«Արդյոք, երբ կյանքի դպրոցն ավարտենք, քննությանը պատրաստ կլինե՞նք»

Հարցազրույց Զորավոր Սբ. Աստվածածին եկեղեցու սպասավոր Վաչագան սարկավագ Դոխոլյանի հետ:

Բարեշնորհ Վաչագան սարկավագ, հոգևոր սպասավորի ուղին ընտրելով և ծառայելով Զորավոր Սբ. Աստվածածին եկեղեցում, Ձեր իսկ ընտրությամբ Ձեր ժամանակի մեծ մասն ընծայում եք Տիրոջը: Ի՞նչ խորհուրդ ունի Ձեզ համար աստվածատուր ժամանակը:

Ժամանակն աստվածատուր է, ինչպես նաև ամեն ինչ՝ մեր կյանքը, մեր հարազատները, մեր ունեցվածքը, մեր առողջությունը և ուրեմն՝ աստվածատուր ժամանակը պետք է աստվածահաճ կերպով՝ Տիրոջը ծառայեցնելով, գործածենք: Աստվածատուր ժամանակի խորհուրդն ինձ համար նման է դպրոցի, ուր սովորում ենք, ապա ավարտում և քննություն հանձնում: Այս ընթացքում Աստված մեզ միշտ սովորեցնում է, հանդիմանում, նախախնամում՝ ուղղորդելով դեպի կատարելություն և դեպի սրբություն: Եվ յուրաքանչյուրս մի կարևոր հարցում ունենք ինքներս մեզ ուղղելու. արդյոք, երբ կյանքի դպրոցն ավարտենք, քննությանը պատրաստ կլինե՞նք, թե ծույլ աշակերտի նման, միշտ դասերից փախչելով, կկանգնենք փաստի առջև, սա այլևս արդեն մեր ազատ կամքի արդյունքն է:

Ո՞րն է Ձեր պատասխանն այն մարդկանց, ովքեր ասում են, թե ժամանակ չունեն եկեղեցական արարողություններին մասնակցելու, աղոթելու և Սբ. Գիրքը կարդալու:

Չարը մարդկանց տարբեր պատրանքներով է խաբում, որոնցից մեկն էլ անկարևորը կարևորի տեղ ընդունել տալն է: Այն նույն մարդիկ, ովքեր անկարևոր և երկրորդական են համարում եկեղեցի գալը, Սբ. Գիրք կարդալը, աղոթելը, իրենց հոգու փրկության և մարմնի սրբության մասին մտածելը, իրենց ժամանակի մեծ մասը հաճույքով անցկացնում են հեռուստացույցի առջև՝ վատնելով աստվածատուր ժամանակը: Ուրեմն, այս երկուսը իրար հետ զուգորդելով, կարող ենք համոզվել, որ «ժամանակ չունեմ» ասողները կեղծում են, քանի որ ցանկության դեպքում կարելի է ժամանակ գտնել: Վերջ ի վերջո, ի՞նչ է նշանակում ժամանակ չունենք, մենք արդյոք ժամանակ չունե՞նք մեր սիրելիների համար: Իհարկե, ունենք. չէ՞ որ մեր ամբողջ կյանքը նվիրում ենք մեր սիրելիներին, իսկ երբեմն էլ մեր ողջ կյանքի ընթացքն ենք նրանց զոհաբերում: Ուրեմն, եթե մենք մեր կյանքը նվիրում ենք մեզ համար սիրելի անձանց, արդյո՞ք չպիտի նվիրենք Նրան, ով մեզ սիրեց և սիրում է Իր Որդուն մեզ համար զոհաբերելու աստիճան: Բոլոր նրանք, ովքեր ասում են՝ ժամանակ չունենք Աստծո համար, նրանք պարզապես չեն արժևորում Աստծուն: Իսկ Աստծուն արժևորելու մի չափանիշ կա, որը մեր Տեր Հիսուս Քրիստոս ասաց. «Ով իր հորն ու մորն Ինձնից ավելի է սիրում, արժանի չէ Ինձ» (Մատթեոս 10:37): 

Ժամանակը հոսում է որպես արագահոս և աղմկոտ մի գետ, ո՞ւր է տանում այդ գետը մարդկանց:

Այդ գետը մարդկանց տանում է Աստծո և Նրա ահեղ դատաստանի մոտ, տանում է մեր ապրած կյանքի պտուղները քաղելու: Սովորաբար, գարնանը հողը փխրեցվում է, սերմնացան է կատարվում, ապա ծաղիկները վերափոխվում են պտուղների, նախ՝ թեթև հասած պտուղների, իսկ աշնանը՝ բերքահավաքին, արդեն հասուն պտուղների: Նույն կերպ էլ մեր հոգևոր կյանքում է, ժամանակը մեզ տանում է մեր պտուղները հավաքելուն: Այդպես էլ մենք մեր պտուղները կհավաքենք, եկեղեցու հայրերի խոսքի համաձայն, «8-րդ հազարամյակում», որը Երկնքի Արքայությունն է կամ Դատաստանից հետո եկող անսահմանությունը, այնտեղ Աստծո ողորմության շնորհիվ կվայելենք մեր պտուղները, նայած թե ով ինչի է արժանացել՝ դրականի, թե՞ բացասականի:

Արդյո՞ք մահը դուրս է մղում մարդուն ժամանակի արագահոս այդ գետից:

Իհարկե, ժամանակը որպես այդպիսին իրականություն է միայն նրանց համար, ովքեր մարմնի մեջ են: Աստծո համար գոյություն չունի ժամանակ, Աստծո համար ամեն ինչ ներկա է և բացակայում է անցյալն ու ապագան: Հոգևոր էակների՝ հրեշտակների համար էլ գոյություն չունի ժամանակ, չկա հասակ առնել, ծերանալ և այլն: Այո, նրանց մոտ Աստծուն ճանաչելու անվերջ մի ընթացք կա, բայց սա ժամանակը չէ: Աստվածաշնչի առաջին գրքում՝ Ծննդոցում, կարդում ենք, որ Աստված ստեղծեց արեգակը, լուսինը և աստղերը, որպեսզի նրանք համակարգեն ժամանակը, նյութականի համար ստեղծվեց ժամանակը, և նյութական աշխարհից այն կողմ այլևս ժամանակն իմաստազրկվում է հավիտենականության մեջ: Այս իսկ իմաստով մեր գործած մեղքերն էլ Աստծո մոտ հարաժամ ներկա են: Երբ մենք դուրս ենք գալիս այս ժամանակից, այդ ներկայի մեջ ենք հայտնվում: Սա կարելի է հասկանալ, երբ զուգահեռ անցկացնենք հոգեբանների այն փորձի հետ, ովքեր, մարդկային ուղեղի որոշակի բջիջներ էլեկտրականությամբ գրգռելով, հանգել են այն փաստին, որ ամեն ինչ, որ մարդու հետ կատարվում է, դա մարդու ուղեղի մեջ է և ոչ մի տեղ չի կորչում: Եվ նույն կերպ էլ մեր մեղքերն են, պահեստի նման հավաքված են ինչ-որ տեղ և ոչ մի տեղ չեն կորչում:

Ինչպե՞ս կարող է մարդը բացահայտել աստվածատուր ժամանակի գաղտնիքը:

Ընդհանրապես բոլոր հարցերի և գիտությունների բացահայտման բանալիներն Աստծո մոտ են: Ժամանակի գաղտնիքն ու էությունն արժևորելու համար նախ պետք է Աստծուն մոտ լինենք: Աստվածատուր ասելով արդեն իսկ հասկանում ենք Աստծո կողմից շնորհված: Անհրաժեշտ է ժամանակի շնորհ լինելը ընկալել, ինչի համար գոհանալ և փառաբանել Աստծուն՝ անկախ կյանքի տևողությունից: Աստված կամենում է, որ մարդիկ փրկության արժանանան և Տիրոջ պարգևածը մարդուն ծառայում է նրա իսկ փրկության համար, լինի դա տառապանք, թե՛ օրհնություն, անվրդով, թե՛ դժվար կյանք: Նույնը նաև ժամանակն է մարդու համար, որը տրված է նրա փրկության համար: Եկեղեցու հայրերի մոտ մի այսպիսի պատմության ենք հանդիպում. «Մի դեռատի կույս որբանում է հորից և մորից: Հովհաննես Կարճահասակի գլխավորությամբ՝ անապատականները գնում են և խնամք տանում աղջկան: Բայց քանի որ վանականներն աղքատ էին, այս աղջիկն էլ է աղքատանում, մի քիչ էլ հասակ առնելով, ճշմարիտ և առաքինի ճանապարհից շեղվում է ամբողջությամբ: Մի օր վանականները հավաքվում են Հովհաննես Կարճահասակի մոտ և ասում. «Հա՛յր, նա մեզ շատ բարիք է արել դեռատի եղած հասակում, մենք էլ իրեն բարիք անենք»: Հովհաննես Կարճահասակը գնում է, մի կերպ համոզում է դռնապանին, մտնում է աղջկա մոտ և ասում. «Ինչո՞ւ թողեցիր Քրիստոսի սերը»: Այդ կինը միանգամից դարձի է գալիս և ասում է «Հա՛յր, ի՞նչ անեմ»: Հայրն ասում է. «Արի՛ ինձ հետ անապատ և կփրկվես»: Այնքան խորն է լինում իր դարձը, որ միանգամից թողնում է իր հարստությունը, ամեն ինչ և գնում է անապատ: Երեկոյան Հովհաննես Կարճահասակը տեսնում է, թե ինչպես Աստծո հրեշտակը եկավ և լույսերի մեջ այդ կնոջ հոգին տարավ: Եվ հարցնում է Աստծո հրեշտակին՝ ինչո՞ւ այսպես եկար և մեղավոր կնոջ հոգին լույսերով տարար: Հրեշտակը պատասխանում է. «Նրա ապաշխարությունը բավական էր այլևս: Այսինքն՝ նա իր կյանքը և իր ժամանակն իմաստավորել էր, նա իր փրկության ժամանակահատվածն ապրել էր: Դրանից այն կողմ ինքը կարող էր չունենալ այդ հոգևոր բարձր աստիճանը, և Աստված նրա հոգին վերցրեց անհրաժեշտ պահին»: Եթե մենք ցանկանում ենք հասկանալ ժամանակի իմաստը և ցանկանում ենք հասկանալ Աստծո կողմից մեզ տրված ժամանակի երկարության չափը, ուրեմն այդ երկարության չափն այնքան է, ինչքանով որ մենք կարող ենք հասնել մեզ համար հասանելի առաքինության գագաթնակետին: Սբ. Հովհան Ոսկեբերանն ասել է. «Եթե մեկը մահացավ, այսինքն՝ իր ժամանակը վերջացավ, և եթե նա վատ մարդ էր, փառք տուր Աստծուն, որ նրա ժամանակը վերջ գտավ և իր վատ արարքների վերջն էլ գտավ: Նա այլևս վատ արարքներ չի անի՝ իր հոգին ավելի կորստյան մատնելով: Եվ ասում է, եթե մեկը մահացավ և նա լավ մարդ էր, փառք տուր Աստծուն, որ նրա պսակներն իրենից չեն գողանա»: Ուրեմն, մարդը պետք է արժևորի իր կյանքում աստվածատուր ամեն ինչ՝ այդ բոլորը Աստծուն վերադարձնելով: Մաքուր հոգի ենք ստացել Աստծուց, մաքուր էլ պետք է վերադարձնենք Նրան: Սբ. Եփրեմ Ասորին ասել է. «Ամեն ինչ կկորցնենք և կգտնենք թե՛ հարստություն, թե՛ առողջություն, թե՛ կյանք, կյանքը կորցնելուց հետո հարությամբ կվերագտնենք այն: Ժամանակը, եթե կորցնենք, չենք կարող այլևս վերագտնել»:

Մարդն իր ապրած կյանքի փորձառությամբ հաստատել է, որ ժամանակը ոսկի է: Ե՞րբ է քրիստոնյան իմաստավորում և ե՞րբ կորցնում ժամանակը:

Քրիստոնյան իմաստավորում է իր ժամանակը, երբ ապաշխարության մեջ է, երբ իր փրկությունն իրագործելու ճանապարհի մեջ է: Այլ կերպ՝ մենք վատնում ենք մեր ժամանակը, միգուցե դառնանք լավ բժիշկ, ինժեներ և ամբողջ աշխարհը շահենք, բայց մեր հոգին կորցնենք, ինչը Տիրոջ կողմից նախատեսված չէ:

Կնշեք, որո՞նք կամ ովքե՞ր են քրիստոնյայի համար ժամանակի հափշտակիչները:

Մարդն ունի աստվածապարգև ազատ կամք, ինչի վրա ոչ ոք չի կարող բռնանալ, նույնիսկ Աստված Ինքը չի բռնանում, ինչը գալիս է Նրա մեծահոգությունից, սիրուց, իսկ սատանայի կողմից մեր կամքի վրա բռնանալ չկարողանալը գալիս է նրա անկարողությունից: Նույն կերպ էլ ոչ ոք չի կարող մեր կամքից անկախ հափշտակել մեր ժամանակը: Մեր ժամանակի առաջին հափշտակիչներն ինքներս ենք, երբ ծուլանում ենք մեր հոգևոր կյանքում: Օրինակ՝ ըմբիշը քրտնաջան մարզվում է, որպեսզի ձեռք բերի հաղթության պսակը:Իր ժամանակը ճիշտ օգտագործելով, նա հասնում է սպասելի հաղթանակին: Բայց մի ուրիշ ըմբիշ ծուլանում է, ամբողջ օրը քնում, երազելով հաղթության պսակ ձեռք բերելու մասին, վատնում է մարզվելու համար իր ժամանակը և զրկվում հաղթության պսակից: Ուրեմն, հոգևոր կյանքում և փրկության հանդեպ ծուլությունը հանգեցնում է ժամանակի կորստին: Իհարկե, մեր ժամանակի առաջին հափշտակիչը դա մեր մեղքերն են: Մեղք գործելով՝ հեռանում ենք Աստծուց, ապա կրկին պիտի ջանք թափենք նախկին վիճակին հասնելու համար: Այստեղ կարևոր է, իհարկե, չհուսահատվելը, հիշենք մեր եկեղեցու վանական կյանքից հետևյալ դրվագը, երբ աշակերտը գալիս է իր հոգևոր հոր մոտ և ասում. «Հա՛յր, մեղք գործեցի և ընկա»: Հայրն ասում է. «Ոտքի կանգնիր»: Մի որոշ ժամանակ հետո նորից է գալիս և ասում. «Մեղք գործեցի և ընկա»: Հայրն ասում է. «Նորից ոտքի կանգնիր»: Եվ այսպես շարունակ, մի օր էլ աշակերտը հարցնում է. «Հա՛յր, որքա՞ն ժամանակ սա պիտի շարունակվի»: Պատասխանում է. «Սա պիտի շարունակվի այնքան, քանի դեռ մենք ապրում ենք: Մենք պետք է միշտ ձգտենք մեղք չգործել, բայց առավել պետք է վախենանք ոտքի չկանգնելուց, մեղքի մեջ մնալուց»: Ուրեմն, եթե ի մի բերենք մեր ժամանակը հափշտակողներին, նախ՝ մեր կամքով ենք կորցնում մեր ժամանակը, ինչի «գողն» առաջին հերթին մեր շուրջը ստեղծած պատրանքն է, թե մենք գտնվում ենք մի իրականության մեջ, որտեղ ամեն ինչ լավ է և մեր ժամանակը ոչ ոք չի գողանա: Այնինչ Քրիստոս Իր աշակերտներին ասաց. «Արթուն կացեք» և մենք պետք է միշտ արթուն լինենք, որովհետև մեր ժամանակը հափշտակողը՝ չարը, բնավ չի քնում և սպասում է, թե երբ կգտնի մեր կողմից տրամադրվածություն, որպեսզի մեր ազատ կամքով իրեն տրամադրենք մեր ժամանակը:

Ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

Սբ. Եփրեմ Ասորին ասել է. «Պողոս առաքյալը բազում շնորհներ ուներ, նա երկսայրի հատու սուր էր, այսինքն՝ մի կողմից հրեաներին էր լռեցնում, մյուս կողմից հեթանոսներին էր դեպի Աստված բերում: Նա, որ մարմնով բարձրացավ երրորդ երկինք, դրախտը տեսավ, անպատմելի բաներ լսեց, նա ով Աստծո սուրբն էր, առաքյալն էր, եկեղեցու վարդապետն էր, և ահա, թե ինչ է ասել առաքյալը. «Չլինի թե ես, մարդկանց քարոզելով, ինքս անպատրաստ գտնվեմ»: Սրբի խոսքով, եթե Պողոս առաքյալն այսքան երկյուղով է վերաբերվում իր անպատրաստ լինելուն և իր մասին ասում է, չլինի՞ թե անպատրաստ գտնվեմ, մենք ո՞վ ենք, որ մտածենք, թե պատրաստ ենք»: Ուրեմն, մեր ընթերցողներին հորդորում եմ միշտ մնալ դեպի Աստված տանող ճանապարհի մեջ: Այդ ճանապարհին գեղեցկացնենք մեր հոգիները, միևնույն ժամանակ և զգույշ լինենք, չլինի թե հպարտության պատճառով կորցնենք մեր հոգիների գեղեցկությունը և  դրսում հայտնվենք հիմար կույսերի նման: Կույսերի, որոնք միշտ կույս (առաքինի) էին, բայց իրենց անմտությամբ, փոքրի մեջ հավատարիմ չգտնվելով, չհամբերեցին մինչև վերջ, դուրս մնացին և զրկվեցին փեսայի հետ առագաստը մտնելու պատվից:

Միշտ ճանապարհի մեջ լինելը, ըստ եկեղեցու հայրերի, Աստծո ներկայության մեջ ապաշխարությունն է, որովհետև միայն ապաշխարությամբ ենք մաքրվում: Մեր կյանքն անվերջ պայքար է, պայքար է չարի, մեր անկյալ մարմնի, մեր մարմնի զգայարանների, մեր հպարտությունների և ինքներս մեր դեմ: Եվ ինչպես Սբ. Եփրեմ Ասորին է ասել. «Մենք ունենք երկու ոտք, երկու ձեռք, երկու աչք, երկու ականջ: Աստված տվել է, որ երբ մեկը վնասվի, մյուսը օգտագործենք: Բայց Աստված մեզ մեկ հոգի է տվել և այդ հոգին պետք է գեղեցիկ ներկայացնենք Աստծուն»: Ուրեմն, ժամանակը մենք իմաստավորում ենք, երբ գեղեցիկ ենք ներկայանում Աստծուն և տա Աստված, որ երբ ավարտվի մեր այս աստվածատուր ժամանակը, մենք արժանանանք Տիրոջ կողմից լսելու երանավետ այս խոսքը, թե՝ «Եկեք Իմ Հոր օրհնյալներ»:

Զրուցեց Կարինե Սուգիկյանը