Գրքեր

Սուրբ Թադեոս առաքյալի և Սուրբ Սանդուխտ կույսի հիշատակության օր

Թադեոսը, որ Ավետարանում հիշվում է մի քանի անունով՝ Հուդա Հակոբոսի որդի, Ղեբեոս, մեկն է Քրիստոսի տասներկու առաքյալներից: Սուրբ Բարդուղիմեոս առաքյալի հետ նա համարվում է Հայոց երկրի առաջին լուսավորիչը, որ տարածեց քրիստոնեության լույսը Հայաստանում: Երբեմն նրան նույնացնում են Հուդա Տեառնեղբոր հետ, ով գրել է Նոր Կտակարանի ընդհանրական թղթերից մեկը: Ըստ մեր ազգային ավանդության՝ Թադեոս առաքյալը նախ գնում է Եդեսիա, ուր ըստ Քրիստոսի խոստումի, բժշկում է և քրիստոնյա դարձնում Աբգար թագավորին: Տարբեր երկրներում քարոզությունից հետո նա գալիս է Մեծ Հայք՝ Հայոց Սանատրուկ թագավորի օրոք: Մինչ այդ նա քրիստոնեություն է քարոզում նաև հարևան Կապադովկիայում և այնտեղի համար եպիսկոպոս ձեռնադրում իր աշակերտ Թեոփիլոսին, իսկ Հայաստանում Արտաշատի բլրի վրա Թադեոսն ու Բարդուղիմեոս առաքյալը հանդիպում են և մեկ գիշեր աղոթքով անցկացնում միմյանց հետ, որից հետո յուրաքանչյուրը գնում է իր ճանապարհով: Այս վայրը կոչվում է Օթյաց խաչ: Սբ. Թադեոսը հասնում է Վասպուրական նահանգի Արտազ գավառը, որտեղ այդ ժամանակ գտնվում էր Սանատրուկ արքան: Առաքյալը պատեհ առիթ է ունենում պալատ մտնելու: Իր մուտքը ապարդյուն չի անցնում. Թադեոսի քարոզությամբ Հայոց Սանատրուկ արքայի դուստրը՝ 15-ամյա Սանդուխտը, ի թիվս այլոց, հորից թաքուն հավատում է Քրիստոսին և հետևում առաքյալին: Սանդուխտը մանկահասակ, գեղադեմ և վայելուչ օրիորդ էր: Լսելով Թադեոսի գալուստը՝ գիշերով գաղտագողի գալիս է նրա մոտ: Խոր և հեղաշրջող էր առաջին իսկ տպավորությունը: Գիշերներ և ցերեկներ շարունակ մնում է նրա մոտ՝ սովորելու այն, ինչ որ առաքյալը պատմում էր Հիսուսի մասին: Բուռն սեր է արթնանում ու բորբոքվում իր փափուկ սրտում, ուր հետզհետե կենդանի գույներով նկարվում է Քրիստոսի լուսավոր դեմքը: Իրեն թվում է, թե լսում է զվարթունների ձայնը, որ զվարթացնում է իր հոգին երկնավոր երանությամբ: Հոգեկան այս բարձր տրամադրությամբ էլ ընդունում է ավետարանված նոր կրոնը, և մկրտվում առաքյալի ձեռքով:

Դեպքը ծածուկ չի մնում: Այդ մասին իմանալով՝ անօրեն թագավորն ամեն կերպ ստիպում է աղջկան ուրանալ իր հավատը: Հոր բազմաթիվ փորձերը համոզելու դստերը վերադառնալու հայրենի հեթանոսական կրոնին, ապարդյուն են անցնում: Սանատրուկի զայրույթը մեծ էր:

Սանդուխտ կույսին չէր պակասում բարոյական քաջություն՝ ընդդիմանալու հոր անիրավ պահանջներին: Նա անվարան ու անվախ մերժում է կատարել իր հոր հրամանը: Ուզում էր հնազանդվել իր խղճի ձայնին: Համոզված էր, որ Աստված իր հետ խոսում էր այդ ձայնով: Նոր կրոնը սովորեցնում էր թե՝ «Աստված սեր է»: Նա գորովալիր Հայրն է համայն տիեզերքի: Ճշմարիտ սերը աներկյուղ է: Սանդուխտը, ի բնե բարի զգացումներով կույսը, այս բոլորը սովորել էր Թադեոսից՝ իր հոգևոր հորից: Նա էր, որ նոր ու գեղեցիկ կյանքի վերածնեց իր մոլորած հոգին: Շատ ուրախ էր սրա համար:

Կար սակայն մի բան, որ խոր տրտմություն էր պատճառում այս առաքինի և զգայուն աղջկան: Նա տեսնում էր իր հոր մոլորված համառությունն ու չարությունը, քանի որ չէր ուզում ճանաչել բարի Աստծուն: Ինչպես նաև բարբարոսորեն չարչարում ու նահատակում էր բոլոր նրանց, որոնք գալիս էին դեպի քրիստոնեական լույսը: Սանատրուկը անգութ էր: Նրա խիղճը չի տանջում նույնիսկ իր աղջկա համար: Սանդուխտը ուրիշ նորահավատների հետ գցվում է բանտ: Նա անտրտունջ տանում է այդ տանջանքները:

Մութ մտածումները պաշարում են Սանատրուկին: Չգիտեր ինչ աներ: Սպանելու հրաման չէր կարող տալ. հայրական բնազդը արգելում էր այդ: Ի վերջո կանչում է իր նախարարներին և հանձնարարում պալատ բերել իր աղջկան:  Հանդիպումը հուզիչ էր: Մի պահ տիրում է խորը լռություն՝ փոթորկի նախանշաններով:

-Մոտ եկ, աղջիկս,- գրեթե դողահար դիմեց Սանատրուկը Սանդուխտին:

Սանդուխտը ըմբռնում էր այդ փաղաքշանքի իմաստը: Իր աչքերն ու սիրտը սևեռված էր նոր Սիրո վրա, որ բաբախուն կյանք էր իր համար:

-Ուրացա՞ր ուրեմն ինձ, և սիրեցի՞ր այն մոլորեցուցիչին ,- վրա բերեց հայրը զսպված զայրույթով և հայտնի վրդովմունքով:

-Այն, որ դու մոլորեցուցիչ ես անվանում, նա փոխադրեց ինձ խավարից լույսի մեջ, ճանաչեցնելով ինձ ճշմարիտ Աստծուն, որ արարիչն է տիեզերքի և Հայրը բովանդակ մարդկության,- պատասխանեց Սանդուխտը:

Հրապուրիչ խոստումները, ահաբեկիչ սպառնալիքները չեն կարողանում տկարացնել իշխանուհուն: Սանատրուկը մնում է մտախոհ ու խելակորույս: Անցնում են օրեր, կատարվում նոր փորձեր: Զուր աշխատանք: Ի վերջո, տեսնելով իշխանազուն կույսի անդրդվելի կորովն ու հավատքը, Սանատրուկը հրամայում է սպանել նրան: Դահիճը, ով պիտի գլխատեր Սանդուխտին, սրով խոցում է արքայադստեր սիրտը: Երեք օր Սանդուխտի մարմնի վրա երկնքից իջած լույս է տարածվում: Նրան թաղում է Թադեոս առաքյալը, որից հետո ինքը ևս նահատակվում է: Սբ. Սանդուխտը համարվում է առաջին հայ քրիստոնյա մարտիրոսուհին:

Թադեոսին նախ գցում են առյուծների առաջ՝ հոշոտվելու, սակայն գազանները մոտենալով նրան, սկսում են լիզել նրա ոտքերը: Այնուհետև գցում են կրակի մեջ, սակայն աստվածային հրաշքով նրան ոչինչ չի պատահում: Ի վերջո վճռվում է նրան սրով սպանել, ինչն ի կատար է ածվում և իսկույն մոտակա վեմը ճեղքվելով առաքյալի մարմինն իր մեջ է առնում և փակվում:

Սուրբ Թադեոսի Հայաստանում քարոզության ընթացքում, տեսնելով այն բազմաթիվ հրաշքները, որ գործում էր նա, 3500 հայեր քրիստոնյա են դառնում: Նրանցից շատերը նույնպես շուտով նահատակվում են: Սբ. Թադեոս առաքյալի և Սբ. Սանդուխտի նահատակությունը տեղի է ունեցել Արտազ գավառի Շավարշան, հետագայի Մակու քաղաքի մոտ:

Սբ. Թադեոս առաքյալի և Սբ. Սանդուխտ կույսի գերեզմանների տեղը մի քանի դար հայտնի չէր: 5-րդ դարում, Հովհան Մանդակունի կաթողիկոսի և Վահան Մամիկոնյան մարզպանի օրոք, Կիրակոս անունով մի ճգնավոր, ով բնակվում էր Շավարշանին մոտակա մի քարանձավում, տեսիլքով իմանում է նրանց տեղը և մի քահանայի հետ փորելով տեսիլքով մատնանշված տեղերը՝ գտնում է սուրբ նշխարները: Սրա համբավը տարածվում է հայոց երկրով մեկ, մեծ տոնախմբություն է կատարվում և բազմաթիվ մարդիկ այս սուրբ նշխարների զորությամբ բժշկվում են բազմատեսակ հիվանդություններից: Սուրբ Թադեոս առաքյալի գերեզմանը գտնվում է այժմյան Իրանի տարածքում գտնվող Սուրբ Թադեի վանքում, իսկ Սբ. Սանդուխտը թաղված է եղել Նարեկա վանքում, որի բուն անունը հենց Սուրբ Սանդուխտ է: Հայոց եկեղեցին Սուրբ Թադեոսին հիշատակում է տարին երեք անգամ՝ մեկը առաքյալների շարքում, մյուսը Սանդուխտ կույսի հետ և երրորդը՝ Բարդուղիմեոս առաքյալի:

 

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը

14.07.18
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․