Գրքեր

Խիստ ուսուցիչը

Պատմում են, որ հիվանդությամբ տառապող մի մարդ նայում էր սեղանին առատորեն դրված տարատեսակ ուտեստներին, խորտիկներին ու ավելի տառապանք ապրում, որովհետև հիվանդությունը թույլ չէր տալիս ուտել դրանցից և ցավով ասում էր, թե մեծ ախորժակով նայում էր այդ ամենին, բայց ոչինչ չէր կարողանում ուտել: Այս իրական պատմությունն ավարտվում է ցավալի վերջաբանով, որտեղ տվյալ անձն այդպես սովամահ է լինում: Այն կարող է շատ խիստ ու դաժան թվալ մեզ, թե ինչու Երկնային Նախախնամությունը թույլ տվեց, որ այդ անձը սովամահ լինի: Սակայն հաշվի չենք առնում այն հանգամանքը, որ այս երկրային կյանքը մի յուրօրինակ դպրոց է, որի միջով մարդն անցնում է, որպեսզի հավիտենական կյանք ունենա և հավետ երջանիկ ապրի, հատկապես այնպիսի կյանքով, որը համապատասխանում է հավերժության չափանիշներին, այլ ոչ թե քայքայվող այս աշխարհի օրենքներին:

20-րդ դարի մեծագույն սրբակյաց անձանցից մեկը՝ Իոհան Կրեստյանկինը, նշում է, որ Աստված տվել է մի ուսուցիչ, որը մեզ դաստիարակում է կյանքի այս դպրոցում, որպեսզի մարդը տեսնի ճշմարտությունը և ձգտի դեպի երկնային կատարելությունը, վեր բարձրանա կախվածություններից և ազատգրի իր հոգին մեղքի կապանքներից: Նա նշում է, որ մեր միտքն այնքան է մթագնել, որ չենք կարողանում տարբերել ճշմարիտ ու կենսալույս կյանքի ուղենիշը և շարունակում ենք ապրել խավարի մեջ, սակայն հիացմունքով խոսում ենք լույսի մասին, թերևս միայն խոսում ենք: Ռուս եկեղեցու սրբերից Սերաֆիմ Սարովացին մի անգամ նշում է, որ բոլորն էլ կարող են պատուհանից ցած նետել մեծ քարը, բայց այդ քարը նույն ճանապարհով վեր բարձրացնելը քչերն են պատրաստակամություն հայտնում: Արդ, նա ասում է, թե շատերն են խոսում քրիստոնեության և քրիստոնեական կյանքի կարևորության մասին, բայց քչերն են ապրում իրական հոգևոր կյանքով, կամ ձգտում դրան: Իսկ խոսքն ինչի՞ մասին է: Առաքյալները բազմիցս հորդորում են, ինչպես Պետրոս առաքյալը. «Դուք էլ ձեր ամբողջ կյանքով սուրբ եղեք, քանի որ գրված է, թե սուրբ եղեք, որովհետև սուրբ եմ ես» (Ա Պետր. 1.15-16): Բայց մեծամասնության համար սրբության ձգտումը և սուրբ լինելը դարձել է իրականությունից կտրված, խորթ, վերացական ու օտար երևույթ, իսկ մեղավոր ու մարմնավոր կյանքի շարունակականությունը` բնական  և հաճելի: Հետևապես, այդ «խիստ ուսուցիչը»` հիվանդությունը, որը ուղարկված է մեր կյանքի դաստիարակության համար, իր խստությամբ և անաչառությամբ արդարացիորեն սահմափակում է մեր բոլոր այն ձգտումները և ցանկությունները, որոնց վրա մենք կենտրոնացած ենք և թյուրիմացաբար այդտեղ ենք փնտրում կյանքի աղբյուրը, այլ ոչ թե դեպի իրական Կյանքը՝ Աստված: Եվ որքան մարդը գնում է սխալ ուղով, այնքան «խիստ ուսուցիչն» ավելի է բացահայտում իր խստությունն ու անաչառությունը:

Մի անգամ մի ծեր վանականի հարցնում են, թե ինչպես պայքարեն, պատերազմեն անբուժելի հիվանդության դեմ: Իսկ վանականը պատասխանում է, թե «ուսուցչի» դեմ չեն պատերազմում, հակառակվում, այլ ունկնդրում են, թե ինչ է ասում, մատնանշում ճիշտ ճանապարհով ընթանալու համար, որովհետև իրականում այն ցույց է տալիս, թե ինչ պետք է անել, որպեսզի ինքը հեռանա: Աշխարհիկ կյանքով ապրող մարդու համար այս խոսքերը կարող են տարօրինակ և ծանր թվալ, հատկապես նրանց, ովքեր հավատքին լուրջ չեն վերաբերվում, թերահավատորեն են մոտենում, ինչպես նաև կամա, թե ակամա ծուլանում, խուսափում են պահքից ու պահեցողությունից: Այդ դեպքում «խիստ ուսուցիչը» հաճախ թույլ չի տալիս ուտել և խմել այն, ինչ նրանք նախկինում շատ էին սիրում ուտել և խմել, և այդ մարդիկ հայտնվում են յուրահատուկ պահքի մեջ, որը կարող է ուղեկցել նրանց կյանքի ամբողջ ընթացքում: Այս բոլորն ազդակներ են, որ Աստված մեզ է ուղարկում այդ «ուսուցչի» միջոցով, որ Ինքը չի կարևորում այն արժեքներն այնպես, ինչպես մենք ենք կարևորում, և եթե ուզում ենք իսկապես ապրել, հավիտենական կյանք ունենալ, պետք է մեր հայացքն ուղղել դեպի ճշմարտությունը` Աստծուն, և Ճշմարտությունը մեզ կազատի բոլոր կապանքներից (Հովհ. 8.32): Ով համբերությամբ տանում է հիվանդությունը` գոհունակություն հայտնելով Աստծուն, համբերության միջոցով ստանում է իր հավիտենական փրկության պտուղները: Հիվանդության միջոցով մարմինն արդեն տկարանում է, երբ այն պահքի միջոցով պիտի տկարանար և հնարավորություն է տրվում հոգուն զորանալ և հոգևոր կյանքի մեջ ամրանալ: Հայր Նիկոդեմոս Աթոսացին ընդգծում է, որ չար ոգիները, երբ տեսնում են, որ մարդը սկսում է համբերություն սովորել և համբերատարությամբ հիվանդությունը տանել, սկսում են մարդուն մտքեր ներշնչել: Ուստի հակառակորդը, իմանալով, որ մարդն ամրանալու է համբերության շնորհի մեջ, ձգտում է փորձության ենթարկել նրան, որպեսզի խաթարի այդ մարդու ներքին խաղաղությունը: Սկսում է ներշնչել բարի գործեր անելու ձգտումը, որոնք հիվանդը կարող էր իրականացնել առողջ վիճակում: Եվ այդպիսիով համոզում է մարդուն, թե ինչքան հոգևոր ու բարի գործեր կարող էր անել մարդկանց և Աստծու առջև, եթե առողջանար կամ առողջ լիներ և թե ինչքան օգտակար կլիներ և´ իրեն, և´ շատ մարդկանց. կգնար եկեղեցի, հոգևոր զրույցներ կվարեր, կպատմեր, կխոսեր այն մասին, թե Աստված ինչպես է առողջացրել իրեն, ավելի շատ հոգևոր գրականություն կկարդար և այլն: Չարը, նկատելով, որ այդպիսի մտքերը ընդունվում են մարդու կողմից, ավելի հաճախ է սկսում նմանատիպ մտքերով հարձակում գործել, բազմապատկում է և ճոխացնում դրանք, հասցնում իրագործելու մեծ բաղձանքի` ցույց տալով, թե ինչքան լավ կլիներ, եթե հիվանդի ոտքերն ու ձեռքերը կապված չլինեին այդ հիվանդությամբ: Աստիճանաբար այդպիսի մտքերն ավելացնելով՝ սատանան աշխատում է մարդու հոգու ներսում ստեղծել անգոհունակություն, սպասումներ, վհատություն, հուսահատություն: Երբ մարդն ընկնում է այս ծուղակը, նախկին համբերությունն ու խաղաղությունն անցնում են, և հիվանդությունն այլևս չի արտահայտվում, դիտարկվում որպես Աստծու կողմից ուղարկված հոգու բժշկություն և համբերատարություն, այլ անհանդուրժելի իրողություն, և մարդը լցվում է դրանից միանգամից ազատվելու անկասելի ցանկությամբ, ծնվում է մի յուրօրինակ պահանջ Աստծու առջև, որ ազատվի հիվանդությունից այն պայմանով, թե երբ ազատագրվի, ինչքան շատ ծառայություն կբերի Աստծուն... Անգոհունակ այս տրամադրությունը մարդուն նետում է անհանգիստ վիճակի մեջ, ուժասպառ անում և իրականության ու ցանկության միջև ուժգին բախում ստեղծում անհատի հոգու ներսում: Եվ սատանան ուրախանում է, թե ինչպես կարողացավ խաթարել այդ խաղաղությունը և այդ մարդուն ուղղել Աստծու դեմ:

Հայր Նիկոդեմոս Աթոսացին նշում է, որ Աստված, թույլ տալով հիվանդությունը, քեզանից որևէ այլ բան չի սպասում, բացի նրանից, որ ինքդ քեզ պահես և գործես այնպես, ինչպես տվյալ հնարավորությունն է թույլ տալիս և սովորես իսկապես ապաշխարել ու համբերել: Նա ասում է՝ թե հիվանդ ես, ուրեմն, համբերի´ր. Աստված բացի համբերությունից քեզանից այլ բան չի պահանջում: Նա առանց մեզ էլ կարող է իրականացել այն բոլոր բարի ու մեծ հոգևոր գործերը, թե´ Իր ամենակարողության միջոցով, թե´ հրեշտակների, թե´ այլ մարդկանց միջոցով կամ այլ իրողություններ օգտագործելով: Արարիչը չի կամենում, որ շարունակես առաձնացնել և կարևորել քո ես-ը, այլ այդ «խիստ ուսուցչի» միջոցով սովորես Աստծու առաջ հնազանդության, խոնարհության և համբերության իմաստությունը: Սրբակյաց Թադեոս Վիտովնիցկին նշում է, որ Երկնավոր Հայրն այնքան ներդաշնակ է ստեղծել մեր օրգանիզմը, որ առանց մեր հրամանների ու ծրագրերի այն ներդաշնակ ու համաչափ աշխատում է, սակայն մենք ի՞նչ ենք անում, մեր մտքերով ու ցանկություններով ավերում ենք այդ ներդաշնակությունը: Պատկերացրեք, եթե Աստված յուրաքանչյուրին գերբնական իշխանությամբ օժտեր, արդեն քանի անգամ էինք ավերել և ոչնչացրել մեր մոլորակն ու տիեզերքը… Նա նշում է, երբ արթնանում եք, ուշադրություն դարձրեք կենդանիներին, թռչուններին, որոնք ամեն առավոտ իրենց օրը սկսում են գոհություն և գոհաբանություն հայտնելով Աստծուն: Իսկ մենք արթնանալով մեր օրը սկսում ենք դժգոհությամբ, հոգսաշատ մտքերով, ուրիշներին դատելով, թերագնահատելով: Չէ՞ որ այդ բոլորն արդեն ազդում է առողջության վրա ու խաթարում այն գեղեցիկ ներդաշնակությունը, որն Արարիչը դրոշմել է մարդու էության մեջ: Եվ մենք, փոխանակ պայծառացնելու ու ծաղկեցնելու մեր ներքին յուրօրինակ այդ հրաշքը, ավերում ենք ինքներս մեզ՝ հենվելով հողեղեն խաթարված աշխարհի ու մեղքի հույսի տապալվող սյան վրա: Արդ, միշտ գոհություն հայտնենք Աստծուն և աստվածային սիրո զորությամբ լցվենք, որպեսզի վերականգնվի մեր ներքին խաղաղությունն ու ներդաշնակությունը:

 

Հովհաննես Մանուկյան

 

09.02.24
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․