Գրքեր

«Քրիստոսը Գեթսեմանի այգում» դրվագը պատկերների համակարգում

«Քրիստոսը Գեթսեմանի այգում» նկարը (№ 7651 ձեռագիր) այլ կերպ կոչվում է «Հիսուսի աղոթքը Ձիթենյաց լեռան մոտ»: XIII դարի մանրանկար է և թեև նկարված է Մատթեոսի ավետարանում (Մատթեոս 26:36-46), բայց ավելի շուտ ներկայացնում է Ղուկասի ավետարանի դրվագը (Ղուկաս 22:39-46): Այս նկարը համապատասխանում է սույն թեմայով մանրանկարների այն խմբին, որ Արևմուտքում տիրապետում էր X դարի ընթացքում, բայց գլխավորապես պատկանում է միջին բյուզանդական շրջանին, պատկերում է Քրիստոսին երկու անգամ՝ աղոթելիս լեռան վրա և միջադեպի եզրափակիչ մասում. Հիսուսը ուղիղ դիրքով քայլում է դեպի տասնմեկ աշակերտները, որ պառկած էին լեռան ստորոտում: Խոսելու ժեստով պարզած ձեռքը նշանակում է նրա զգուշացումը նրանց՝ վեր կենալու (Մատթեոս 26:46, Ղուկաս 22:46): № 7651 ձեռագրում) աջում Քրիստոսը ծնկաչոք աղոթում է՝ հայացքը հառած վերևի անկյունում երևացող Սուրբ Հոգուն. բ) Քրիստոսը շարժվում է դեպի աշակերտները, որոնք քնած են էլիպսաձև անձավախորշում:

Մատենադարանի № 7645 Ավետարանի մանրանկարների մեծ մասը պատկանում է նկարիչ Հովհաննեսի վրձնին: Մատթեոսի ավետարանի շարադրանքի մեջ պահպանվել է վերջինիս կողմից վրձնած «Աղոթք Գեթսեմանիում» մանրանկարը: Հովհաննեսի մանրանկարները աչքի են ընկնում պատկերված կերպարների ինքնատիպությամբ: Նրանց գեղեցիկ, սակայն փոքր-ինչ անսովոր դեմքերն աչքի են ընկնում զարմանալի քնարականությամբ: Աչքերի վրա մի քիչ բարձր տեղադրված հոնքերը նրանց տխուր անրջականություն են հաղորդում: Դիմագծերը, դաստակները, ոտքերի թաթերը եզրապատված են պլաստիկ, կարմրին տվող մուգ գծերով: Տեսարանների մեծ մասը ներկայացված է դասական, կանոնիկ տարբերակներով, սակայն աչքի են ընկնում նկարման ինքնատիպ ոճով, որն առաձնանում է իր նրբագեղությամբ: Այդ նրբագեղությունը նկատվում է ոչ միայն դեմքերի գծագրության մեջ, այլև կահավորանքի, ծալազարդանքների, ճարտարապետական հենքի մանրամասներում: Այս ձեռագրում, որտեղ ոսկի չի օգտագործվել, ավետարանիչների ու առաքյալների լուսապսակները տարբեր գույների են՝ դեղին, կարմիր, կանաչ:

XVIII դ. գեղանկարչության լավագույն հուշարձանները գտնվում են Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, Էջմիածնի Մայր տաճարում և Վեհարանի թանգարանում: Ուշագրավ գործերից է «Քրիստոսը ձիթենյաց այգում» կտավը: Հիշյալ խմբի աշխատանքները, որոնց թիվը մի քանի տասնյակի է հասնում, կատարված են պրոֆեսիոնալ բավարար մակարդակով: Դրանց համար մեծ մասամբ հիմք են ծառայել եվրոպական արվեստի օրինակները, չնայած կատարվում են նաև տեղական բնույթ կրող լրացումներ ու կրճատումներ:

Վաղ Վերածննդի վարպետներից Պիետրո Պերուջինոյի «Քրիստոսը ձիթենյաց լեռան վրա» կտավը ունի բավականին բարդ հորինվածք՝ զանազան կերպարներ, խորհրդաբանական մոտիվներ: Նկարիչն ուշադրությունը հիմնականում սևեռել է թեմայի ներքին, հոգեբանական կողմի ցուցադրման վրա: Առաջին անգամ այստեղ՝ այս լեռան վրա, Քրիստոսին մատուցվում է այն դառը բաժակը, որը խորհրդանշում է Աստծու Որդուն հասանելիք չարչարանքները: Այդ պահը ներկայացված է շատ պարզ, պատմողական եղանակով: Եվ ոչ միայն այդ բաժակն է արտահայտում Քրիստոսին սպասվելիք տանջանքները: Երկնքում թևածում են բազմաթիվ հրեշտակներ, որոնցից յուրաքանչյուրի ձեռքում նրան խոցող առարկաներն են՝ փշե պսակը, աքցանը, գեղարդը, գամերը, ճիպոտները:

«Քրիստոսը Գեթսեմանի այգում» պատկերի հանդիպում ենք № 888/159 Ավետարանում: Հիսուս Գեթսեմանիի պարտեզում գետնամած աղոթական վիճակում է, նկարում պատկերված է հրեշտակը՝ Քրիստոսին զորացնելու համար: Մանրանկարում Հիսուսի ետևում պատկերված ձիթենու ծառը բնորոշում է այն վայրը, որտեղ տեղի է ունեցել տեսարանը: Երկրորդ գիծը, որ կազմում է նկարի խորքը, ամբողջապես ոսկեզօծ է, վերևում բացվում է երկինքը՝ կիսաբոլորակ ձևով: Հայ արվեստագետը հավատարիմ է մնացել Ղուկասի ավետարանի բնագրին (22:41-44)՝ այնտեղ միայն հիշատակելով հրեշտակի երևումը: Բյուզանդացի մանրանկարիչներից ոմանք, առանց նկատի առնելու այս մանրամասնությունը, մյուս ավետարանների պատկերազարդումների մեջ բաց են թողել այս դրվագը:

 

Կազմեց Գայանե Սուգիկյանը

 

03.04.20
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․