Իշխանության հանդեպ վերաբերմունքի մասին

Իշխանության հանդեպ հարգալից վերաբերմունքի և հատկապես սիրո ու վստահության պակասն ավելի ու ավելի ակներև է: Ինչո՞ւ է պակասել հարգանքն իշխանության հանդեպ:

«Իշխանություն» ասելով` այն նկատի ունենք ոչ միայն քաղաքական ասպարեզում, այլև տարբեր ոլորտներում: Իշխանության հանդեպ հարգանքի նվազումը պայմանավորված է այն կրողների անձնական վարվեցողությամբ, զբաղեցրած պաշտոնի, ստանձնած պատասխանատվության մեջ անհամապատասխան վարքագծով: Հաճախ տարբեր բնագավառներում իշխանություն ունեցողներն այդ իշխանությունը պարտադրում են իրենց վիճակված հանգամանքի բերումով և ոչ թե անձի` այդ իշխանությունը կրելու արժանիքների ցուցադրումով և դրանց գործադրումով: Իշխանության հեթանոսական ընկալումները բերում են վերադասի և ստորադասի, գերակայության և ստորակայության հասկացությունների վրա կառուցված հարաբերություններ: Մինչդեռ Քրիստոս ասում է. «Ազգերի թագավորները տիրում են իրենց ժողովուրդների վրա, և նրանք, որ իշխում են նրանց վրա, բարերարներ են կոչվում: Բայց դուք այդպես չլինեք, այլ ով որ մեծ է ձեր մեջ, թող լինի ինչպես կրտսերը, իսկ առաջնորդը` ինչպես սպասավորը» (Ղուկ. 22.25-26), «Եթե մեկն ուզում է առաջին լինել, բոլորից վերջինը և բոլորի սպասավորը պիտի լինի» (Մարկ. 9.34): Ուրեմն, սերն ու ծառայանվիրումն է, որ քրիստոնեական տեսակետից, հոգևոր ընկալումով օրինական և ընդունելի է դարձնում իշխանությունը: Իշխվողների վրա իշխանությունն առավելաբար հրամանների, վախի մթնոլորտի, պատժի սպառնալիքի, օրենքով խստորեն պատժելու սկզբունքներով տարածելը պատճառ է դառնում իշխանություններից դժգոհության, դրանցից ազատվելու ձգտման, առերևույթ հնազանդության տակ հակակրանքի և անգամ թշնամության ու ատելության զգացումների առկայության: Այսպիսով, իշխանությունը պիտի լինի իշխանություն` ծառայանվիրումի, սիրո ու խնամքի հիմքի վրա հաստատված, և ոչ թե հիմնված վախի ու իշխողին վիճակված հանգամանքի առջև հնազանդվելու պարտադրանքի վրա, այսինքն` պետք է լինի ոչ թե օրենքի, այլ շնորհի իշխանություն: Պողոս առաքյալի ուսուցումը, թե այլևս օրենքի տակ չեք, այլ շնորհի (Հռ. 6.14), տարածվում է նաև իշխանության քրիստոնեական ընկալման վրա, որով իշխանությունը բանեցվում է ոչ թե օրենքի սահմանած անհնազանդության պատժի հիշեցմամբ, որը բերում է դժգոհություն ու հակակրանք, այլ իշխվողների հանդեպ սիրո ու ծնողական հոգածության դրսևորումով: Այս դեպքում արդեն իշխանությունը դառնում է բարոյական իշխանություն և ոչ թե միմիայն օրենքի վրա հիմնված իշխանություն: Իշխանության այս տեսակն է, որ իր հանդեպ հարգանք ու սեր է վայելում:

Իշխանությունը կարո՞ղ է ծառայել միայն բարի նպատակների համար:

«Իշխանություն» նշանակում է որևէ բնագավառում ինչ-որ մեկից տրված գործելու մեծ լիազորություն: Իշխանությունն աստվածատուր է, այսինքն` տրվում է Աստծո կողմից: Այստեղ պետք է նշել երկու հանգամանք: Աստծո կողմից որևէ մարդու կամ մարդկանց խմբի տրվում է իշխանություն քաղաքական կամ այլ ոլորտներում երկու ձևով` Աստծո տնօրինական կամ թույլատու կամքով: Աստվածաբանության մեջ աստվածային կամքի այս տարբերակումներն են արվում այն բացատրությամբ, որ Աստված Իր տնօրինական կամքով տնօրինում է, որպեսզի բարին լինի աշխարհում, մարդկության կյանքում, իսկ թույլատու կամքով թույլ է տալիս, որպեսզի բացասական առումով ինչ-որ մի իրողություն տեղի ունենա հեռահար բարի նպատակի համար, քանի որ Աստված կարող է փոքր չարիքից մեծ բարիքներ հանել մարդկության, հասարակության, երկրի համար: Այստեղ խոսքն Աստծո կամքի թվային ավելացման մասին չէ, այլ նույն կամքի տարբեր դրսևորումների մասին: Պողոս առաքյալը Հռոմեացիներին ուղղված թղթում ասում է. «Ամեն մարդ, որ իշխանության տակ է, թող հպատակվի նրան. քանզի չկա իշխանություն, որ Աստծուց չլինի և եղած իշխանությունները Աստծուց են կարգված» (13.1): Աստվածաշնչից կարող ենք հիշել Հովսեփի օրինակը: Նա դրվեց ստրկավաճառների իշխանության տակ, ովքեր նրան վաճառեցին Եգիպտոսում, այնուհետև` բանտապետի իշխանության տակ, ով նրան բանտ գցեց, այնուհետ` փարավոնի իշխանության տակ, ով նրան մեծ պաշտոնի արժանացրեց: Եվ տեսնում ենք, որ այս ամենը աստվածային կամքով եղավ ավելի մեծ բարիքի համար, որովհետև այս իշխանությունների տակ գտնվելով` Հովսեփը հասավ մի վիճակի, երբ փրկություն բերեց իր ծնողներին, եղբայրներին, ազգակիցներին, ինչպես նաև բազմաթիվ ժողովուրդների: Այսպես և հրեա երեխաների դեմ ուղղված հալածանքներով Մովսեսը մանուկ հասակում տարագիր եղավ իր ծնողներից և մուտք գործեց եգիպտական իշխանության վերին օղակները, այնուհետ նաև հարյուրամյակների գերությունից փրկության առաջնորդեց իր հարազատ ժողովրդին: Ուրեմն, ըստ Աստվածաշնչի, իշխանությունն Աստծուց է, որ տրվում է աստվածային թույլատու կամ տնօրինական կամքով` ծառայելու համար մարդկանց բարիքին: Իսկ իշխանության չարաշահմամբ մարդկանց հանդեպ գործադրվող բռնությունները, անարդարությունները, տարբեր չարիքները հաճելի չեն Աստծուն, բայց Նա այդպիսի չարիքներից անգամ Իր նախախնամությամբ բարիքներ է վեր հանում:

Կարծիք կա, որ միշտ հատկապես նոր սերունդն է ըմբոստանում ամեն տեսակի իշխանության դեմ: Արդյո՞ք իշխանության հանդեպ անվստահությունը հատկանշական է միայն երիտասարդներին:

Իշխանության հանդեպ անվստահությունը դրսևորվում է տարբեր տարիքի մարդկանց մոտ, եթե կա դժգոհություն այդ իշխանություններից: Այս դեպքում խոսքն առավելաբար քաղաքական իշխանության մասին է: Այնպես որ իշխանության հանդեպ անվստահություն կամ իշխանությունից դժգոհություն հատուկ է ոչ միայն երիտասարդությանը: Նմանատիպ երևույթ, որ հատուկ է միմիայն երիտասարդներին, տարբեր սերունդների միջև առկա հակասությունը կամ դժգոհությունն է: Հետևաբար, դժգոհության զգացումը, որն առնչվում է միայն նոր սերնդին, պետք է տեսնել հայրեր-որդիներ հակադրության և ոչ թե քաղաքացիներ և պաշտոնյաներ հակադրության մեջ: Երիտասարդներին ավելի շատ հատուկ է նախորդ սերնդին կամ հայրերին չհասկանալու, ավելի ճիշտ` նախորդների ունեցածով կամ ձեռքբերումներով չբավարարվելու և ավելիին ձգտելու հատկանիշը: Հայրեր-որդիներ հակադրության խնդիր եղել է բոլոր ժամանակներում: Մենք ինքներս էլ կարող ենք հիշել մեր կյանքից, որ հաճախ չենք հասկացել ծնողների այս կամ այն տեսակետը, այն համարել ժամանակից հետ մնացած, փորձել առաջնորդվել ոչ թե ծնողների, այլ մեր մտածելակերպով` մերը համարելով ավելի ճիշտ և տրամաբանական: Նման իրողությունը թեև բացասական տարրեր ունի իր մեջ, սակայն հաճախ դառնում է նաև խթան նոր զարգացման և առաջընթացի: Այսպես է, որ նախորդների ձեռքբերումներով չբավարարվելով կամ դրանց հետ համաձայն չլինելով` եղել են նոր նվաճումներ, ինչպես օրինակ մտքի ոլորտում` գիտության, փիլիսոփայության, տեխնիկական նոր գյուտերի առումով: Եվ քանի որ հայրեր-որդիներ խնդիրը միշտ առկա է, ապա Աստվածաշնչում տրվում են երկուստեք պատվիրաններ` ուղղված և՛ ծնողներին, և՛ զավակներին: Տասնաբանյա պատվիրաններից մեկն ասում է` պատվի՛ր քո հորն ու մորը (Ելք 20.12), բայց նաև ծնողներին է պատվիրան տրվում. «Հայրե՛ր, մի՛ զայրացրեք ձեր որդիներին, որպեսզի չհուսալքվեն» (Կող. 3.21): Հետևաբար, և՛ զավակները պետք է պատվեն ծնողներին, և՛ ծնողները պետք է չվշտացնեն իրենց զավակներին, այսինքն` պետք է փոխադարձ հարգանք, սեր, վստահություն լինի: Քրիստոս հանդիմանում է փարիսեցիներին և օրենսգետներին, ովքեր հորդորում էին, թե տաճարին տրվող ընծայի, այսինքն` նախատեսված նվիրատվության պատճառով օգնություն չցուցաբերեն ծնողներին, այլ հօգուտ տաճարի նախապես որոշված ծրագրերն իրականացնեն: Քրիստոս վեր է դասում որդիական սերն ու աստվածային պատվիրանի կատարումը առաքինի տարբեր ծրագրերի իրականացումից (Մատթ. 15.3-6, Մարկ. 7.11):

Հայրեր-որդիներ հակադրությունը սրվում է նաև այն ժամանակ, երբ որդիների համար ծնողները դադարում են իդեալներ լինելուց: Փոքրիկ հասակում ծնողները երեխաների համար մեծագույն հեղինակություններն են, նրանց իդեալները: Երեխան մինչև դպրոցական տարիքը հոգեբանորեն չի կարողանում իրեն նույնիսկ ծնողներից անջատ համարել: Կարելի է ասել, որ ծնողների մոտ էլ այսպիսի զգացում կա. փոքրիկ հասակի երեխաներ ունեցողներն զգում են, որ նրանք կարծես թե իրենց մի անբաժանելի մասնիկն են: Բայց տարիների հետ երեխաները մեծանալով տեսնում են, որ ծնողները սովորական մարդիկ են մյուսների պես, ունեն նույնիսկ թերություններ, որոնք հաճախ դուրեկան չեն զավակների համար: Սակայն սա երբեք պատճառ չպիտի դառնա ծնողների հանդեպ հարգանքի և սիրո նվազման: Սա է մեզ ուսուցանում Աստվածաշունչը նաև Նոյի օրինակով: Նոյ նահապետն իր զավակների համար մեծ հեղինակություն էր նաև այն պատճառով, որ Աստված խոսում էր նրա հետ: Եվ Նոյն աստվածային պատվերի համաձայն էր, որ կառուցեց տապանը և փրկեց իր ընտանիքին ջրհեղեղից: Բայց մի օր կրտսեր որդին` Քամը, տեսնում է իր հորը հարբած և մերկ ընկած ու գնում ասում է այս մասին եղբայրներին (Ծննդ. 9.22): Քամն արհամարհում է հորը` մտածելով, որ այս մարդն իբր մարգարե է, խոսում է Աստծո հետ, բայց ահա հիմա այն աստիճանի է հարբել, որ նույնիսկ մերկացել ու ընկել է գետնին: Սակայն ավագ եղբայրները, ետ-ետ գնալով, որպեսզի հոր մերկությունը չտեսնեն, մոտենում են և ծածկում նրան: Նոյն արթնանալով անիծում է Քամին նրա վերաբերմունքի համար (Ծննդ. 9.23-25): Այս խրատական դրվագը ցույց է տալիս, որ ծնողներին պետք է հարգել, սիրել, պատվել, եթե անգամ նրանք ունենում են թերություններ, որովհետև Աստված մեզ ասում է, որ ծնողներին պատվելը հաճելի Իրեն: Առակաց գրքում շատ խրատներ կան ծնողներին հարգելու և պատվելու, ինչպես նաև զավակների հանդեպ հոգատարությամբ վերաբերվելու մասին:

Այսօր կան զգալի թվով մարդիկ` անկախ տարիքից, ովքեր անվստահությամբ, նույնիսկ արհամարհանքով են վերաբերվում ցանկացած տեսակի իշխանության: Եթե իշխանությունը, որը սահմանվում է որպես ուժ կամ իրավունք` վերահսկելու, դատելու կամ ոմանց գործողություններն արգելելու, ճիշտ գործադրվի, կլինի՞ արդյոք համատարած սեր իշխանության հանդեպ:

Պողոս առաքյալն ասում է. «Իշխանավորները վախ չեն ազդում բարի գործերի համար, այլ չար գործերի: Ուզո՞ւմ ես չվախենալ իշխանությունից. բարի՛ն գործիր և նրանից գովասանք կստանաս, որովհետև նա Աստծու պաշտոնյա է քեզ` բարի գործերի համար. իսկ եթե չար գործես, վախեցի՛ր. քանի որ սուրը մեջքին ի զուր չէ կապված. Աստծու սպասավոր է նա, վրեժխնդիր` բարկության համար, նրա դեմ, որ չարն է գործում. դրա համար պետք է հնազանդվել ոչ միայն բարկության համար, այլ նաև խղճմտանքի պատճառով» (Հռ. 13.3-5): Չարը, հանցագործությունը պատժելու և հասարակական կյանքը կարգավորելու համար իշխանության գործունեությունը լիովին համընկնում է այս նպատակով Աստծո գործունեության հետ, դրա համար էլ իշխանությունը կոչվում է նաև Աստծու պաշտոնյա` բարի գործերի համար: Սակայն որտեղ կա ժողովրդավարական հիմունքներով ընտրված պաշտոնյաների կողմից իշխանության չարաշահում, այդտեղ մենք կարող ենք խոսել ժողովրդավարության ճգնաժամի կամ ժողովրդավարության խեղաթյուրման մասին: Այսպես են եղել օրինակ ամերիկյան իշխանությունները մինչև 60-ական թվականները, որոնք քաջալերում էին ռասիզմը, սևամորթների խտրականությունը, կամ գերմանական իշխանությունները 30-ական թվականներից մինչև Համաշխարհային երկրորդ պատերազմի ավարտը, որոնք նացիզմ, ֆաշիզմ, ռասիզմ էին քարոզում: Պողոս առաքյալը խոսում է օրենքի հանդեպ վերաբերմունքի, որով և անուղղակի կերպով իշխանությունների նկատմամբ դիրքորոշման մասին: Նա ասում է. «Եղա օրենքի տակ, ինչպես օրենքի տակ եղածները. ոչ թե նրա համար, որ օրենքի տակ էի, այլ որպեսզի շահեմ նաև նրանց, որ օրենքի տակ են: Օրենքի տակ չեղողների հետ եղա ինչպես օրենքի տակ չեղող մարդ» (Ա Կորնթ. 9.21): Առաքյալն անդրադառնում է օրենքի հետ կապված երեք վիճակների` օրենքի տակ չեղող - նրանք են, ովքեր ապրում են առանց նկատի ունենալու օրենքը, օրենքի տակ եղող - նրանք են, ովքեր ապրում են օրենքով` օրենքի խախտումի պատճառով պատժվելու վախից, և կյանք օրենքի մեջ, կամ ինչպես նաև այլ խոսքով է ասում` այլևս «օրենքի տակ չեք, այլ շնորհի» (Հռ. 6.14): Օրենքի տակ եղող մարդը վախենում է, որ կպատժվի, եթե հանցանք անի, դրա համար էլ չի խախտում օրենքը, իսկ օրենքի մեջ, կամ շնորհի մեջ եղողին կարող է նույնիսկ չհետաքրքրել պետական օրենքի, քրեական օրենսգրքի առկայությունը, որովհետև նրա կյանքը համաձայն է օրենքի բարի պահանջներին: Օրինակ` իրական քրիստոնյային պետք չէ, որ օրենքը ասի՝ մի՛ սպանիր, որպեսզի ինքը մարդասպանություն չգործի, կամ օրենքն ասի` մի՛ գողացիր, որպեսզի ինքը գող և ավազակ չլինի: Այլ նրա ապրած կյանքը բարի է ու առաքինի, որը չի առնչվում վատ արարքներին և դրանց համար օրենքի կողմից սահմանվող պատիժներին: Օրենքի տակ լինելու իրողությունը, ցավոք, առկա է ոչ միայն պետական օրենքները վախից պահելու կենսաձևում, այլև հավատավոր կյանքում, քանի որ կան շատ մարդիկ, ովքեր չեն շնանում, գողանում, կամ Աստծո այլ պատվիրանները պահում են առաջին հերթին Աստծուց չպատժվելու և դժոխքի կրակներում չվառվելու համար: Մինչդեռ իրականում պատվիրանները պետք է իրագործել Աստծո հանդեպ սիրուց, պետք է առաջնորդվել տերունաշնորհ պատվիրաններով, քանի որ դա է ճիշտ, բարոյական, առաքինի կենսաձևը:

Աստվածաշնչում շատ որոշակի է խոսվում ընտանիքում գլխավորության մասին: Ի՞նչ կարելի է ասել ընտանիքում գոյություն ունեցող իշխանության վերաբերյալ:

Ընտանիքի անդամների հարաբերություններն ավելի շատ հիմնվում են սիրո և հեղինակության, քան իշխանության վրա: Եթե ընտանիքներում որևէ մեկ անդամի, ի մասնավորի ընտանիքի հոր կողմից իշխանություն է բանեցվում, ապա այդ պարագայում հարաբերությունները կառուցվում են տեր և ծառա, տիրակալ և ստրուկ հասկացությունների վրա: Ընտանիքներում սխալ է իշխանության նման ընկալումը, նույնիսկ քրիստոնեական համարվող պետություններում տիրոջ և ծառայի, տիրակալի և ստրուկի հոգեբանություն չպետք է լինի պաշտոնյա և քաղաքացի շփումներում, քանի որ Քրիստոս ասաց. «Ազգերի թագավորները տիրում են իրենց ժողովուրդների վրա, և նրանք, որ իշխում են նրանց վրա, բարերարներ են կոչվում: Բայց դուք այդպես չլինեք, այլ ով որ մեծ է ձեր մեջ, թող լինի ինչպես կրտսերը, իսկ առաջնորդը` ինչպես սպասավորը» (Ղուկ. 22.25-26): Սա պետք է կիրառի նաև քրիստոնյա պաշտոնյան իր գործունեության ընթացքում, քանի որ պաշտոնյա կամ իշխանավոր դառնալով՝ չի դադարում քրիստոնյա լինելուց, հետևաբար և պաշտոնի մեջ պետք է լինի քրիստոնեական ընկալումն ու վարվելաձևը: Աստվածաշունչն ասում է. «Եվ դուք, տերե՛ր, ... իմացե՛ք, որ և՛ նրանք, և՛ դուք Տեր ունեք երկնքում, և Նրա առաջ աչառություն չկա» (Եփ. 6.9): Բացի այդ, «պաշտոն» բառը գրաբարից թարգմանաբար նշանակում է ծառայություն: Ահա այսպես բառի բուն իմաստով և քրիստոնեական ճիշտ ընկալմամբ իշխանավորը կամ ընտանիքի հայրը պետք է բարի սպասավորություն բերի իր խնամքի տակ գտնվողներին:

Ընտանիքներում իրողությունն ավելի շատ վերաբերում է հեղինակությանը, քան իշխանությանը: Մեր ակնառու հոգևորականներից երկու մեծ Կաթողիկոսներ հատկանշական խոսքեր ունեն ընտանիքի մասին: Գարեգին Հովսեփյան Կիլիկիո Կաթողիկոսն ասում է, որ ընտանիքը եկեղեցի է, որի քահանան ընտանիքի մայրն է: Այսինքն` ինչպես եկեղեցին քահանայի սպասավորությամբ է գործում, այնպես էլ ընտանիքում մոր սպասավորությունն ու ծառայությունն է ամուր հիմքի վրա պահում ընտանիքը: Իսկ Խրիմյան Հայրիկն ասում է. «Ընտանիքը և օջախը փոքրիկ թագավորություն է երկրիս վրա, որի գահի վրա բազմած են հայրը` իբրև թագավոր, և մայրը` իբրև թագուհի, ու կառավարում են իրենց իշխանության տակ եղած ընտանիքը»: Ընտանիքի անդամները, հատկապես կինը պետք է լսեն, հարգեն ընտանիքի գլխավորի խոսքը` ընդունելով նրա հեղինակությունը: Նրա խոսքը պետք է հարգվի և ոչ թե արհամարհվի կամ անտեսվի: Օրինակ՝ մենք չենք ասում Սուրբ Գրքի իշխանություն, Եկեղեցու Հայրերի իշխանություն, այլ հավատացյալները Սուրբ Գրքի ավանդած պատվիրանները պահում են կամ առաջնորդվում են Սուրբ Հայրերի խրատներով՝ ընդունելով նրանց հեղինակությունը: Այդպես էլ ընտանիքի անդամները պետք է ընդունեն ընտանիքի հոր հեղինակությունը, և ընտանիքի հայրը պետք է սիրով բարի հոգատարություն ցուցաբերի բոլորի հանդեպ:

Այն եզրահանգմանն ենք գալիս, որ համապատասխան իշխանությունն ընտանիքում, հասարակության և պետության մեջ հաստատված է մեր իսկ օգտի համար: Ի՞նչ չափով է անհրաժեշտ հարգանք ցույց տալ իշխանությանը:

Պողոս առաքյալն ասում է. «Ահա թե ինչու հարկեր եք վճարում. որովհետև նրանք Աստծու սպասավորներ են` այդ բանին կանխապես նշանակված: Արդ, հատուցեցե՛ք յուրաքանչյուրին իրենց պարտքերը. որին հարկ` հարկը, որին մաքս` մաքսը, որին երկյուղ` երկյուղը, որին պատիվ` պատիվը» (Հռ. 13.6-7): Առաքյալը նաև նշում է. «Ով հակառակվում է իշխանությանը, Աստծու հրամանին է հակառակվում» (Հռ. 13.2): Շատ զարմանալի է, երբ ընթերցում ենք այս խոսքերը` հատկապես անդրադառնալով, որ դա ասում է առաքյալը քրիստոնյաներին, ովքեր հալածվում էին իշխանություններից հավատքի համար: Կարող ենք առավել զարմանալ` ընթերցելով Պետրոս առաքյալի խոսքերը. «Ի սեր Տիրոջ հնազանդ եղեք մարդկային ամեն իշխանության» (Ա Պետ. 2.13), «Ծառանե՛ր ամեն ինչում երկյուղով հնազա՛նդ եղեք տերերին, ոչ միայն բարիներին և հեզաբարոներին, այլև դաժաններին» (Ա Պետ. 2.18): Պատրանք է ստեղծվում, թե քրիստոնեությունն ինչ-որ կույր հնազանդության, ամեն չար իրողության հետ հաշտվելու կոչ է անում: Բայց Քրիստոսի համարձակ պայքարն անարդարությունների դեմ, օրենսգետների ու փարիսեցիների դատապարտումը (Մատթ. 23.1-36), տաճարից առևտուր անողների մտրակով վտարումը (Մատթ. 21.12-13, Մարկ. 11.15-16, Ղուկ. 19.45-46, Հովհ. 2.14-17) ցրում է այդ պատրանքը: Առաքյալների հորդորն ավելի խոր իմաստ ունի. եթե կարիք կա փոխելու իշխանությունը կամ հասարակարգը, դա պետք է անել ոչ թե բռնությամբ, այլ հոգու ուժով: Առաքյալների հորդորը հիմնված էր Քրիստոսի ուսուցման և օրինակի վրա: Երբ Քրիստոսի վրա եկան Գեթսեմանիի պարտեզում, Պետրոսը թրով կտրեց մեկի ականջը, սակայն Տերը հանդիմանեց նրան և բուժեց տուժածին (Ղուկ. 22.50-51, Հովհ. 18.10): Պատմության իրադարձություններից մենք տեսնում ենք, թե ինչի են հանգեցրել բռնի կերպով, հեղափոխություններով իշխանություններ տապալելու, նոր կարգեր հաստատելու փորձերը: 1789 թ. ամենաառաքինի նշանաբանով` «ազատություն, հավասարություն, եղբայրություն» կարգախոսով տեղի ունեցած Ֆրանսիական մեծ հեղափոխությունը բերեց ավելի մեծ արյունահեղություններ և ավելի ծանր իրավիճակ: Նույնը եղավ նաև 20-րդ դարասկզբին բոլշևիկյան հեղափոխության ժամանակ, նույնն ենք տեսնում նաև ներկայումս արաբական աշխարհում իշխանափոխությունների արյունոտ պայքարների բովում, երբ նոր կարգերի հաստատումով շարունակվում են առավել արյունահեղություններն ու հակամարտությունները: Իշխանություններին քրիստոնյաների հնազանդությունը վերջանում է այնտեղ, երբ ստիպում են ուրանալ Աստծուն: Այսպես Սուրբ Գևորգ, Սուրբ Սարգիս զորավարները հակառակվում են իշխանություններին, ջարդում են կուռքերը, այսպես Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը, ով հավատարմությամբ ծառայում էր Տրդատ թագավորին, հակառակվում է` հեթանոսական կուռքերին զոհաբերություն անելու հրաման ստանալով: Մենք տեսնում ենք, որ առաքյալները հեղափոխեցին ողջ աշխարհը` տարածելով քրիստոնեությունը: Մինչ հռոմեական հզոր կայսրության դեմ այլ երկրներ իրենց բանակներով չէին կարողանում դուրս գալ կամ միշտ պարտվում էին, քրիստոնյաներն իրենք մարդկանց փոխելով հաղթեցին կայսրությանը, քրիստոնյա դարձրեցին նույնիսկ կայսրերին:

Այսօր էլ շատերը ցանկանում են, որ Եկեղեցին կողմնակից լինի իշխանափոխության բռնի ձևերի կամ ծածանի ապստամբության դրոշը: Սակայն Եկեղեցին չի կարող ուրանալ Ավետարանի սկզբունքները, Քրիստոսի վարդապետությունը և այլ բան քարոզել: Այսպես էր վերաբերմունքը նաև Քրիստոսի հանդեպ: Նրան շատերն ընկալում էին որպես աշխարհիկ մեսիայի, ով պետք է գար և փրկեր Իսրայելի ժողովրդին հռոմական տիրապետության լծից: Քրիստոսին նույնիսկ ցանկանում էին ներքաշել քաղաքական խարդավանքների մեջ: Փարիսեցիներն այդ նպատակով անգամ մի նենգ հարց հորինեցին, որպեսզի ողջ ժողովրդի առջև այն ուղղեն Քրիստոսին: Փարիսեցիները Քրիստոսին ասացին. «Վարդապե՛տ, գիտենք, որ ճշմարտախոս ես և Աստծու ճանապարհը ճշմարտությամբ ես ուսուցանում. և ոչ մեկից չես քաշվում ու ոչ մի մարդու աչառություն չես անում: Արդ, ասա՛ մեզ, ինչպե՞ս է քեզ թվում. պե՞տք է հարկ տալ կայսրին, թէ՞ ոչ» (Մատթ. 22.16-17, Մարկ. 12.14, Ղուկ. 20.21-22): Հարցը բավականին նենգ էր և հատուկ էր մտածվել քաղաքական մեքենայությունների համար: Եթե Քրիստոս պատասխաներ, որ օրինավոր է, ողջ ժողովուրդը կելներ Նրա դեմ, որովհետև հրեաները ստիպողաբար էին հռոմեացիներին հարկեր վճարում, քանզի հռոմեցիները ոչ թե օրինաբար էին իշխում Իսրայելում, այլ բռնությամբ եկել և հաստատել էին իրենց իշխանությունը: Եթե Քրիստոս պատասխաներ` կայսերը հարկ տալը օրինավոր չէ, ապա այդ դեպքում կասեին, որ ժողովրդին ապստամբության է պատրաստում Հռոմի դեմ և հռոմեական իշխանությունների ներկայացուցիչներին կհանեին Քրիստոսի դեմ: Դրա համար Քրիստոս Իր մեծագույն իմաստությամբ նրանց պատասխանեց. «Գնացե՛ք, տվե՛ք կայսրինը` կայսեր և Աստծունը` Աստծուն» (Մատթ. 22.21, Մարկ. 12.17, Ղուկ. 20.25): Եվ այսօր էլ եթե ցանկանում են Եկեղեցուց խոսք լսել, Եկեղեցին այլ բան չի կարող ասել, քան` Քրիստոս, այլապես կդադարի Քրիստոսի Եկեղեցի լինելուց: Դրա համար մենք էլ, պատմության դառը իրադարձությունները ցույց տալով, առաքյալների, քրիստոնյաների աստվածային ներգործությամբ հաղթանակները մատնանշելով, Քրիստոսի պես ասում ենք. «Գնացե՛ք և տվե՛ք կայսրինը` կայսեր և Աստծունը` Աստծուն»:

Տեր Ադամ քհն. Մակարյան