«Թզենու անիծումը» առակի պատկերագրական կառուցվածքը

Քրիստոսի առակները մանրանկարչության մեջ հազվադեպ են պատկերվել: «Թզենու անիծումը» այլաբանական առակը (Մատթ. 21:19-20) ներկայացնող նկարները հիմնականում ունեն պատկերագրական պարզ կառուցվածք. Քրիստոս կանգնած թզենու դիմաց նայում է ծառին, ծառը բազմատերև ու սաղարթախիտ է, բայց անպտուղ: Այստեղ արտացոլված է ավետարանական այն պատմությունը, որտեղ պատմվում է, թե Հիսուս Երուսաղեմ վերադառնալիս քաղց զգաց, ճանապարհի վրա մի թզենի տեսավ, մոտեցավ նրան, բայց տերևներից բացի վրան ոչինչ չգտավ և թզենուն ասաց. «Այսուհետև հավիտյան պտուղ չունենաս»: Եվ նույն պահին թզենին չորացավ: Այս դրվագն ունի խորհրդանշական և բարոյական իմաստ:

Քանի որ առակների համար չեն եղել պատկերագրական կայուն սխեմաներ և դրանք այնքան հաճախ չեն պատկերվել, որքան Քրիստոսի հրաշքները, ուստի առակները պատկերող նկարներում շեշտը դրվում է ավելի գաղափարաբանական-իմաստային, քան պատկերագրական կողմի վրա: Մեկնություններում չորացած թզենու համար այլաբանական տարբեր բացատրություններ են տրվել: Միջնադարյան մեկնիչները գրում են, որ ապաշխարության պտուղը աղքատների համար կատարվող ողորմածությունն է: Քրիստոս այս թզենին չորացրեց, որովհետև դրա տերը պետք է Աստծու պարգևած բերքից ու պտղից բաժին հաներ ու թողներ աղքատներին ու երկնքի թռչուններին: Տերևալից, բայց պտուղ չունեցող այս թզենին խորհրդանշում է նրանց, ովքեր, արտաքին բարեպաշտությունը պահելով, չեն պտղաբերում բարի գործերով:

Մատենադարանի № 7651 Ավետարանում շուրջ երեսուներեք մանրանկարներ ներկայացնում են Քրիստոսի առակները: Սովորաբար «Թզենու անիծումը» առակը բյուզանդական մանրանկար տեսարաններում Քրիստոսը պատկերվում է մեկից մինչև մի քանի առաքյալների հետ: № 7651 Ավետարանի նկարիչը հրաժարվել է առաքյալների պատկերումից: Էջի լուսանցքում սուր տերևներով ոլորազարդ արմավատերևների հետ նկարել է Քրիստոսին բարկության ժեստով դեկորատիվ ծառի առջև, որի կողքին ժայռ է պատկերված:

1306 թ-ին Վասպուրականում գրված և այժմ Երևանի Մատենադարանում պահվող ձեռագրում թզենու անիծումը ներկայացված է պատմողական մանրամասներով: Ընդունված կանոնի համաձայն՝ նկարի եզրում թզենին է, որի կանաչադեղնավուն գույնը և ներքև թեքված ճյուղերը ցույց են տալիս Հիսուսի խոսքերին հաջորդած չորացումը: Ճյուղերը որքան ներքև են իջնում, այնքան տերևազուրկ են դառնում, որը խորհրդանշում է, որ այն սկսել է չորանալ արմատից և արդեն թափվել են տերևները: Թզենու դիմաց Քրիստոս և առաքյալներն են: Աշակերտները կենտրոնացած հայացքով նայում են Հիսուսին և թզենուն: Քրիստոս, թզենին անիծելով, մեզ ավանդեց, որ արտաքին բարեպաշտությունից բացի, հարկավոր է ունենալ նաև բարի գործերով և ողորմածությամբ աճեցրած փրկության պտուղը:

Քանի որ այս թեմայով նկարները ունեն պատկերագրական պարզ կառուցվածք, ուստի դրանք ոչ միայն առանձին նկարներով են ներկայացվում, այլև ավետարանական պատմության համապատասխան հատվածի լուսանցքներում: Հեթում Բ արքայի Ճաշոցում (1286թ.) թզենու անեծքը պատկերված լուսանցանկարում, սովորական ոսկետերև շրջանակում, որ վեր է ձգվում բավական բարդ և խոշոր գագաթով, պատկերված է Քրիստոսը. ավելի ցած, լուսանցազարդի կողքերին, երկու թզենիներ են, մեկը՝ դեռ կանաչ, մյուսը՝ դեղին, արդեն չորացած:

«Թզենու անիծումը» պատկերը տոգորված է հետևյալ գաղափարաբանությամբ՝ մտածել վերջին օրվա մասին և պատրաստ լինել, քանի որ դատը գալու է անժամանակ:

Կազմեց Գայանե Սուգիկյանը