Ընդունելի և անընդունելի վարդապետներ

Մեր Եկեղեցին ամեն տարի տոնում է տասներկու վարդապետների տոնը: Այդ տասներկու վարդապետներն են` 1. Ռեթեոս Աթենացի, 2. Դիոնիսիոս Արիսպագացի, 3. Սեղբեստրոս` Հայրապետ Հռոմի, 4. Աթանաս, 5. Կյուրեղ Երուսաղեմացի, 6. Եփրեմ Խուրի Ասորի, 7. Բարսեղ Կեսարացի, 8. Գրիգոր Նյուսացի, 9. Գրիգոր Աստվածաբան, 10. Եպիփան Կիպրացի, 11. Հովհան Ոսկեբերան, 12. Կյուրեղ Ալեքսանդրացի: Այս վարդապետներն ապրել են սրբակենցաղ կյանքով և թողել են կարևոր ուսուցումներ, որոնց հիման վրա Եկեղեցին հետագայում կառուցել է Աստվածաշնչից բխող իր դավանաբանական դիրքորոշումները: Այս վարդապետները մեր Եկեղեցում տոնելի ոչ հայ, օտարազգի վարդապետներն են: Հայ վարդապետների տոնը տոնվում է առանձին: Հիշյալ վարդապետներից միայն մեկ անձ` Սեղբեստրոսը` Հռոմի Եկեղեցու եպիսկոպոսը, վարդապետական գրություններ չի թողել, և անգամ Հռոմի Կաթոլիկ Եկեղեցին Սեղբեստրոսին չի ընդունում որպես վարդապետ, որովհետև նա համապատասխան գրվածքներ չունի: Կարծիք կա, որ Սեղբեստրոսը տասներկու վարդապետների շարքում հիշվում է Գրիգոր Լուսավորչի հետ մոտ լինելու և իր գործունեությամբ ճշմարիտ վարդապետությանը հետևելու համար: Հետաքրքրական է, որ կաթոլիկ այլ հեղինակներ չեն ներառնվել վարդապետների շարքում: Բնական է, որ Քաղկեդոնի ժողովից հետո քաղկեդոնական Եկեղեցիների հեղինակներ ընդունելի չեն եղել հակաքաղկեդոնական Եկեղեցիների կողմից` քրիստոսաբանության մեջ բավականին տարբեր դիրքորոշումների պատճառով: Սակայն, օրինակ, Կաթոլիկ Եկեղեցու մեծ վարդապետներից Օգոստինոսը, ով չնայած ապրել ու գործել է 451 թ. տեղի ունեցած Քաղկեդոնի ժողովից առաջ (354-430), նույնպես բառիս բուն իմաստով վարդապետ չի համարվել Առաքելական մեր Սուրբ Եկեղեցու համար: Հավանաբար պատճառն այն է, որ այս հեղինակը արտահայտել է կարծիքներ, որոնք հետագայում հիմք են հանդիսացել Կաթոլիկ Եկեղեցու` մեզ համար անընդունելի վարդապետությունների: Օրինակ` Քրիստոսի այն խոսքից, թե Սուրբ Հոգու դեմ հայհոյությունը «չպիտի ներվի ո՛չ այս աշխարհում և ո՛չ էլ հանդերձյալում» (Մատթ. 12.32), Օգոստինոսը եզրակացրել է, որ ներում հնարավոր է նաև մահից հետո, որով և Կաթոլիկ Եկեղեցին ստեղծել է քավարանի վերաբերյալ իր ուսուցումը:

Այսօր Կաթոլիկ Եկեղեցին բազում հետևորդներ ունի, ովքեր հետևում են այդ Եկեղեցու վարդապետներին: Մեր եկեղեցական հեղինակներից մեկն ասում է, որ կաթոլիկ հավատացյալները չեն պատժվի մոլոր վարդապետության հետևելու համար, այլ կպատժվեն նրանց վարդապետները, որ ժողովրդին ճիշտ չեն սովորեցրել: Կաթոլիկ Եկեղեցում հիմնական համարվող վարդապետական դիրքորոշումներից հատկապես մի քանիսը չեն ընդունվում և ոչ մեկ այլ Եկեղեցու կողմից, ինչպես օրինակ` քավարանի գաղափարը, Սուրբ Երրորդության ուսուցման մեջ Սուրբ Հոգու բխումը նաև Որդուց, պապի անսխալականությունը, Կաթոլիկ Եկեղեցու գերիշխանության հավակնությունը և այլն: Այդ իսկ պատճառով մեր աստվածաբան Կաթողիկոսներից Ղազար Ջահկեցին հորդորում է, որ եթե հայ հավատացյալը ցանկանում է աղոթել, բայց այնպիսի վայրում է, ուր հայկական եկեղեցի չկա, սակայն կան կաթոլիկ և հունական եկեղեցիներ, ապա նախընտրելի է, որ հայ հավատացյալն աղոթի հունական եկեղեցում, քանի որ Հույն Եկեղեցին, որը չնայած, ի տարբերություն մեզ, քաղկեդոնական է, Կաթոլիկ Եկեղեցու վերոնշյալ սխալ կարծիքները չի ընդունում: Իսկ մեր Սուրբ Եկեղեցին այլ Եկեղեցիների հետ հարաբերություններում հետևում է Կաթոլիկ Եկեղեցու մեծագույն հեղինակություններից մեկի` Օգոստոնոսի նշած, և մեր Եկեղեցու Կաթողիկոսներից Սուրբ Ներսես Շնորհալու կողմից շեշտված սկզբունքին` միություն կարևոր բաներում, ազատություն երկրորդական բաներում և սեր ամեն ինչում:

Տեր Ադամ քհն․ Մակարյան

«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից