունը և անդադար ողբ և հառաչանք էին վերառաքում Աստծուն: Եվ արդյոք ո՞վ կարող է պատմել և նկարագրել նրանց անփարատելի տրտմությունն ու անմխիթար վիշտը, և կամ օրնիբուն սրտի խորքերից բխող հառաչանքները և արցունքի վտակները, որ հոսում էին նրանց աչքերից: Երեխայի մայրը եղեգով ծվատում էր երեսը և գլխի մազերն արմատից պոկում, այնպես, ինչպես կողբա մայրը միակ որդու համար: Բոլոր նրանք, որ տեսել են նման մի բան, կասեն, թե ինչ վշտի մեջ են ընկնում ծնողները զավակից հանկարծորեն զրկվելիս, որովհետև երբ հիվանդության դեպք է լինում, ամեն կերպ փորձում են հմուտ բժիշկ գտնել, որ թերևս կարողանան բժշկել իրենց սերնդին: Եվ եթե այդքանից հետո կորցնում են, սուգն այնքան չէ, ինչ կլիներ առողջ երեխային հանկարծակի գերության մեջ կորցնելիս, այն էլ անօրեն և գարշելի մի ազգի գերության: Եկան նրանց գավառակիցները, և միասին լալիս ու ողբում էին: Եվ ինչպես մարգարեն է ասում` նրանց տոնը ողբ դարձավ, և ուրախությունը` տրտմություն, սաղմոսերգության փոխարեն` հառաչանք, փառաբանության փոխարեն` մոլորեցնող խոսքեր էին վերառաքվում` մեղքին հաղորդվելով: Եվ ով կհամարձակվի կրկնել նրանց մոլորյալ խոսքերը, որովհետև կարծում էին, թե սուրբ Նիկողայոսը չի կարող բացահայտ սքանչելիք գործել և իրենց ազատել այդ վշտից: Եվ մտքներով չէին անցկացնում [այն դեպքը], երբ դեռ երկրի վրա եղած ժամանակ, [սուրբը] հեռուներից երևացել էր թագավորին և պատժից ազատել նրանց, որ անմեղ տեղը մահվան էին դատապարտվել: Բայց այժմ [սուրբը հապաղեց], թույլ տալով, որ մեղքը փոքր ինչ մեծանա, որպեսզի ավելի մեծապես հրաշագործի մեղքի դեմ:

Իսկ երբ մեկ տարի անցավ, և ծնողներին անհայտ մնաց մանկան ճակատագիրը, նորից եկավ մեր երիցս երանյալ հայր Նիկողայոսի տոնը: Եվ բոլորը դիմելով գնում էին սրբի տոնին, և ամեն մեկն ըստ կարողության նվիրաբերում էր: Միայն Բասիլիոսի հայրն էր, որ չէր շտապում, որովհետև իրեն ու կնոջը մեծ սուգը երկմտության մեջ էր գցել: Եվ մանկան հոր միտքը երկու մասի էր բաժանվել. ինչպես փարատի կնոջ վիշտը, կամ ինչպես մասնակցի տոնին: Եվ հետո մոտեցավ Բասիլիոսի մորն ու ասաց նրան. «Ո՛վ կին, ի՞նչ օգուտ այստեղ մեր գերուն ողբալուց: Միայն այս գիտենք` շատերին ունենք այսպես մեզ ողբակից: Եվ եթե իզուր ողբանք, նա ոչինչ չի օգտվի դրանից: Ե՛կ այժմ խոնարհությամբ գնանք սուրբ Նիկողայոսի մոտ, և հավատա՛, որ մեծ բարության կհանդիպենք, որովհետև անպատկերացնելի հույսով մեր մանկանը մեզ կվերադարձնի, իսկ եթե երեխան ծառա դարձած լինի, կգթա նրան, որ ծառայության լուծը ծանր չլինի: Եվ այժմ ինչն է պատճառը, որ մենք անհաղորդ մնանք այս մեծ և պայծառ տոնին, որ ո՛չ միայն մարդիկ, այլ նաև հրեշտակներն են տոնում և երկրավորներիս հետ ուրախանում են նաև վերինների բանակները»: Եվ կինն ընդունեց ամուսնու խոսքերը, և միաբանվելով` կատարեցին սրբի տոնը: Եվ երբ կատարում էին երեկոյան պաշտամունքը, մեծ խրախճանք սարքեց իր տանը և ընդունեց այնտեղով բոլոր անցնողներին: Եվ այժմ թո՛ղ ուշադիր լինի յուրաքանչյուր ոք, որ ի սրտե կամենում է ուկնդրել սրբի սքանչելիքները, որպեսզի միասին ուրախանանք: [Հավաքվածները] հիշեցին նաև Բասիլիոսին և ասում էին. «Ո՜վ փափագելի մանուկ, մեր երանելի հոր մյուս տոնին թո՛ղ որ բաժակները դու տաս մեր ձեռքը»: Եվ նրա բարեվայելչություններն էին գովում` ծնողներին սփոփելու համար: Եվ երբ սկսեցին այս խոսել, [տան] արտաքին սրահում շների աղմուկ լսվեց և երկարեց, ասես գազանի վրա էին գազազած հաչում: Իսկ տանը եղածները կարծեցին, թե հագարացիներն են իրենց վրա հարձակվել, և ջահեր վառելով` փորձում էին փրկության ճանապարհ գտնել: Իսկ հայրը, լուսամուտից նայելով, տեսավ իր Բասիլիոս որդուն` հագարացու զգեստներով և ձեռքին անապակ բաժակ: Եվ ապշահար` համարեց, թե աչքին է երևում և տարակուսանքից չէր կարողանում խոսել: Ապա մի քիչ սթափվելով և ուշքի գալով` վախվորած, բայց և ուրախությամբ, մեղմորեն ասաց. «Որդյա՛կ իմ Բասիլիոս, իսկապե՞ս տեսնում եմ քեզ, թե աչքի ես երևում»: Եվ նա ասաց. «Ես եմ` քո Բասիլիոս որդին, որ հափշտակվել էի հագարացիների կողմից»: Իսկ հայրը, կամենալով լիովին համոզվել, մոտեցավ մանկանը, շոշափեց նրան և գիրկն առնելով` համբուրեց և գոհացավ Աստծուց: [Եվ հայրն սկսեց] հարցնել, թե` «Ինչպե՞ս հանկարծակի վերևից հայրական գիրկը տրվեցիր… Ո՞վ բերեց [քեզ]… Ինչպե՞ս ազատվեցիր հագարացիների պիղծ ձեռքերից… Ընկերների՞դ հետ փախար, թե միայն դու… Ինչ-որ մեկն ազատե՞ց քեզ, թե ինքդ ազատվեցիր…»:

Եվ մանուկն սկսեց պատմել ամենն ու ասաց. «Այդ ասածներիցդ ոչ մեկի կարիքը չզգացի. ահա այս պահին, որ այստեղ կանգնած եմ, [նույն կերպ] կանգնած էի ազգապետի առջև, որովհետև մեզ գերողները ինձ հանձնել էին նրան: Եվ մինչ [հագարացիներն] ընթրում էին, ես ազգապետին բաժակ էի մատուցում: Եվ ինչ-որ զորություն ինձ հափշտակեց բաժակով հանդերձ, որ տեսնում եք: Եվ չգիտեի, թե որտեղ եմ, մինչև այն պահը, որ խոսեցի ձեզ հետ: Երկրից բարձրացա և բարձունքներում էի, մինչև որ դու խոսեցիր հետս: Իսկ հետո ուշքի եկա և տեսա մեծ Նիկողայոսին, որ փարատում էր տրտմությունս և քաջալերում»: Երբ նրա հայրն այս լսեց, հիացավ մեծ սքանչելիքով և մանկան ձեռքից բռնելով` տարավ նրա մոր մոտ և ասաց. «Ո՛վ կին, տե՛ս մեր առաջնորդի զորությունը, որ արագ օգնության է հասնում նրանց, ովքեր սրտանց տալիս են իր անունը»: Իսկ մայրը, գիրկն առնելով իր որդուն, արտասվելով համբուրում էր նրան և ասում. «Արդյո՞ք իրականություն է, թե անուրջներում եմ գրկել որդուս, որին հափշտակել էին այլազգիները: Արդյոք դո՞ւ ես, տղա՛ս, որ կորցրել էի»: Այսպես և այսպիսի բաներ խոսեց մայրը: Իսկ ընթրիքին եկածները մեծապես ուրախացած` հիանում էին սքանչելիքով: Իսկ հաջորդ օրը հավաքվեց ամբողջ գավառը, որ ուրախակից լինի նրա ծնողներին: Եվ օրհնություն էին մատուցում Աստծուն, որ Իր սպասավոր սուրբ Նիկողայոսի միջոցով այդպիսի սքանչելիքներ գործեց:

Արդ, ըստ մեր կարողության փոքրիշատե պատմեցինք սուրբ Նիկողայոսի արագահաս օգնությունն ու սքանչելի գործերը: Եվ զարմանալի որևէ բան չկա, որովհետև նույն Աստվածն է, որ Ամբակումի միջոցով կերակուր էր մատուցում Դանիելին: Եվ նույն Ինքը այժմ Իր սպասավոր Նիկողայոսի միջոցով սքանչելիքներ գործեց մանկան կապակցությամբ և հավատքի մեջ հաստատեց նրանց, որ խղճի մտոք ձգտում էին կատարել սրբի տոնը, որպեսզի փառավորեն Աստծուն և Նրա ծառա Նիկողայոսին ի Քրիստոս Հիսուս ի Տեր մեր, որին վայել է փառք, իշխանություն և պատիվ, այժմ և միշտ և հավիտ անս. ամեն:

Վարք Սրբոց, Հատոր Գ, Ս. Էջմիածին – 2010թ.