Գրքեր

Եկեղեցին և դպրոցը միավորված են վեհագույն միությամբ

Դարեր ի վեր Հայոց աշխարհում ինչպես եկեղեցական, այնպես էլ արքունի և ազնվական գործիչները եկեղեցու լույսով են կրթվել՝ ազգի սյուները դառնալով: Ս. Գրիգոր Լուսավորչի ողջ տոհմը, Մամիկոնյան և այլ նախարարական տներ այդ ամենի վառ օրինակն են հանդիսանում: Հայոց պատմության էջերը վկայում են, որ Հայոց եկեղեցին հավասարապես կրթել է թե՛ իշխանին և թե՛ գեղջուկին՝ հանդիսանալով հայի ազգային ինքնության, բարոյական կյանքի ու ապագայի պահպանողը:  

Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր, աստվածաբան, պատմաբան, հայագետ և մանկավարժ Արշակ Տեր-Միքելյանն (1864-1901 թթ.) ասել է, որ Հայաստանյաց Առաքելական Սուրբ  եկեղեցին և դպրոցը գոյություն չունեն առանձին-առանձին, այլ վեհագույն մի միություն են կազմում. «Եկեղեցու գավթում է դպրոցը, որ պետք է կրթի և նրանից պետք է ելնեն կրթողներ, սերմանողներ և հնձողներ: Դպրոցը պետք է տա մարդիկ բառի բուն նշանակությամբ, որպեսզի նրանից ելնեն եկեղեցական և հասարակական գործիչներ: Հենց այդ չի ասում «դպրոց» բառը. «դպիր», որից և դպրոց, «դպրություն». ահա գաղափարներ, որոնք եկեղեցու գմբեթի տակ են պտտվում: Ծխական դպրոցից սկսած մինչև ճեմարան. այդ ուսումնավայրերի արմատները եկեղեցուց են սնունդ առնում: Այդ պատճառով և բոլոր գիտություններն իրենց համաչափությամբ պետք է եկեղեցու լույսի շուրջը հաստատվեն, այսինքն՝ տան այն պտուղները, որոնք ելնում են հիշյալ սնունդից բողբոջյալ ծաղիկներից, որպեսզի այդ պտուղները վերստին ծառայեն իրենց արմատների վայրը ծաղկեցնելուն»: Արշակ Տեր-Միքելյանն ուսման արդյունավետության հետ կապված կարևորում է այն, որ ուսումը ուսում չէ, եթե բարոյականի և ինքնաճանաչության կողմից հիմունք կազմողը կաղում է, և այդ պահանջը պատմական է:

Իսկ Յոհան Վոլֆգանգ Գյոթեն ասել է, որ մի ազգի համար միայն այն է լավ, ինչը նրա սեփական միջոցից և նրա ընդհանուր կարիքից է բխել՝ առանց որևէ մեկին պատկանելու: Քանի որ ինչ որ մի ազգի իր որոշ հասակի բարերար սնունդը կարող է մեկ ուրիշի համար թույն դառնալ: Բոլոր փորձերը որևէ օտարերկրյա նորոգության, որի կարիքը ազգի խոր միջուկի մեջ արմատ չի տվել, աննպատակ են և այդ տեսակի բոլոր մտադրյալ հեղափոխություններն՝ անհետևանք, քանի որ դրանք առանց Աստծո են, իսկ եթե ճշմարիտ կարիք կա այդպիսի մի վերանորոգության, այն ժամանակ Աստված կհաջողի:

Հայաստանյաց Առաքելական Սուրբ եկեղեցու առաջին հայրապետ Ս. Գրիգոր Լուսավորիչն իր «Հաճախապատում» գրքում գրել է. «գրել ձեզ և ուսուցանիլ կամիմ, եղբարք, զորս ի Քրիստոս Աւետարանաւն ծնայ», այս էր նրա սկզբունքը, նրա համար չկար այլ հեղինակություն, քան Սուրբ Գիրքը, որով պետք է առաջնորդվեին և որն ուսուցանեին իր հաջորդները: Ս. Գրիգոր Լուսավորչի՝ անխոջ մշակի գործունեության պտուղներն էին 4-5-րդ դարերը՝ Սահակ-Մեսրոպ գործունեության խարիսխները: Ըստ Գարեգին եպս. Տրապիզոնի Խաչատուրեանի՝ Հայ եկեղեցու զույգ ոսկեղեն սյուները՝ Ս. Սահակ Պարթև հայրապետն ու Ս. Մեսրոպ Մաշտոցն ընտրեցին զույգ ոսկեղեն խարիսխները՝ եկեղեցին և դպրոցը, որ հետապնդում էին միևնույն նպատակը՝ ազգային-կրոնական դաստիարակությունը, առաջինը՝ ժողովրդին, երկրորդը՝ մանուկներին: Երկու հաստատություններում էլ դաստիարակչական գլխավոր գործոնը Սուրբ Գիրքն էր, բայց մեծ վարպետները զուրկ չէին մանկավարժական և ժողովրդավարական ըմբռնումից: Նրանք որչափ, որ ճանաչում էին մանուկներին, նույնչափ էլ ժողովրդի հոգին և հոգեբանությունը: Սուրբ Գրքով կրթվեցին նրանց ուսման մունետիկները, որոնք դարձան ճշմարտության այգու մշակները: Նրանց հաջորդող սերունդները դարեր շարունակ ոգի առան այդ լուսավորյալ դարաշրջաններից, իսկ Հայոց այն դարաշրջանները, որ չսնվեցին իրենց խոր արմատներից, զրկվեցին կենարար լույսից՝ խավարի մեջ հայտնվելով: Ոսկեդարյան շրջանի հայը Ավետարանը ճանաչում էր որպես իր հայրը, իսկ եկեղեցին՝ մայրը: «Մեր հայրը Սուրբ Ավետարանն է, իսկ մայրը՝ Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցին»,- ահա ոսկեդարյան ոսկեղենիկ նշանաբանը: Ավետարանն ու եկեղեցին ծնողն ու սնողն են այն բոլոր ողջամիտ ուսուցումների, որոնք կրոնական կյանքը դարձնում են անհատի ու հասարակության բարձրագույն նկարագրի խարիսխը:   

 

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը

25.08.19
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․