Գրքեր

Գավազան

Գավազանը եկեղեցում պաշտոնի և աստիճանի նշանակ է, կուսակրոն հոգևորականների պատվի նշան: Այն հոգևոր իշխանության, հովվության և առաջնորդության խորհրդանիշն է: Տրվում է ձեռնադրության ժամանակ օրհնությամբ և աղոթքով: Գավազանները պատրաստվում են զանազան նյութերից` մետաղ, փայտ, ոսկոր և այլն: Խիստ հազվադեպ լինում են նաև բյուրեղյա կամ ապակե գավազաններ: Բարձրությունը լինում է կրողի հասակի չափով կամ էլ մի քիչ ավելի: Ներկայումս Հայ եկեղեցում գավազանները լինում են երկու տեսակ` վարդապետական և եպիսկոպոսական կամ հովվական, որոնք տարբերվում են իրենց գլխի զարդով:

Վարդապետական գավազանը օձագլուխ է, օձազարդ` երկգլխանի կամ չորս և ավելի օձի գլուխներով: Խորհրդանշում է ճշմարիտ վարդապետությունը, որին հետևելով՝ փրկության ենք արժանանում, ինչպես Մովսեսի պատրաստած պղնձե օձը (իբրև օրինակ Քրիստոսի խաչի), որին նայողները փրկվեցին անապատում: Երկգլխանի գավազանի գլխի մասում երկու օձերը դեմ դիմաց են, գլուխների մեջտեղում՝ մի գունդ, որպես աշխարհը խորհրդանշող, վրան մի փոքր խաչ, օձերի մարմնի ներքևի մասը իրար միացած: Չորս օձերով զարդարված գավազանները արարողական, ծիսական տարբերություն չունեն երկգլխանի օձերով գավազանից, պարզապես մի քիչ ավելի զարդարուն են: Օձագլուխ գավազանը հույների մոտ օգտագործվում է եպիսկոպոսների կողմից: Այդպես էր նաև մեզ մոտ հին ժամանակներում: Լատին եկեղեցու հետ հարաբերություններ սկսելու ժամանակներից, Գրիգոր Դ Տղա կաթողիկոսը Հռոմի Լուկիոս Գ պապից 1184թ. ստանում է ամբողջական մի քահանայական զգեստ, որից հետո օձագլուխ գավազանները սկսում են օգտագործել վարդապետները:

Եպիսկոպոսական կամ հովվական գավազանը Հայ Եկեղեցի է մտել լատին եկեղեցու նմանությամբ: Այն վերևի մասում ունի կլորացրած, իր մեջ դարձած գալարաձև գլուխ, որը սովորաբար կրում է բողբոջանման զարդեր՝ առաջին մեծ քահանայապետ Ահարոնի ծաղկած գավազանի օրինակով: Տերևազարդ է և ծաղկազարդ ոստի է նմանվում:

Այս տեսակի գավազանները շատ նման են սովորական հովվի գավազանին, այդ իսկ պատճառով կոչվում են նաև հովվական գավազան:

Այս գավազանների գլխի պտտվող մասի վերջավորությունը լինում է նաև օձագլուխ (միայն մեկ օձ):

Եպիսկոպոսական կամ հովվական գավազանները կրում են և՛ եպիսկոպոսները և՛ կաթողիկոսները:

Կաթողիկոսի օգտագործած գավազանը համեմատաբար ավելի ճոխ է պատրաստված և վերևի մասում ունի ամրացված արծվի պատկերով ոսկեթել գեղեցիկ մի ասեղնագործություն՝ դաստառակ:

Կաթողիկոսները, պատրիարքները և առաջնորդները (միայն իրենց թեմից ներս) հանդիսավոր և պաշտոնական առիթներով, օգտագործում են ասա՝ իբրև նշան իրենց իշխանության: Ասան երկար գավազան է մինչև կրողի կուրծքը բարձրությամբ: Այն ծիսական արարողությունների ժամանակ չի օգտագործվում և ի տարբերություն գավազանի, որը հատկացված է ծեսի համար, ասայի հարդարանքն ավելի պարզ է: Ասայի վերևի մասը պատրաստված է լինում տարբեր մետաղներից, բարձր արվեստով վրան ունենում է խաչ: Մնացյալ մասը լինում է փայտ, փղոսկր և այլն: Լինում են նաև պատրաստված ամբողջապես մետաղից:

Պատրիարքի և կաթողիկոսի ասաներն ավելի բարձր են և սովորաբար հասնում են մինչև նրանց ուսերը:

29.04.15
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․