Պետք է բարի ավանդություն թողնենք մեզանից հետո

- Հա՛յր, այդ ինչի՞ց է, որ որոշ շրջաններում ու գյուղերում բարի մարդիկ են ծնվում:

- Նրանից, որ նախկինում էլ այնտեղ ապրող մարդիկ բարի էին: Նրանք բարի ժառանգներ են թողել իրենցից հետո, և այժմ բարի ավանդությունը շարունակվում է: Իսկ դու երևի կարծում էիր, որ այնտեղ ուղղակի հո՞ղն է այդքան բերրի բարի մարդկանց համար: Ոչ, հարցը հողի մեջ չէ: Եթե ինչ-որ տեղ ավանդություն կա՝ բարի կամ չար, ապա այն շարունակվում է: Էպիրոսում, ալբանական սահմանի մոտ, մի գյուղ կար, որի բնակիչները եկեղեցի էին գնում երեկոյան ժամերգության, Սուրբ Պատարագի: Նույնիսկ գիշերային հսկման էին գնում: Այդ մարդիկ, ինչպե՞ս ավելի լավ արտահայտվեմ, դրախտում էին ապրում դեռևս այս կյանքում, և մյուս կյանք փոխադրվելով՝ նույնպես դրախտ կգնան: Նրանք և՛ իրենց օգնեցին, և՛ հաջորդ սերնդին, որովհետև բարի ժառանգություն ստեղծեցին: Երբ սերունդները բարի ավանդություն են ստանում, այն շարունակվում է: Իսկ այդ գյուղից ոչ շատ հեռու մեկ այլ գյուղ էլ կար: Այնտեղ բոլորը գողություն էին անում: Այդ գյուղից միայն մի քահանա դուրս եկավ, բայց նույնիսկ նա էր եկեղեցուց սրբապատկերներ գողանում: Բանն այն չէ, որ այդ գյուղի հողը վատն էր, այլ այն, որ այնտեղի բնակիչները վատ սովորություն ունեին: Այսպես նրանք իրենցից հետո վատ սերունդներ թողեցին, և այդ ավանդությունը շարունակվում է: Մեծ աշխատանք է պահանջվում, որպեսզի բարի ավանդություն գա այդ գյուղ: Եվ տե՛ս, եթե ինչ-որ տեղ մի վատ մարդ է ապրում, ապա մյուս բնակիչները փորձում են ապացուցել, որ նա բնիկ չէ, և մինչև նրա տոհմածառի արմատները փորփրում են: Իսկ ա՛յ սուրբ մարդուն բոլորն, անխտիր, ջանում են որպես իրենց ազգականը ներկայացնել: Ինչպես Սուրբ Կոսմաս Էթոլոսացուն՝ չնայած որ նա ծնունդով կենտրոնական Հունաստանից էր, նրա մասունքները զետեղեցին էպիրոսցի սրբերի տաճարում, որովհետև նրա հայրը սերում էր էպիրոսական գյուղերից մեկից: Այսպիսով, Սուրբ Կոսմասը կամա-ակամա էպիրոսցի դարձավ:

Ծանոթներիցս մեկը խոսելիս ցուցամատը ջղայնորեն թափ էր տալիս: Հետո նրա երեխաները, ինչ-որ բան պատմելիս, նույնպես թափահարում էին իրենց մատիկները: Չէ՞ որ երեխաները հորից ընդօրինակում են նրա բոլոր սովորությունները, նույնությամբ պատճենում են: Բայց խնդիրն այն է, որ միայն բարին ընդօրինակեն: Հակառակ դեպքում չարը երկար է ձգձգվում: Հիշում եմ, թե ինչպես մի պատանի վանքերից մեկում միաբան դարձավ, բայց չհարմարվեց այնտեղ: «Սպասիր, որդյա՛կ,- ասում էր նրա ծերը,- մի՛ հեռացիր, ամեն ինչ կփոխվի»: «Ինչպե՞ս կփոխվի, հա՛յր»,- առարկեց միաբանը:- Ախր այսինչ ծերի միաբանը ճիշտ նրա պատճենն է: Այնինչ հոր միաբանը նույնպես ջրի երկու կաթիլի պես նման է իր ուսուցչին: Ինչպե՞ս կարող է ամեն ինչ փոխվել»: Եթե վանքում կամ վանական եղբայրության մեջ որևէ արմատացած չարիք կա և միաբանները, բարի անհանգստություն չդրսևորելով, ուղղակի «պատճենում են» այն ամենն, ինչ տեսնում են, ապա վատ վիճակը քրոնիկ է դառնում: Իսկ եթե միաբանները բարի անհանգստություն են ցուցաբերում, ապա վատ վիճակը կարող է բարու փոխվել: Այդպես բարիքն ու չարիքը կարող են անվերջ դառնալ:

Ես մի բան եմ հասկացել՝ այն, ինչ ունենք, լինեն հայրաբանական կամ կանոնական ավանդույթներ, դրանք ուղղակի քերուքներ են [նախկինում եղածի համեմատությամբ]: Այսինքն, այդ ամենը կարելի է համեմատել այն նոսր ողկույզների հետ, որ բերքահավաքից հետո մնում են խաղողի այգում: Այդ պատճառով պետք է ուշադիր լինենք, որպեսզի մի փոքր թթխմոր պահպանվի: Դա մեր քրիստոնեական պարտքն է: Մենք իրավունք չունենք մեզնից հետո վատ ավանդություն թողնել:

Մի քանի տարի առաջ (1) տարբեր աստվածաբաններ, համալսարանական պրոֆեսորներ, այլ նշանավոր գործիչներ հավաքվել էին Ժնևում՝ «համաժողովի»: Սուրբծննդյան ու Պետրոսի պահքերը որոշեցին վերացնել, իսկ Մեծ պահքը մի քանի շաբաթով կրճատել, քանի որ ժողովուրդը, միևնույն է, պահք չի պահում: Մեր պրոֆեսորներն էլ էին մասնակցում այդ ժողովին: Երբ այնտեղից վերադառնալով եկան ինձ մոտ ու սկսեցին այդ ամենի մասին պատմել, ես այնպես զայրացա, որ նույնիսկ բղավեցի նրանց վրա: «Հասկանո՞ւմ եք, թե ինչ եք անում,- ասում էի:- Եթե մեկը հիվանդ է, ապա պահքին ուտիսվա կերակուր ուտելու արդարացում ունի, ընդհանուր կանոնները նրա վրա չեն տարածվում: Եթե մեկը պահքին ուտիսվա կերակուր է կերել ոչ թե հիվանդության պատճառով, այլ՝ [հոգևոր] տկարության, ապա պետք է խնդրի. «Ների՜ր ինձ, Տե՛ր Աստված»,- նա պետք է խոնարհությամբ «մեղայ» ասի: Նման մարդուն Քրիստոս մահվան չի դատապարտի: Սակայն, եթե մարդն առողջ է, ապա պետք է պահք պահի: Իսկ նա, ով անտարբեր է, միևնույն է, ուտում է այն ամենն, ինչ ուզում է, և ոչինչ նրան չի հուզում: Իսկապես, մեծամասնությունը պահք չի պահում՝ առանց հարգելի պատճառի: Եվ մենք ուզում ենք ընդհանրապես վերացնել պահքերը՝ ցանկանալով հաճոյանալ այդ մեծամասնությա՞նը: Բայց որտեղի՞ց գիտենք, թե ինչպիսին է լինելու հաջորդ սերունդը: Իսկ եթե այն ավելի լավը լինի՞, քան այժմյան սերունդը և կարողանա Եկեղեցու պատվիրաններին առանց փոխզիջումների վերաբերվել: Ի՞նչ իրավունքով պիտի փոխենք այս ամենը: Չէ՞ որ ամեն ինչ այնքան պարզ է: Կաթոլիկների մոտ Սուրբ Հաղորդությունից առաջ ծոմը տևում է մեկ ժամ: Ի՞նչ է, մե՞նք էլ տրվենք այդ ոգուն: Օրհնե՞նք մեր թուլություններն ու անկումները: Բայց մենք իրավունք չունենք քրիստոնեությունը մեզ հարմարեցնել՝ հանուն մեր տկարությունների: Եթե նույնիսկ քչերը կարող են սահմանված կարգը պահել, ապա այն պետք է պահպանվի հանուն այդ քչերի: Եթե հիվանդ մարդը հայտնվել է օտարների մեջ, ապա ուտիսվա կերակուրը թող այնպես ուտի, որ մյուսները չտեսնեն ու չգայթակղվեն: Թող մի թթվասեր գնի իր համար և իր սենյակում ուտի»: «Դա կեղծավորություն է»,- պատասխանեց պրոֆեսորներից մեկը: «Այդ դեպքում ինչո՞ւ հրապարակ չես գնում ու այնտեղ մեղք գործում՝ ավելի անկեղծ լինելու համար»,- հարցրի ես ի պատասխան: Ինչպիսի՜ լույսի ներքո է սատանան այդ ամենը ներկայացնում նրանց: Մենք մեր սեփական «ուղղափառությունն» ենք ստեղծում և այդ «ուղղափառության» ոգով մեկնում Ավետարանն ու Սուրբ հայրերին: Մեր օրերում, երբ այդքան ուսյալ քրիստոնյաներ կան, Ուղղափառությունը պետք է որ պայծառ շողա: Հենց միայն Սուրբ Նիկոդեմոս Աթոսացին(2) որքա՜ն բան է հասցրել անել: Որքա՜ն խոսքեր է գրել, որքա՜ն գրքեր: Բոլոր սրբերի վարքերը հավաքել է: Սրբազանը բոլոր գրադարանները մինչև վերջին ստորակետը գիտեր, չնայած ո՛չ պատճենահանման սարք ուներ, ո՛չ՝ համակարգիչ:

Մարդը պետք է հնարավորինս ճիշտ քրիստոնյա դառնա: Այդժամ նա հոգևոր զգացումի օրգան կունենա, այդժամ շատ, թե քիչ կցավի Ուղղափառության ու հայրենիքի համար, և իր որդիական պարտքը դրանց նկատմամբ կգիտակցի: Նման վիճակի հասնելով և որևէ իրադարձության մասին իմանալով՝ քրիստոնյան կարեկցանք է ցուցաբերում, անհանգստանում է, աղոթում: Սակայն քրիստոնյան, որին անընդհատ պետք է բոթես. «Հիմա այսինչ բանով հետաքրքրվիր, հետո՝ այնինչով», նման է քառակուսի անիվի, որն անընդհատ պետք է հրել, որպեսզի առաջ շարժվի: Խնդիրն այն է, որ այդ հրումը հենց մարդու ներսից գա: Այդժամ նա կլոր անիվի պես սահուն կգլորվի: Եթե մարդը ճիշտ քրիստոնյա է դառնում, եթե «հրումը» հենց իր ներսից է գալիս, ապա Աստված նրան հետո ավելի է ծանուցում, քան նրան, ով կարդում է [թերթեր]: Նման մարդն իմանում է ոչ միայն այն, ինչ գրում են, այլև այն, ինչ պատրաստվում են գրել: Հասկանալի՞ է ձեզ: Աստվածային լույսն այցելում է մարդուն, և նրա բոլոր գործողությունները լուսավորյալ են:

Մենք իրավունք չունենք մեր օրերում կորցնել այն ահռելի ժառանգությունը, որ Քրիստոս է թողել մեզ: Մենք պատասխան ենք տալու Աստծուն: Մենք՝ փոքր հույն ազգը, հավատացինք Մեսիային, մենք օրհնություն ենք ստացել ողջ աշխարհը լուսավորելու: Քրիստոսի աշխարհ գալուց հարյուր տարի առաջ Հին Կտակարանը հունարեն թարգմանվեց: Իսկ առաջին քրիստոնյաներն ինչե՞ր կրեցին: Նրանք պարբերաբար վտանգում էին իրենց կյանքը: Իսկ ինչպիսի՜ անտարբերություն է այժմ տիրում: Մի՞թե կարելի է այսօր անտարբեր լինել, երբ կարող ենք անցավ, առանց կյանքի համար վտանգի՝ լուսավորել ժողովրդին: Իսկ գիտե՞ս, թե մեր նախահայրերն ինչեր են կրել հանուն այն խաղաղության, որում այժմ ապրում ենք: Գիտե՞ս, թե որքան մարդիկ են զոհաբերել իրենց: Եթե նրանք իրենց չզոհաբերեին, ապա մենք այժմ ոչինչ չէինք ունենա: Եվ ես, ահա՛, համեմատում եմ, թե ինչպես էին նրանք, իրենց կյանքերը վտանգելով, պահպանում հավատը, և ինչպես են այսօր մարդիկ, ոչ մի ճնշման չենթարկվելով, ամեն ինչ հավասարեցնում: Նրանք, ովքեր ազգային ազատությունը չեն կորցրել, չեն հասկանում, թե դա ինչ է: «Աստված պահապան, որպեսզի բարբարոսները չգան ու անարգանքի չենթարկեն մեզ»,- ասում եմ այդ մարդկանց, իսկ ի պատասխան լսում. «Իսկ ի՞նչ կկորցնենք դրանից»: Միայն թե լսի՜ր: Ա՛յ ոչ ու փուչ լինեք դուք, անպիտա՛ն մարդիկ: Ահա՛ այդպիսին են այսօրվա մարդուկները: Նրանց փող, ավտոմեքենաներ տուր և թքած կունենան հավատի, պատվի ու ազատության վրա: Մենք՝ հույներս, Քրիստոսին ու մեր Եկեղեցու Սուրբ նահատակներին ու հայրերին ենք պարտական մեր Ուղղափառության համար: Իսկ մեր ազատության համար պարտական ենք մեր հայրենիքի հերոսներին, որ իրենց արյունը հեղեցին հանուն մեզ: Մենք պարտավոր ենք հարգել այդ սուրբ ժառանգությունը: Մենք պետք է պահպանենք այն մեր օրերում, այլ ոչ թե կորցնենք: Ցավալի կլինի, եթե այսպիսի ժողովուրդը կործանվի: Եվ այժմ տեսնում ենք, թե Աստված ինչպես է մարդկանց անձնական ծանուցումներով հավաքում, այնպես, ինչպես պատերազմից առաջ զինապարտներին են նման ծանուցումներ ուղարկում: Աստված այդպես է անում, որպեսզի ինչ-որ բան պահպանվի Նրա արարածի փրկության համար: Աստված մեզ չի լքի, սակայն մենք էլ պիտի անենք այն, ինչ հնարավոր է մարդկայնորեն անել: Իսկ նրա համար, ինչ հնարավոր չէ մարդկայնորեն անել, մենք պետք է աղոթենք, որպեսզի Աստված Իր օգնությունը տա:

1) Արտասանվել է 1992թ.-ին:

2) Սրբազան Նիկոդեմոս Աթոսացին ծնվել է 1749թ.-ին: Իր ժամանակների ամենակրթված մարդկանից մեկն էր: Գիտության ճյուղերի նկատմամբ բացառիկ ընդունակությունները զուգորդում էր Ուղղափառ հավատի անաղարտ մաքրությամբ: 1775թ.-ից ճգնել է Սուրբ Աթոս լեռան վրա: Այստեղ նա բազմաթիվ գրքեր է գրել, որոնք Ուղղափառ աստվածաբանության և ճգնավորության «ոսկե ֆոնդն» են կազմել: Նիկոդեմոս սրբազանի անմիջական մասնակցությամբ խմբագրվել և հրատարակության են պատրաստվել "Добротолюбие", "Эвергетинос" և այլ հայրաբանական երկեր: Ի Տեր ննջել է 1809թ. հուլիսի 1-ին:

Հայր Պաիսիոս Աթոսացու «Ցավով և սիրով՝ ժամանակակից մարդու մասին» գրքից

Ռուսերենից թարգմանությունը՝ Էմիլիա Ապիցարյանի