Վանականության մեջ պահպանենք այն, ինչ փորձով է ստուգված

- Հա՛յր, եթե քույրը նոր հանձնարարություն է ստանում և այնտեղ հանդիպում է նախկինում ընդունված կարգի, ապա կարո՞ղ է ինչ-որ բան փոխել այդ կարգի մեջ:

- Ոչ, սկզբնական շրջանում պետք չէ ոչինչ փոխել, նույնիսկ եթե նա միայնակ է կատարում այդ հանձնարարությունը: Փոփոխությունները, որոնց մասին խոսում ես, հին մենաստաններ եկած վանական նոր եղբայրություններն են կատարել: Նրանք անհարգալիր են վերաբերվել իրենց նախորդների փորձին: Գործին այդ կերպ մոտենալով, օրակարգի և ժամերգությունների սեփական կարգացուցակ մտցնելով, և այդպիսով հնագույն վանական կանոնները՝ փորձով ստուգված և վանական կյանքին օգնող նախկինում գոյություն ունեցող կարգերը վերացնելով՝ վանականները ոչ միայն Ավանդություն չունեն, այլ նույնիսկ հարգանք չունեն Ավանդության նկատմամբ: Այդ հետո նրանք կհասկանան, թե ինչ օգուտ էր բերում այն ամենն, ինչ նրանք փոփոխել են: Նրանք, ովքեր որևէ կարգ կամ կանոն են հաստատել վանականության մեջ, գիտեին, թե ինչ են անում: Այն, ինչ հնուց է պահպանվում վանականության մեջ՝ կշռադատված է, փորձով ստուգված: Տե՛ս, ախր արվեստի կամ արհեստի յուրաքանչյուր ճյուղում պետք է կանոնները պահպանել: Ես, օրինակ, ատաղձագործ եմ եղել և գիտեմ, որ սովորական սեղանի բարձրությունը պետք է ութսուն, իսկ սանդուղքի աստիճանների լայնությունը քսանյոթ սանտիմետր լինի: Այդ ամենը ստուգված է փորձով, վերցված է որպես կանոն, իսկ աշակերտը պետք է ուղղակի ընդունի դա, կարիք չկա նրան բացատրելու, թե ինչու է այդպես, և ոչ այլ կերպ: Այդ սահմանումները փորձից են ծնվել: Աշակերտից վստահություն է պահանջվում վարպետի հանդեպ և հարգանք՝ նրա փորձի նկատմամբ: Նա, ով արհեստի կանոնները չի հարգում, լավ գործ չի անի: Նա սեղանը չափազանց ցածր կամ բարձր կանի, ինչ-որ բան անպայման կփչացնի:

Ես իմ կյանքում շատ խցեր եմ փոխել, իսկական «կավսոկալիվիտիս» (1) եմ դարձել: Երբեմն նոր վայրը գալով, ինչ-որ բան էի փոխում՝ մեխում էի «ոչ պետքական» դռները, հանում՝ «ավելորդ» մեխերը… Բայց հետո համոզվեցի, որ այն ամենն, ինչ նախկինում արվել է, իմաստ ունի: Այդ պատճառով այժմ, նոր խուց գալով, սկզբնական շրջանում ոչինչ չեմ փոխում այն ամենից, ինչ իմ նախորդներն են արել, նույնիսկ եթե անհարմարություն եմ զգում դրա պատճառով: Ոչ մի մեխ պատերից չեմ հանում: Եթե փորձ չունենալով պատից հանեմ մեխերը, ապա հետո, դրանք մեկ այլ տեղ մեխելու ապարդյուն փորձերից, ծեփը փչացնելուց հետո, միևնույն է, ստիպված եմ լինելու մեխել դրանք այնտեղ, որտեղ նախկինում էին: Քանի որ նա, ով ինձնից առաջ էր այդտեղ բնակվել, դրանք այդտեղ էր մեխել պրակտիկ անհրաժեշտությամբ ստուգելով: Եթե պատին մեխ կա, ապա այն անհրաժեշտ է այնտեղ շապիկը, կապան կամ էլի ինչ-որ բան կախելու համար: Մի խցում, որտեղ ես որոշ ժամանակ ապրեցի, ամեն անկյունում մի հաստ ու ծուռ ցուպ էր դրված: Ես դրանք բաժանեցի ինձ մոտ եկողներին, բայց հետո հասկացա, թե դրանք ինչու էին անհրաժեշտ: Այդ խցում շատ օձեր կային, և նա, ով ինձնից առաջ էր այդտեղ ապրել, անկյուններում ցուպեր էր դրել, որպեսզի անհրաժեշտության դեպքում չվազի փնտրելու:

Ամենակարևորը այն պահպանելն է, ինչը փորձով է ստուգված: Հակառակ դեպքում՝ Ավանդությունը հեռանում է, և մնում է դավաճանությունը (2): Համեմատի՛ր «Ավանդություն» բառն ու «դավաճանությունը»: Որքա՜ն է մեկը մյուսից տարբերվում: Մի՞թե կարելի է Ավանդության դավաճանությունը Ավանդության վերածել: Այսօր որոշ մենաստաններ անում են այն, ինչ խելքներին փչում է և համարում են, որ դա Ավանդության շրջանակներում է: Այդպես, այդ մենաստանները Ավանդության պահպանողներից դավաճանների են վերածվում: Սակայն եթե հոգևոր նրբազգացություն չկա, ապա հետո հոգևոր դատողությունն ինչպե՞ս է գալու: Չէ՞ որ վանականությունը պետք է այլ ուղու վրա մնա: Ո՛չ երթաքայլող զինվորական շարասյունը, ո՛չ «հասարակական ակտիվության ռելսերը», ո՛չ ֆաբրիկայի կամ կոլտնտեսության տիպի արտադրական հոսքագիծը մեզ՝ վանականներիս վայել չէ: Վանականությանը վանական, փորձով ստուգված «ուղի» է անհրաժեշտ, որ իր վրա հայրաբանական ուղու ուրվագիծը՝ բնույթն է կրում: Պատահում է, որ «հայրաբանական» են անվանում նաև այլ՝ «տեսական վանականության» սխալ ճանապարհը, որը «հայրաբանական» է անվանվել, որովհետև դրանով ընթացողները մի կուշտ Սուրբ հայրերին են կարդացել, միևնույն ժամանակ ո՛չ հայրերի, ո՛չ վանականության հետ ընդհանրապես ներքին կապ չունենալով:

Որոշ մենաստաններ այսօր ապրում և գործում են որպես բարեգործական կազմակերպություններ: Իհարկե, նրանք ինչ-որ արդարացում ունեն՝ նրանք թթխմոր չեն գտել: Բայց նրանք վանականության մասին կարող էին հին մենաստաններում հարցնել: Երբ թուրքական լծից հետո առաջին մենաստանները սկսեցին կյանքի կոչվել, ապա նույնպես թթխմոր չկար: Ժամանակավորապես իշխանությունը գրաված բավարացիները (3) ուզում էին ոչնչացնել գոյություն ունեցող մենաստանները, և խլել նրանց սեփականությունը: Ձգտելով մենաստանները վերացնել, նրանք հասան այն բանին, որ կարգադրեցին, որ վանականներն ամուսնանան: Բայց մյուս կողմից, ուղղափառ հույներն էլ չցանկացան հին վանականության որոնումներով զբաղվել, որպեսզի տեսնեին, թե ինչպիսին է այն եղել, և վերադառնային Ավանդությանը: Տեսնելով, որ վանքերը կովեր ու հորթեր ունեն, հույներն ասում էին. «Ահա՛, թե ինչպիսին է այդ վանականությունը: Ե՛վ կովեր ունեն, և՛ հորթեր»: Սակայն, այդ բոլոր կովերը, հորթերն ու խոճկորները մենաստաններում էին, որովհետև թուրքական լծի ժամանակ խեղճ աշխարհիկ մարդիկ իրենց ունեցվածքը մենաստաններին էին տալիս, որպեսզի պահպանեն դրանք թուրքերից: Հիվանդ, խեղված մարդիկ գալիս էին վանքի հաց ուտելու: Վանքերում կերակրում էին չքավորներին ու մուրացկաններին, բոլոր թշվառներն այնտեղ էին հավաքվում: Այն ժամանակ բարեգործական հաստատություններ չկային, և այդ պատճառով վանականները ստիպված էին անասուններով զբաղվել, որպեսզի օգնեն մարդկանց: Բայց հետո, երբ այլևս արդեն այդքան անհրաժեշտություն չկար, որ վանքերը բարեգործությամբ զբաղվեն, նրանք միևնույն է, շարունակում էին կովեր, հորթեր ու ոչխարներ պահել, շարունակում էին անասնաբուծությամբ զբաղվել: Այդժամ, այն ժամանակաշրջանի հոգևոր մարդիկ դա տեսնելով, սկսեցին մատով ցույց տալ. «Տեսե՛ք, հիացե՛ք, թե ինչ վանականություն ունենք», և հայացքները Արևմուտքին հառելով՝ սկսեցին արևմտյան վանականության օրինակը վերցնել, դրա միսիոներական թեքումով: Սկսեցին արևմտյան ամեն ինչին ընդօրինակել: Նրանք չվերադարձան մեր սեփական Ավանդությանը, որպեսզի տեսնելով, թե ինչ է կատարվել և մտածելով՝ ասեին. «Դե լա՜վ, այս ամենը թուրքական լծի ժամանակներից է մնացել: Այն ժամանակ վանքերը ինչպես հարկն է վանականորեն ապրելու հնարավորություն չունեին: Սա հին օրերի հիվանդություն է: Այժմ մենք պետք է կրկին դառնանք Ավանդությանը»: Ո՛չ, նրանք չվերադարձան մեր Ավանդությանը, այլ դարձան այն վիճակին, որում վանականները Արևմուտքում են գտնվում: Նրանք այնտեղի օրինակները վերցրին՝ ցանկանալով դրանք այստեղ կիրառել: Նրանք չվերադարձան Ավանդությանը և դրանում է կայանում նրանց սխալը: Քանի որ նույնիսկ թուրքերն էին հարգանքով վերաբերվում նրան, ինչ Եկեղեցուն էր պատկանում, որովհետև նաև նրանք էին բազմիցս տեսել մեր սրբերի հրաշքները: Եվ վանքերում թուրքերը ոչ թե ուրախ ընդունելություն էին փնտրում, այլ Աստծո օգնությունը:

1) Հունարեն «կավսոկալիվիտոս» բառը նշանակում է «խցերն այրող»: Այդպես էին անվանում 14-րդ դարի աթոսացի սուրբ Մաքսիմոսին, որը ճգնավորական կյանք էր վարում՝ հաճախ մի վայրից մյուսը տեղափոխվելով, փոքր խուց-վրաններ իր համար պատրաստելով և այնուհետ դրանք այրելով:

2) Ծերը բառախաղ է անում՝ "παράδοση" - ավանդություն, "παράβαση" - հանցագործություն, խախտում, ոտնահարում: Այս դեպքում, բացառության կարգով, մենք վերջին բառը որպես «դավաճանություն» ենք թարգմանում:

3) 1833թ.-ին ազատագրված Հունաստանի արքա ընտրվեց բավարացի անչափահաս արքայազն Օտտոն: Նրա ու նրա ռեգենտական խորհրդի հետ միասին բազմաթիվ գերմանացիներ ժամանեցին Հունաստան, որոնք հունական կառավարության, բանակի և տնտեսության ղեկավար աթոռների ճնշող մեծամասնությունը կազմեցին: Այդպիսով, Հունաստանում սկսվեց այսպես կոչված «բավարական ճնշող տիրապետության» ժամանակաշրջանը, որը շատ առումներով հույների համար ավելի ծանր էր, քան տապալված թուրքական լուծը: «Բավարական ճնշող տիրապետության» վերջը տրվեց 1843թ.-ի սեպտեմբերի 3-ին՝ բացարձակ միապետության վերացումով և Հունաստանի Սահմանադրության ընդունումով: Թագավոր Օտտոն և բավարացիների մեծ մասն արտաքսվեցին երկրից:

Հայր Պաիսիոս Աթոսացու «Ցավով և սիրով՝ ժամանակակից մարդու մասին» գրքից

Ռուսերենից թարգմանությունը՝ Էմիլիա Ապիցարյանի